Η Μέση Ανατολή «φλέγεται»: Η εντεινόμενη κρίση και τα ανοιχτά μέτωπα

Η Μέση Ανατολή από άκρη σε άκρη φλέγεται. Από την ανοιχτή πληγή του συριακού εμφυλίου στην κατακερματισμένη Λιβύη και από το «καταπιεσμένο» Ιράν στο βομβαρδισμένο Ιράκ, οι εξελίξεις κάθε φορά προσθέτουν ένα νέο κομμάτι στο παζλ της κρίσης στην περιοχή. Η ανάλυση της κατάστασης σε κάθε μία από αυτές τις χώρες, σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να σταθεί «μόνη» της, με τις εξελίξεις σε κάθε μία από αυτές να έχουν άμεσο αντίκτυπο όχι μόνο στη φλεγόμενη

Λιβύη

Άλλο ένα επεισόδιο στην κρίση της Λιβύης άρχισε να ξετυλίγεται το Σάββατο (11/1), με τις ευλογίες της Τουρκίας και της Ρωσίας. Συγκεκριμένα, οι δύο πρωταγωνιστές της λιβυκής κρίσης- . Η διεθνώς αναγνωρισμένη λιβυκή Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (ΚΕΣ) υπό τον Φάγεζ ας Σάρατζ υποστηρίζεται από την Τουρκία. Οι δυνάμεις που ορκίζονται πίστη σε αυτήν μάχονται με τις δυνάμεις του αυτοαποκαλούμενου Λιβυκού Εθνικού Στρατού (ΛΕΣ), του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, που υποστηρίζονται από τη Ρωσία και την Αίγυπτο- μετέβησαν στην Μόσχα για να παρακαθήσουν σε συνομιλίες, ώστε να εξευρεθεί μια πολιτική κρίση στην εμφύλια σύρραξη. Εντούτοις, οι ειρηνευτικές προσπάθειες αυτές «πάγωσαν» με την αποχώρηση του επικεφαλής του Χαφτάρ, ο οποίος ζήτησε προθεσμία δύο ημερών, προκειμένου να μελετήσει και να εξετάσει το κείμενο της συμφωνίας εκεχειρίας. Παράλληλα, όπως γνωστοποίησε η Μόσχα, ο επικεφαλής του LNA –κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων– τάχθηκε υπέρ της κατάπαυσης του πυρός, επαναλαμβάνοντας την δέσμευση του για την κυριαρχία, την ανεξαρτησία και την εδαφική ενότητα της Λιβύης. Το ρωσικό υπουργείο, μάλιστα, υπενθύμισε ότι το προσχέδιο της συμφωνίας έχει ήδη υπογραφεί από τον πρόεδρο της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφιλίωσης (GNA), Φαγέζ αλ Σάρατζ, αλλά και τον επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου της Λιβύης.

Όπως ήταν φυσικό, αυτή η εξέλιξη της αποχώρησης Χαφτάρ θορύβησε την Άγκυρα, στενό σύμμαχο του Σάρατζ. «Θα δώσουμε ένα μάθημα στον Χαφτάρ, αν δεν σταματήσει την επίθεση» τόνισε, χαρακτηριστικά, ο πρόεδρος Ερντογάν, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, υποστήριξε ότι η απόφαση του στρατηγού Χαφτάρ «δείχνει ποιος θέλει πόλεμο και ποιος θέλει ειρήνη». Μάλιστα, σύμφωνα με λιβυκές πηγές, τις οποίες επικαλείται το πρακτορείο «Al-Arabiya», η άρνηση του Χαφτάρ οφείλεται στην Τουρκία, καθώς ο στρατηγός του LNA απορρίπτει κάθε τουρκική παρέμβαση και μεσολάβηση. Μετά το προσωρινό «πάγωμα» των διαπραγματεύσεων, ο Φαγέζ ες Σάραζ μετέβη στην Κωνσταντινούπολη για επαφές με την τουρκική ηγεσία.

