Η ιστορική συνείδηση και οι εχθροί της

Όταν μου έγινε πρόταση από την Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας της Ευρωβουλής να αναλάβω την έκθεση περί της Ευρωπαϊκής Ιστορικής Συνείδησης, ήξερα ότι με περίμενε μια μεγάλη πρόκληση. Είχα πλήρη επίγνωση ότι εδώ και κάποια χρόνια στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το θέμα αυτό χρήζει εκμετάλλευσης για ιδεολογικούς σκοπούς. Η πολιτική της μνήμης στην ΕΕ άλλαξε ριζοσπαστικά με την διεύρυνση του 2004 και την εισδοχή ανατολικοευρωπαϊκών κρατών στην Ένωση. Μέχρι τότε, την πολιτική μνήμης την καθόριζαν μαύρες σελίδες της νεότερης ιστορίας, όπως ο Ναζισμός, το Ολοκαύτωμα και ο Φασισμός. Με την ένταξη κρατών

του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού, αναπτύχθηκε μια έντονη αντικομμουνιστική ρητορεία που θέλει να εξισώσει τον Φασισμό με τον Κομμουνισμό.

Μάλιστα, το 2009 και το 2019 το Ευρωκοινοβούλιο ενέκρινε σχετικά ψηφίσματα.

Στο ψήφισμα του 2019, πέραν της εξίσωσης, αναφέρεται -εντελώς ανιστόριτα- ότι για την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η Σοβιετική Ένωση είναι εξίσου υπεύθυνη με την ναζιστική Γερμανία. Τότε αντέδρασα έντονα και με ομιλία μου στην Ολομέλεια δήλωσα ότι «Όπως είπε ο μεγάλος ιστορικός Έρικ Χόμπσμπάουμ, η αιτία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου κρύβεται σε δύο λέξεις: Άντολφ και Χίτλερ»...

Αυτές οι επιλεκτικές, ανιστόρητες αναφορές, όχι μόνο δεν βοηθούν στην επεξεργασία του δύσκολου παρελθόντος, αλλά και διαστρεβλώνουν τη συλλογική μνήμη και την ιστορική συνείδηση.  Από την αρχή τόνιζα, ότι  η εγγενής αξία της «ιστορικής συνείδησης» είναι ότι μας βοηθά να κατανοήσουμε το παρόν και, επιπροσθέτως, μας καθοδηγεί στις προσπάθειές μας να διαμορφώσουμε το μέλλον.

Μας βοηθά να ερμηνεύσουμε το παρελθόν, αλλά και να κατανοήσουμε ποιοι είμαστε και πού βρισκόμαστε στον χρόνο. Η κριτική επανεξέταση του παρελθόντος δεν θα πρέπει να περιορίζεται στο να δίνεται έμφαση στα θύματα αυταρχικών και ολοκληρωτικών καθεστώτων. Θα πρέπει να επαναξιολογεί όλες τις σκοτεινές πλευρές της ευρωπαϊκής ιστορίας, όπως τα εγκλήματα των αποικιοκρατών, του ρατσισμού, των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ιστορικών αδικιών που συνδέονται με το φύλο.

Δυστυχώς, η δεξιά και η ακροδεξιά δεν επιθυμεί μια ολοκληρωμένη επεξεργασία του ευρωπαϊκού παρελθόντος. Εμμένει στην εξίσωση του Κομμουνισμό με τον Φασισμό, ακόμα χειρότερα, θέλει να καταδικάσει την ίδια την ιδεολογία του Κομμουνισμού.

Ως εισηγητής της έκθεσης για την ιστορική συνείδηση, έκανα μεγάλες προσπάθειες να διαμορφώσω ένα κείμενο που στέκεται επιστημονικά, και να αντιμετωπίσω τις ανιστόρητες προσεγγίσεις της δεξιάς και ακροδεξιάς. Δεν αρνήθηκα ποτέ ότι έχουν συμβεί εγκλήματα στο όνομα του Κομμουνισμού. Μάλιστα, για να εξασφαλίσω συναίνεση μεταξύ των κοινοβουλευτικών ομάδων στην επιτροπή -όπως είθισται-, κατέθεσα ιδέες και προτάσεις προς αυτή την κατεύθυνση, οι οποίες δεν βρήκαν καμία απήχηση. Μοναδικός σκοπός της δεξιάς, ήταν από την αρχή, η καταδίκη της κομμουνιστικής ιδεολογίας.

Ο Φασισμός στρέφεται κατά του διαφωτισμού και είναι έγκλημα από τη φύση του. Δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να τεθεί στην ίδια μοίρα με την κομμουνιστική κοσμοαντίληψη, η οποία είναι θεωρία που διαμορφώθηκε μέσα από τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό, και στοχεύει στον τερματισμό της εκμετάλλευσης του ανθρώπου από τον άνθρωπο και σε μια αταξική κοινωνία. 

Δυστυχώς οι πολιτικές ομάδες της δεξιάς και ακροδεξιάς εξυπηρετώντας αποκλειστικά τις ιδεολογικές τους σκοπιμότητες δεν ενδιαφέρονται για μια κριτική ανάλυση της ιστορίας αλλά την εξίσωση του κομμουνισμού με τον φασισμό-ναζισμό για πολιτική εκμετάλλευση. 

Υπό αυτές τις περιστάσεις δεν μου αφέθηκε άλλη επιλογή από την απόσυρση του ονόματος μου και την καταψήφιση της έκθεσης η οποία εμπεριέχει, παρόλα αυτά, πολλά θετικά στοιχεία.