Από τους Βεδουίνους στη Louis Vuitton - Η ιστορία της παλαιστινιακής μαντήλας

Αν και τα keffiyeh -παλαιστινιακά μαντήλια  φοριούνται σε όλη τη Μέση Ανατολή, τις τελευταίες δεκαετίες έχουν αναγνωριστεί ιδιαίτερα ως σύμβολο της παλαιστινιακής ταυτότητας και αντίστασης. Σε διαδηλώσεις υπέρ των Παλαιστινίων σε όλο τον κόσμο εν μέσω του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς, οι διαδηλωτές φορούσαν τα κασκόλ γύρω από το λαιμό τους ή τα χρησιμοποιούσαν για να καλύψουν τα πρόσωπά τους.

Τι είναι το keffiyeh;

Αρχικά

to keffiyeh φορέθηκε από βοσκούς και νομάδες αγρότες,  και πλέον έχει γίνει ένα εμβληματικό ρούχο που φοριέται παγκοσμίως Ένα keffiyeh - μερικές φορές γράφεται kufiyya ή kaffiyeh στα αγγλικά - είναι ένα παραδοσιακό μαντίλι που φοριέται σε πολλά μέρη της Μέσης Ανατολής. Συνήθως, είναι είτε ασπρόμαυρο είτε ερυθρόλευκο, με διαφορετικά σχέδια παντού και φούντες στην άκρη του.

Η Wafa Ghnaim, ερευνήτρια και επιμελήτρια που ειδικεύεται στην ιστορία των παλαιστινιακών ενδυμάτων, είπε στο CNN μέχρι τη δεκαετία του 1920, τα keffiyeh - που ονομάζονται επίσης hatahs ή shamaghs - φορούσαν κυρίως νομάδες Βεδουίνους στην ιστορική Παλαιστίνη.

Η Ghnaim, η οποία είναι ερευνήτρια στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, είπε στο CNN στο έργο της ότι βλέπει συχνά keffiyeh του 19ου αιώνα από βαμβάκι, μετάξι και λεπτό μαλλί και ενσωματωμένα λευκές, μαύρες, πράσινες και κόκκινες κλωστές

«Οι άντρες Βεδουίνοι δίπλωναν το keffiyeh διαγώνια και το στερεώναν στο κεφάλι τους χρησιμοποιώντας ένα «aqal ή ένα σχοινί κεφαλής».
Εκτός από το ότι λειτουργούν ως οπτικός δείκτης της ταυτότητας των Βεδουίνων, τα κασκόλ εξυπηρετούν έναν πρακτικό σκοπό: Βοηθούν στην προστασία του χρήστη από τον άγριο ήλιο και την άμμο της ερήμου.

Επίσης τα σχέδια που υφαίνονται σε κάθε keffiyeh  αντανακλούν διαφορετικές πτυχές της γης της Παλαιστίνης, όπως η ελιά και το δίχτυ του ψαρά.
Το ερυθρόλευκο keffiyeh συνδέεται επίσης μερικές φορές με τον ιορδανικό εθνικισμό επειδή οι Βρετανοί αποικιοκράτες το χρησιμοποιούσαν ως μέρος της στολής για την Desert Patrol, μια μονάδα Βεδουίνων της Αραβικής Λεγεώνας. Όμως, τα keffiyeh όλων των χρωμάτων έχουν φορεθεί από διάφορους Παλαιστίνιους ακτιβιστές.

Εκτός από το παραδοσιακό στυλ που φοριέται στο κεφάλι, σήμερα τα φουλάρια φοριούνται επίσης γύρω από το λαιμό και ως σάλια στους ώμους.

Τι σημαίνει το keffiyeh για τους Παλαιστίνιους

Για πολλούς Παλαιστίνιους και ανθρώπους αραβικής καταγωγής σε όλο τον κόσμο, το keffiyeh χρησιμεύει ως κρίσιμος σύνδεσμος με τον πολιτισμό τους.
Εκτός από το ότι συμβολίζει την πολιτιστική ταυτότητα, το keffiyeh έχει επίσης λάβει μια πολιτική διάσταση, όπως πολλά άλλα ενδύματα που συνδέονται με την πολιτιστική ή θρησκευτική κληρονομιά και τον εθνικισμό.