Όσο περιμένουν την απάντηση Σάρατζ στις διαπραγματευτικές προσπάθειες της Μόσχας και της Άγκυρας, οι Ευρωπαίοι ετοιμάζουν την διπλωματική τους απάντηση για την κρίση στην Λιβύη. Συγκεκριμένα, την διοργάνωση Διάσκεψης υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στην κρίση της Λιβύης ανακοίνωσε η γερμανική κυβέρνηση για την Κυριακή, 19 Ιανουαρίου, στο Βερολίνο.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Καγκελαρίου 'Αγγελα Μέρκελ, στην Διάσκεψη έχουν προσκληθεί οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Βρετανία, η Γαλλία, η Κίνα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Τουρκία, η Δημοκρατία του Κονγκό, η Ιταλία, η Αίγυπτος, η Αλγερία και τα Ηνωμένα Έθνη, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Αφρικανική Ένωση και ο Αραβικός Σύνδεσμος.

Πρόσκληση να συμμετάσχουν έχουν λάβει ακόμη ο Πρωθυπουργός της Λιβύης Φαγιέζ Αλ Σάρατζ και ο Στρατάρχης Χαλίφα Χάφταρ.

Σε μια άλλη εξέλιξη, η ΕΕ διά μέσου του επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Τζουζέπ Μπορέλ κατήγγειλε χθες Τρίτη την «στρατιωτική εμπλοκή» της Ρωσίας και της Τουρκίας στη σύρραξη στη Λιβύη, παραλληλίζοντας την κατάσταση στην χώρα της βόρειας Αφρικής με αυτήν που διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια στην Συρία.

Ο Μπορέλ κατηγόρησε την Μόσχα και την Άγκυρα ότι έχουν «εμπλακεί στρατιωτικά» στην Λιβύη, με «ροές όπλων και μισθοφόρων».

«Υπάρχουν ολοένα περισσότερα όπλα και μισθοφόροι. Δεν μπορούμε πλέον να λέμε ότι στην Λιβύη γίνεται πόλεμος χωρίς μαχητές», συνέχισε. «Σύμφωνα με πληροφορίες, Σύροι και πολεμιστές από τη Μέση Ανατολή έχουν πάει να πολεμήσουν στις τάξεις της μιας ή της άλλης πλευράς», πρόσθεσε.

Τέλος, δειλά δειλά έκαναν την εμφάνισή τους και οι ΗΠΑ, αφού το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ζήτησε την άμεση απόσυρση από την Λιβύη των υποστηριζόμενων από την Τουρκία Σύρων μαχητών και των Ρώσων μισθοφόρων

Καλώντας τις ξένες χώρες που τροφοδότησαν την σύγκρουση να αποσύρουν άμεσα τις δυνάμεις τους, ο εκπρόσωπος τόνισε ότι οι ΗΠΑ υποστηρίζουν την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Λιβύης.

Ιράν

Με την ανάληψη της εξουσίας από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, μία από τις πρώτες δουλειές του πλανητάρχη ήταν να βάλει στη μέγγενη την Τεχεράνη στο πλαίσιο του δόγματος της «μέγιστης πίεσης».  Μετά από την εκρηκτική κατάσταση που δημιουργήθηκε από την εξόντωση του στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί, το Ιράν έγινε για ακόμα μια φορά πρωταγωνιστής της διπλωματικής κρίσης με την κατάρριψη του ουκρανικού αεροσκάφους στην Τεχεράνη.

Παρά την αρχική «αποσιώπησή» της κυβέρνησης του Ιράν, τελικά ο ιρανικός στρατός ανακοίνωσε ότι οι πύραυλοι εκτοξεύθηκαν διότι το Μπόινγκ θεωρήθηκε «κατά λάθος» πως ήταν πύραυλος Κρουζ, όμως οι παράμετροι της πτήσης κάνουν δύσκολα πιστευτή αυτή την εκδοχή: το αεροπλάνο βρισκόταν σε φάση ανόδου με ρυθμό 2.000 ποδών (610 μέτρων) ανά λεπτό όταν εκτοξεύθηκε ο πρώτος πύραυλος.

Αναγνωρίζοντας εμμέσως ότι η κατάρριψη του ουκρανικού αεροσκάφους στην Τεχεράνη έχει προκαλέσει κρίση εμπιστοσύνης προς την ιρανική ηγεσία, ο πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ροχανί μίλησε σήμερα για την ανάγκη σημαντικής αλλαγής στον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας του κατά την διάρκεια τηλεοπτικής του ομιλίας. Απευθύνοντας έκκληση για «εθνική ενότητα» και ακόμη και «εθνική συμφιλίωση», έπειτα από τις αντιδράσεις που έχει προκαλέσει ο χειρισμός από τις αρχές της κατάρριψης του αεροσκάφους, ο Χασάν Ροχανί δήλωσε ότι η αλυσίδα των τραγικών γεγονότων του Ιανουαρίου που ξεκίνησε με την δολοφονία του στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί θα πρέπει να οδηγήσει σε μία «μεγάλη απόφαση» στο εσωτερικό του ιρανικού πολιτικού συστήματος.

