Η αντεπίθεση των Σκωτσέζων για το Brexit και το σκάνδαλο που τους «ταλαιπωρεί»

Έξι χρόνια από το δημοψήφισμα για την ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας, το οποίο θεωρήθηκε ότι έλυσε το ζήτημα -τουλάχιστον γι’ αυτήν τη γενιά- το Εδιμβούργο εμφανίζεται αποφασισμένο να στήσει νέες κάλπες για τη ρεβάνς. Το κύριο επιχείρημα του Εθνικού Κόμματος Σκωτίας (SNP) πίσω από την προσπάθεια αυτή αντλείται από την κατάσταση που διαμορφώθηκε μετά το Brexit, που άλλαξε με καθοριστικό τρόπο τα δεδομένα για τους φιλοευρωπαίους Σκωτσέζους, οι οποίοι το 2014 είχαν

ψηφίσει παραμονή όχι μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Την ώρα λοιπόν που ο Πρωθυπουργός της Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον, ετοιμάζεται να μπει σε μια δύσκολη μάχη με τις Βρυξέλλες για τις διαπραγματεύσεις για τις μελλοντικές τους σχέσεις, η αναζωπύρωση των αποσχιστικών τάσεων εντός της χώρας αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά τη στάση που θα διατηρήσει. Η άρνησή του να επιτρέψει ένα δεύτερο δημοψήφισμα σε κάθε περίπτωση δεν θα είναι βιώσιμη, όσο στη σκωτσέζικη πολιτική σκηνή μονοπωλεί το Εθνικό Κόμμα Σκωτίας. Στις τάξεις όμως του SNP ένα σκάνδαλο θέτει το ζήτημα εάν πίσω από την κινητοποίηση για την ανεξαρτητοποίηση βρίσκονται συγκαλυμμένα άλλα συμφέροντα.

Αφήνοντας ανοικτό το φως για τη Σκωτία

Λίγα μόλις λεπτά μετά την επίσημη έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ, ένα φωτισμένο μήνυμα «ελπίδας» έλαμψε πάνω στο κτήριο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες. Στο μήνυμα αυτό, το οποίο έσπευσε να αναρτήσει στο Twitter και η Πρωθυπουργός της Σκωτίας, Νίκολα Στέρτζιον, αναγράφονταν οι λέξεις «Ευρωπαϊκή Ένωση» και «Σκωτία». Το μήνυμα αυτό δεν πέρασε απαρατήρητο, αφού σε ελεύθερη μετάφραση σηματοδοτούσε μιαν απροκάλυπτη επέμβαση των Βρυξελλών στα εσωτερικά ζητήματα του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Κομισιόν στη συνέχεια ξεκαθάρισε ότι το «ανεπίσημο» αυτό μήνυμα διερευνάται από την Αστυνομία, αφού η ταυτότητα αυτού ή αυτών που είχαν κάνει την προβολή του παραμένει άγνωστη. Αν και η κυβέρνηση της Σκωτίας επεσήμανε ότι δεν εμπλεκόταν σε αυτήν την υπόθεση, τελικά κατηγορήθηκε ότι άφηνε αιχμές πως η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν υπεύθυνη για το μήνυμα. Αυτό το μικρό επεισόδιο όμως δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συνέχεια του εξελισσόμενου «δράματος» της βρετανικής πολιτικής ζωής, απότοκο της σύνθετης κατάστασης που δημιούργησε το Brexit. Ήδη η Στέρτζιον άρχισε τις κινήσεις μιας στρατηγικής, η οποία, όπως η ίδια υποστηρίζει, έχει ως στόχο να οικοδομήσει πάνω στην «ήδη αυξανόμενη» λαϊκή στήριξη για δημοψήφισμα για την ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας από το Ηνωμένο Βασίλειο, με στόχο αυτή η πίεση προς την κεντρική Κυβέρνηση στο Λονδίνο να γίνει αφόρητη. Αν και στο δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου του 2014 οι Σκωτσέζοι απέρριψαν την ανεξαρτητοποίηση με ποσοστό 55% έναντι 45%, στο δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2016 είχαν ταχθεί ξεκάθαρα κατά του Brexit με ποσοστά 62% κατά και 38% υπέρ. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι τα δεδομένα έχουν αλλάξει άρδην από το δημοψήφισμα του 2014. Αυτό θα αποτελέσει και το βασικό επιχείρημα του Εθνικού Κόμματος της Σκωτίας για επαναφορά του αιτήματος ανεξαρτητοποίησης ακόμα εντός του τρέχοντος έτους. Έτσι κι αλλιώς, η Στέρτζιον στη φαρέτρα της κουβαλάει το επιχείρημα του «ελλείμματος δημοκρατίας» όταν το Brexit συντελείται «χωρίς την έγκριση των Σκωτσέζων». Στο τείχος της άρνησης του Λονδίνου απαντά ότι ένα ενδεχόμενο δεύτερο δημοψήφισμα θα είχε νομιμοποίηση, εφόσον κρινόταν νόμιμο από δικαστήριο της Σκωτίας. Πάντως αναλυτές εκτιμούν ότι μια ενδεχόμενη δικαστική μάχη και η συζήτηση που θα ανοίξει για την ακεραιότητα του Ηνωμένου Βασιλείου θα είναι πολύ πιο διχαστική από αυτή για το Brexit.