Η  πολιτική διάσταση εντοπίζεται ήδη από τη δεκαετία του 1930. Κατά τη διάρκεια της Αραβικής Εξέγερσης, μεταξύ 1936 και 1939, όταν οι Παλαιστίνιοι προσπάθησαν να τερματίσουν τη βρετανική κατοχή και να ιδρύσουν τη δική τους ανεξάρτητη χώρα, οι Παλαιστίνιοι από κοινωνικές τάξεις και θρησκείες φορούσαν το ασπρόμαυρο keffiyeh για να συμβολίσουν την αλληλεγγύη τους

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, υπήρξε μια άλλη αναβίωση στο keffiyeh ως πολιτικό σύμβολο, με το κασκόλ να φοριέται από άνδρες και γυναίκες. Ο Γιασέρ Αραφάτ, ο οποίος υπηρέτησε για δεκαετίες ως πρόεδρος της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, συχνά απεικονιζόταν φορώντας το ασπρόμαυρο keffiyeh, το οποίο εδραίωσε περαιτέρω το κασκόλ ως σύμβολο του παλαιστινιακού εθνικού αγώνα.

O ιστορικός ηγέτης της ΕΔΕΚ Βάσος Λυσσαρίδης και ο Γιασέρ Αραφάτ με τα keffiyeh.

Η Leila Khaled, πρώην μαχήτρια που έγινε διάσημη από το ρόλο της σε αεροπειρατεία το 1969 και μέλος του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, μέρος της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, επίσης συχνά απεικονιζόταν φορώντας ένα keffiyeh τυλιγμένο γύρω από τα μαλλιά και το λαιμό της, τις δεκαετίες 1960 και 1970.

Στις πρόσφατες διαδηλώσεις υπέρ των Παλαιστινίων σε όλο τον κόσμο, οι διοργανωτές ενθάρρυναν τους παρευρισκόμενους να φορούν keffiyeh για να δείξουν αλληλεγγύη στον παλαιστινιακό λαό. Το CNN ανέφερε προηγουμένως ότι ένας διαδηλωτής στη Γαλλία είπε ότι του επιβλήθηκε πρόστιμο 135 ευρώ επειδή φορούσε keffiyeh αφού η χώρα απαγόρευσε όλες τις φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις.

Αλλά η χρήση του keffiyeh μπορεί επίσης να εκθέσει τους χρήστες σε αντιπαλαιστινιακά αισθήματα ή ισλαμοφοβία: Ένας δικηγόρος των φοιτητών που πυροβολήθηκαν στο Μπέρλινγκτον είπε ότι πίστευε ότι οι μαθητές στοχοποιήθηκαν εν μέρει επειδή φορούσαν keffiyeh. Και μια γυναίκα στη Νέα Υόρκη συνελήφθη και κατηγορήθηκε για έγκλημα μίσους, αφού φέρεται να κατηγόρησε έναν άνδρα που φορούσε keffiyeh ότι υποστήριξε τη Χαμάς και του επιτέθηκε στις αρχές Νοεμβρίου.

Μπορεί οποιοσδήποτε να φορέσει ένα keffiyeh;

Εκτός από το ότι λειτουργούν ως σύμβολο εθνικής ταυτότητας και αντίστασης, τα keffiyeh έχουν επίσης καταφέρει να μπουν στον κόσμο της mainstream μόδας. Σε ένα επεισόδιο του Sex and the City, η Carrie Bradshaw έχει ένα φανελάκι που μιμείται το σχέδιο ενός keffiyeh. Και οι λιανοπωλητές πολυτελείας και mainstream έχουν πουλήσει keffiyeh ως αξεσουάρ μόδας, χωρισμένα από την ιστορία τους.

Αλλά η απογύμνωση του keffiyeh από το αρχικό του πλαίσιο μπορεί να είναι αμφιλεγόμενη. Το 2021, ο Louis Vuitton πυροδότησε κατηγορίες για πολιτιστική ιδιοποίηση όταν λάνσαρε ένα «keffieh stole» 705 δολαρίων, σύμφωνα με πολλές αναφορές. Η αντίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης φέρεται να ανάγκασε την πολυτελή μάρκα να αποσύρει το αντικείμενο από τον ιστότοπό της. Η Louis Vuitton αρνήθηκε να κάνει σχόλια εκείνη την εποχή.

Τα τελευταία 10 χρόνια, το keffiyeh έχει οικειοποιηθεί από τον κόσμο της μόδας χωρίς πολιτιστική απόδοση στην παλαιστινιακή καταγωγή του. «Η πολιτιστική οικειοποίηση οδηγεί σε πολιτιστική διαγραφή και είναι υψίστης σημασίας για όσους φορούν αυτό το κασκόλ να ενημερωθούν για το νόημα και την ιστορία του. Δεν είναι ένα ρούχο που μπορεί να φορέσει ο καθένας», δηλώνουν ιστορικοί στο CNN.