Στο ίδιο ύφος και ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, Μοχαμάντ Τζαβάντ Ζαρίφ, κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι φέρουν μέρος της ευθύνης για την τραγωδία με το ουκρανικό Μπόινγκ. "Η άγνοια και η αλαζονεία" των ΗΠΑ "πυροδοτεί χάος στην περιοχή", σημείωσε ο Ζαρίφ κατά τις δηλώσεις που έκανε στην διάρκεια επίσκεψής του στο Νέο Δελχί, όπου μετέχει σε διάσκεψη για την ασφάλεια.

Ιράκ

Άμεσα συνυφασμένη με την κρίση στο Ιράν είναι η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στο Ιράκ. Όπως έχει αναφερθεί πιο πάνω στο ήδη τεταμένο κλίμα στο Ιράκ- πολύμηνες διαδηλώσεις με νεκρούς μαίνονταν στη χώρα- ήρθε να προστεθεί η δολοφονία του Σουλεϊμανί. Η κίνηση των ΗΠΑ, η οποία έγινε με αφορμή την επίθεση στην πρεσβεία τους στη Βηρυτό και τη δολοφονία ενός Αμερικανού σε στρατιωτική βάση, προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις στις δύο γειτονικές χώρες, ενώ τα αντίποινα από τις παραστρατιωτικές ομάδες έγιναν ένα καθημερινό φαινόμενο.

Συγκεκριμένα, μόλις χθες, πύραυλοι έπεσαν κοντά σε μια βάση όπου σταθμεύουν Αμερικανοί στρατιώτες στο Ιράκ, ανέφερε σε ανακοίνωσή του ο ιρακινός στρατός. Στην ανακοίνωση δεν διευκρινίζεται πόσοι πύραυλοι Κατιούσα έπληξαν την βάση Τάτζι, στα βόρεια της Βαγδάτης, την οποία είχε στοχοθετήσει την περασμένη εβδομάδα η Τεχεράνη. Την Κυριακή, τέσσερις άνθρωποι τραυματίστηκαν όταν οκτώ πύραυλοι Κατιούσα έπληξαν την αεροπορική βάση Μπάλαντ.

Υπενθυμίζεται ότι την Τετάρτη (8/1) το Ιράν εκτόξευσε πυραύλους εναντίον βάσεων, όπου σταθμεύουν Αμερικανοί στρατιώτες στο Ιράκ σε απάντηση στον φόνο από την Ουάσινγκτον του ισχυρού Ιρανού στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί. Συνολικά, 22 πύραυλοι έπεσαν σε δύο στρατιωτικές βάσεις, στην Άιν αλ Άσαντ (δυτικό Ιράκ) και στην Αρμπίλ (Ιρακινό Κουρδιστάν), όπου σταθμεύουν ξένοι στρατιώτες, στην πλειονότητά τους Αμερικανοί, ανακοίνωσε ο στρατός του Ιράκ. Τα πλήγματα εξαπολύθηκαν την ίδια ώρα που το αμερικανικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος είχε εξαπολύσει το πλήγμα που πέντε ημέρες νωρίτερα σκότωσε τον Σουλεϊμανί.

Τα πλήγματα αυτά αποτέλεσαν ουσιαστικά την πρώτη απάντηση της Τεχεράνης στον φόνο του αρχιτέκτονα της στρατηγικής της στην Μέση Ανατολή και εγείρουν ανησυχίες για κλιμάκωση της περιφερειακής έντασης ή ακόμη και για το ενδεχόμενο να ξεσπάσει ανοικτή σύγκρουση, παρόλο που Αμερικανοί και Ιρανοί αξιωματούχοι γρήγορα φάνηκαν να προσπαθούν να υποβαθμίσουν την κατάσταση.

Συρία

Η ελπίδες για τερματισμό των πολεμικών επιχειρήσεων στο Ιντλίμπ της Συρίας που δημιούργησε η συμφωνία εκεχειρίας μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, όπως ήταν αναμενόμενο, διαψεύστηκαν τάχιστα, αφού οι επιθέσεις των συριακών κυβερνητικών δυνάμεων στην περιοχή, όπως υποστηρίζει η Άγκυρα, συνεχίζονται.