Το αγκάθι της αλιείας

Η Νίκολα Στέρτζιον μεταξύ άλλων εξέφρασε την ανησυχία ότι ο Μπόρις Τζόνσον έχει διαλέξει ένα «πολύ σκληρό» Brexit όσον αφορά τις μελλοντικές σχέσεις με την ΕΕ. Αυτή η ανησυχία όμως κρύβει τον βαθύτερο φόβο ότι οι προ Brexit υποσχέσεις του Πρωθυπουργού στον σημαντικό για τη Σκωτία τομέα της αλιείας δύσκολα θα γίνουν πράξη. Συγκεκριμένα, ο Τζόνσον είχε «πουλήσει» στους Βρετανούς και δη στους Σκωτσέζους το όραμά του για ανάκτηση του ελέγχου των εθνικών υδάτων, αλλά θα τους εξασφάλιζε την απρόσκοπτη πρόσβαση στην ενιαία αγορά της ΕΕ. Αναλυτές επισημαίνουν ότι τα ζητήματα αλιείας αναμένεται ν’ αποτελέσουν αγκάθι στις διαπραγματεύσεις που θα αρχίσουν σύντομα μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ για επίτευξη συμφωνίας εμπορίου. Ειδικότερα οι Σκωτσέζοι έμποροι σολομού ανησυχούν ότι εάν το Λονδίνο δεν αποδεχθεί εναρμόνιση με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, θα τεθούν επιζήμια εμπόδια για τις εξαγωγές τους σε χώρες του μπλοκ των 27. Ήδη οι πρώτες δηλώσεις του Πρωθυπουργού της Βρετανίας προοικονομούν τη δυσκολία σύναψης της εμπορικής συμφωνίας, αφού προετοίμασε τους πρώην εταίρους του ότι «δεν υπάρχει ανάγκη μία συμφωνία ελευθέρου εμπορίου να βασίζεται στην αποδοχή των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης επί της πολιτικής για τον ανταγωνισμό, τις επιδοτήσεις, την κοινωνική προστασία, το περιβάλλον ή οτιδήποτε παρόμοιο». Όσον αφορά τον τομέα της αλιείας υπάρχει παραδοχή από πλευράς Βρυξελλών ότι είναι ένα ζήτημα ως προς το οποίο υπάρχει ο κίνδυνος της σοβαρότερης ρήξης. Σύμφωνα με τον επικεφαλής διαπραγματευτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Μισέλ Μπαρνιέ, «η μελλοντική συμφωνία ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου θα πρέπει να εγγυάται ‘αμοιβαία διαρκή πρόσβαση στις αγορές και τα ύδατα με σταθερές ποσοστώσεις’». Με το ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα όμως που έθεσε ο Μπόρις Τζόνσον και τη ρήτρα της ΕΕ ότι η διευθέτηση του φακέλου της αλιείας θα πρέπει είναι «αδιαχώριστη» από την επίτευξης της εμπορικής συμφωνίας, εκτιμάται ότι οι διαφωνίες θα είναι εντονότατες και θα βάλουν σε κίνδυνο τις μελλοντικές οικονομικές σχέσεις των δύο μερών.