Υπενθυμίζεται ότι το τουρκικό υπουργείο Άμυνας είχε ανακοινώσει την Παρασκευή (10/1) ότι έχει συμφωνηθεί με την Ρωσία ότι η εκεχειρία στην περιοχή του Ιντλίμπ στην βορειοδυτική Συρία θα εφαρμοσθεί από τα μεσάνυχτα της 12η Ιανουαρίου.

«Στο πλαίσιο της συμφωνίας με τη Ρωσική Ομοσπονδία, στην ζώνη αποκλιμάκωσης του Ιντλίμπ θα κηρυχθεί καθεστώς εκεχειρίας από τα μεσάνυχτα της 12ης Ιανουαρίου», αναφέρεται στο ανακοινωθέν.

Η πίεση για μια συμφωνία ήταν ασφυκτική, αφού εκατοντάδες χιλιάδες άμαχοι έχουν μετακινηθεί τις τελευταίες εβδομάδες προς τα σύνορα της Τουρκίας εξαιτίας της βίας που επικρατεί την επαρχία αυτή της Συρίας αλλά και τους βομβαρδισμούς των ρωσικών και συριακών κυβερνητικών δυνάμεων.

Εντούτοις, μετά τις συνεχείς παραβιάσεις της εκεχειρίας, ο Υπουργός Άμυνας της Τουρκίας,  Χουλουσί Ακάρ, δήλωσε ότι η Τουρκία και η Ρωσία συζητούν την εγκαθίδρυση μιας «ασφαλούς ζώνης» μέσα στην βορειοδυτική συριακή περιφέρεια Ιντλίμπ, όπου Σύροι που έχουν εκτοπισθεί εξαιτίας των μαχών θα μπορέσουν να βρουν καταφύγιο για τον χειμώνα.

Παράλληλα, όμως, στην Συρία από την έναρξη της ένοπλης σύρραξης το 2011 ισραηλινά αεροσκάφη εξαπέλυσαν εκατοντάδες επιδρομές στην Συρία εναντίον δυνάμεων του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ και συμμάχων του, ειδικά του Ιράν και του σιιτικού ένοπλου κινήματος Χεζμπολάχ του Λιβάνου — ορκισμένων εχθρών του Ισραήλ.

«Η ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία» διεξήγαγε την Τρίτη (15/1) «επίθεση» στην Συρία εναντίον στρατιωτικού αεροδρομίου στο κεντρικό τμήμα της χώρας, δήλωσε στο επίσημο συριακό επίσημο πρακτορείο ειδήσεων SANA πηγή προσκείμενη στις ένοπλες δυνάμεις, διαβεβαιώνοντας πως η επιδρομή προκάλεσε μόνον υλικές ζημιές.

Το επεισόδιο καταγράφηκε με φόντο την ένταση στην Μέση Ανατολή ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν, μερικές ημέρες μετά την εξόντωση του ιρανού στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί σε αμερικανική επιδρομή στη Βαγδάτη, την πρωτεύουσα του Ιράκ, την 3η Ιανουαρίου.

Η ισραηλινή κυβέρνηση διαμηνύει συχνά ότι δεν θα επιτρέψει το έδαφος της Συρίας να μετατραπεί σε αιχμή του δόρατος, σε προγεφύρωμα του Ιράν.

«Στο στρατιωτικό αεροδρόμιο T4 σταθμεύουν δυνάμεις του καθεστώτος, ιρανικές δυνάμεις και ρώσοι στρατιωτικοί σύμβουλοι», θύμισε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο διευθυντής της μη κυβερνητικής οργάνωσης Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Δυτικές υπηρεσίες κατασκοπείας λένε ότι στην βάση σταθμεύουν δυνάμεις των Φρουρών της Επανάστασης.

Η στρατιωτική βάση όπου βρίσκεται το αεροδρόμιο T4 έχει βομβαρδιστεί επανειλημμένα από το Ισραήλ.

Την 9η Απριλίου 2018 πύραυλοι έπληξαν τη βάση με αποτέλεσμα να σκοτωθούν έως και 14 μαχητές, συμπεριλαμβανομένων επτά Ιρανών, σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Το Ιράν, η Συρία και η Ρωσία είχαν επιρρίψει στο Ισραήλ την ευθύνη για την επιδρομή εκείνη.