Πώς επηρέασε το Brexit τη στάση των Ευρωπαίων απέναντι στο δημοψήφισμα

Θεσμικά η συμφωνία αποχώρησης τέθηκε σε ισχύ σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο, άρα μαζί με τη Βρετανία αποχαιρέτησε και η Σκωτία την ΕΕ. Πολιτικοί αναλυτές όμως επισημαίνουν ότι το Brexit αναδιαμόρφωσε τη συζήτηση γύρω από την ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας και την ενδεχόμενη ένταξή της στην ΕΕ. Το 2014, κατά την καμπάνια για το δημοψήφισμα για τη Σκωτία, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αποθάρρυναν το κίνημα που τασσόταν υπέρ της ανεξαρτητοποίησης. Μάλιστα, αποδομούσαν το επιχείρημα του στρατοπέδου του «ναι», τονίζοντας ότι η εξασφάλιση ένταξης στην ΕΕ θεωρείτο εάν όχι αδύνατη, εξαιρετικά δύσκολη για τη Σκωτία. Όλα αυτά όμως γίνονταν όταν το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν κράτος μέλος της ΕΕ. Πλέον το Brexit έχει αλλάξει τα δεδομένα. Φυσικά, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι επίσημα οι Βρυξέλλες προωθούν την ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας και πίσω από αυτήν τη στάση υπάρχει μια σειρά από λόγους. Αρχικά, υπάρχουν κράτη μέλη όπως η Ισπανία, που θα απέφευγαν με κάθε τρόπο οποιαδήποτε κίνηση που θα ερμηνευόταν ως ενθάρρυνση για κινήματα ανεξαρτητοποίησης εντός των δικών τους συνόρων. Ασφαλώς, η περίπτωση της Καταλωνίας στην Ισπανία και η περίπτωση της Σκωτίας διαφέρουν ως προς τις αυτονομιστικές τους τακτικές. Το Εδιμβούργο δεν επιδιώκει να οργανώσει μονομερώς, άρα και χωρίς νομιμοποίηση, δημοψήφισμα χωρίς την έγκριση της κεντρικής κυβέρνησης, όπως έπραξαν το 2017 οι Καταλανοί εθνικιστές, παραβλέποντας την άρνηση της Μαδρίτης. Κατά δεύτερο, κανένα κράτος μέλος δεν θα επεδίωκε ανοιχτά να στηρίξει μια τέτοια κίνηση και να εμπλακεί σε εσωτερικά ζητήματα μιας άλλης χώρας. Εντούτοις, ο Υπουργός Εξωτερικών της Λετονίας, Edgars Rinkevics, μιλώντας στο BBC ξεκαθάρισε ότι ένα αίτημα από το Ηνωμένο Βασίλειο για ένταξη στην ΕΕ θα ήταν ευπρόσδεκτο, χωρίς να διευκρινίζει όμως εάν το αίτημα αυτό αφορούσε ολόκληρη τη χώρα ή μέρος της. Παρόμοιες απαντήσεις εποικοδομητικής ασάφειας είχαν δοθεί και από τον Μπαρνιέ, καταδεικνύοντας ότι οι Βρυξέλλες βλέπουν πλέον με πιο θετικό τρόπο το ενδεχόμενο της ανεξαρτητοποίησης της Σκωτίας, χωρίς αυτό να σημαίνει στήριξη σε μια τέτοια προσπάθεια.

Στο βάθος ένα σκάνδαλο

Διεθνείς αναλυτές συνδέουν την αποφασιστικότητα της Νίκολα Στέρτζιον να οδηγήσει μέσα στους επόμενες μήνες τη Σκωτία σε ένα δεύτερο δημοψήφισμα για την ανεξαρτητοποίηση της με το σκάνδαλο, στο οποίο εμπλέκεται ο τέως πρωθυπουργός και τέως ηγέτης του Εθνικού Κόμματος Σκωτίας, Άλεξ Σάλμοντ. Συγκεκριμένα, ο Σάλμοντ, ο οποίος θεωρείται ο πολιτικός που έθεσε τις βάσεις για να εξελιχθεί το SNP στην πολιτική δύναμη που είναι σήμερα και οδήγησε τη χώρα στο πρώτο δημοψήφισμα για την ανεξαρτητοποίηση, οδηγείται ενώπιον της δικαιοσύνης τον Μάρτιο με κατηγορίες που αφορούν σεξουαλική παρενόχληση. Ο ίδιος πάντως υποστηρίζει ότι οι κατηγορίες σε βάρος τους είναι πολιτικά υποκινούμενες με το ζήτημά του να προκαλεί διαφωνίες και τριγμούς στο SNP. Γι’ αυτό και αυτή η δίκη βάζει τη Στέρτζιον σε δύσκολη θέση, αφού διάφορες πτέρυγες εντός του Εθνικού Κόμματος Σκωτίας διαφωνούν εκ διαμέτρου με τους ισχυρισμούς του Σάλμοντ. Εύκολα μια λάθος κίνηση από την Πρωθυπουργό της Σκωτίας θα ναρκοθετούσε την ενότητα του κόμματός της. Έτσι δεν θεωρείται απομακρυσμένο το ενδεχόμενο, λόγω αυτής της κατάστασης, η Στέρτζιον να προσπαθεί απεγνωσμένα να τραβήξει την προσοχή μακριά από το σκάνδαλο, με τη χρονική συγκυρία του Brexit να της προσφέρει απλόχερα αυτήν την ευκαιρία. Παράλληλα, οι επικριτές της θεωρούν ότι υπάρχει ακόμα ένας λόγος πίσω από την «εμμονή» για ένα δεύτερο δημοψήφισμα και αφορά στα φτωχά αποτελέσματα της διακυβέρνησής της. Αναλυτές βλέπουν ότι μετά από 13 χρόνια διακυβέρνησης ούτε η Στέρτζιον, ούτε και το κόμμα της -πέρα από το ζήτημα της ανεξαρτητοποίησης- δεν έχουν να δείξουν εντυπωσιακά αποτελέσματα. Έτσι τα δύο αυτά ζητήματα «εγκλωβίζουν» το Εθνικό Κόμμα Σκωτίας σε ένα ατέρμονο μονοπάτι με μόνη πινακίδα την «ανεξαρτητοποίηση» και, εάν λοξοδρομήσει, δεν θα έχει από τι άλλο να πιαστεί. Από την άλλη, όμως, κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει ότι η συμφωνία του Τζόνσον για το Brexit και οι επιδιώξεις του για τις μελλοντικές σχέσεις με την ΕΕ προσφέρουν απλόχερα στους εθνικιστές της Σκωτίας τα επιχειρήματα για να επαναφέρουν το ζήτημα της ανεξαρτητοποίησης.

Αναδημοσίευση από τη Σημερινή της Κυριακής