«Από Δήμαρχος, Κλητήρας...»

Με την πιο πάνω έκφραση αποδίδεται το νόημα της κατάντιας ενός ανθρώπου, αφού συνήθως λέγεται για κάποιον που η κοινωνική και η επαγγελματική του θέση ή/και γενικότερα η κατάστασή του χειροτέρεψε. Κατά την άποψή μου κάτι τέτοιο παθαίνει ένας υποψήφιος Δήμαρχος στην Κύπρο, μετά τις δημοτικές εκλογές είτε εκλεγεί είτε δεν εκλεγεί.

Σύμφωνα με το ηλεκτρονικό «Λεξικό της κοινής νεοελληνικής»: (α) Δήμαρχος είναι ο «αιρετός άρχοντας της τοπικής αυτοδιοίκησης,

επικεφαλής ενός δήμου» ενώ (β) ως κλητήρας ορίζεται ο «κατώτερος υπάλληλος στο δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα, που εκτελεί κυρίως βοηθητικές εργασίες». Στην Κύπρο δυστυχώς οπως θα διαβάσετε και στην επόμενη παραγραφο θα καταλάβετε ότι ο δήμαρχος αποτελεί ουσιαστικά το εκτελεστικό όργανο, δηλαδή τον διεκπαιρεωτή των αποφάσεων ενός Δημοτικού Συμβουλίου, είτε τις ψήφισε είτε τις καταψήφισε, αφού εντός, αν και συντονιστής των συνεδριάσεων, δεν είναι τίποτα άλλο από μία ψήφος και αυτός.

Σύστημα Εκλογής Δημοτικών Συμβουλίων στην Κύπρο

Ο «Περί Δήμων Νόμος» αναφέρει ότι κάθε ψηφοφόρος έχει το δικαίωμα να ψηφίσει δήμαρχο και δημοτικούς συμβούλους σε ξεχωριστές ψηφοφορίες και ψηφοδέλτια.

Η ψηφοφορία για την εκλογή δημάρχων γίνεται με το σύστημα της απλής πλειοψηφίας, δηλαδή όποιος υποψήφιος συγκεντρώσει τις περισσότερες ψήφους εκλέγεται δήμαρχος. Οι ανθυποψήφιοί του, μη εκλεγέντες δήμαρχοι δεν αξιοποιούνται πουθενά αλλού, ότι ποσοστό και να πάρουν, οπόταν πάνε στην ουσία σπίτι τους.

Η ψηφοφορία για την εκλογή δημοτικών συμβούλων γίνεται με το σύστημα της απλής αναλογικής. Κάθε ψηφοφόρος επιλέγει να ψηφίσει είτε ένα συνδυασμό (κομματικό ή ανεξαρτήτων) είτε έναν ανεξάρτητο - μεμονωμένο υποψήφιο (αν υπάρχει). Αν επιλέξει να ψηφίσει κάποιο συνδυασμό, μπορεί επιπρόσθετα να ψηφίσει δημοτικούς συμβούλους του συνδυασμού αυτού.

Ελληνικό Σύστημα Εκλογής Δημοτικών Συμβουλίων

Σε αντίθεση με το κυπριακό σύστημα εκλογής Δημοτικών Αρχών, σύμφωνα με τον «Περί Εκλογής Δημοτικών και Περιφερειακών Αρχών Νόμο», στο ελληνικό εκλογικό σύστημα ο υποψήφιος δήμαρχος τίθεται επικεφαλής του συνδυασμού που τον υποστηρίζει ή/και ο ίδιος καταρτίζει. Δήμαρχος εκλέγεται ο επικεφαλής του επιτυχόντος συνδυασμού, νοουμένου ότι αυτός συγκεντρώσε την πρώτη Κυριακή των εκλογών, ποσοστό μεγαλύτερο του 43% του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων. Οι υπόλοιποι συνδυασμοί που συμμετέχουν στο δημοτικό συμβουλιο είναι αυτοί που έλαβαν, κατά την πρώτη Κυριακή των εκλογών, έστω και 1 έδρα, δηλαδή συγκέντρωσαν ποσοστό τουλάχιστον 3% του συνολικού αριθμού των εγκύρων ψηφοδελτίων. Αν κανένας συνδυασμός δεν εξασφάλισε ποσοστό μεγαλύτερο του 43%, τότε η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται την επόμενη Κυριακή μεταξύ των υποψήφιων δημάρχων των 2 συνδυασμών που έλαβαν τις περισσότερες ψήφους. Δήμαρχος εκλέγεται ο υποψήφιος, επικεφαλής του συνδυασμού που συγκέντρωσε στην επαναληπτική ψηφοφορία την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων.

Αν το ποσοστό που έλαβε ο επιτυχών συνδυασμός, την πρώτη Κυριακή, είναι έως και 60% του συνόλου των εγκύρων ψηφοδελτίων, ο επιτυχών συνδυασμός εκλέγει τα 3/5 του συνόλου των εδρών του δημοτικού συμβουλίου και οι επιλαχόντες συνδυασμοί λαμβάνουν τις εναπομείνουσες έδρες αναλογικά, νοουμένου ότι έχουν εξασφαλίσει ποσοστό πάνω από 3%. Στην περίπτωση που το ποσοστό που έλαβε ο επιτυχών συνδυασμός κατά την πρώτη ψηφοφορία είναι μεγαλύτερο 60% του συνόλου των εγκύρων ψηφοδελτίων, οι έδρες κάθε συνδυασμού κατανέμονται αναλογικά.

Άρα ο δήμαρχος στην Ελλάδα ελέγχει απόλυτα το δημοτικό συμβούλιο, αφού με βάση τον εκλογικό νόμο το 60% τουλάχιστον των μελών του Δημοτικού Συμβουλίου που εκλεγονται, προέρχονται από τον δικό του συνδυασμό. Διαθέτει δηλαδή την απόλυτη πλεοψηφία των μελών του Δημοτικού Συμβουλίου.

Κριτήρια επιλογής Δημάρχου:

Ποια είναι όμως τα κριτήρια με τα οποία πρέπει να επιλέγεται ένας υποψήφιος Δήμαρχος: «Κατά συνέπεια η λογική υποβάλλει ότι το πρώτο κριτήριο είναι η ΠΡΟΤΑΣΗ και το δεύτερο η ικανότητα του υποψηφίου να υλοποιήσει το συγκεκριμένο του πρόγραμμα» (Νίκος Κατσουρίδης). Η ικανότητα του υποψήφιου να διοικήσει και να διεκδικεί είναι όντως μια πτυχή της κρίσης μας, όταν επιλέγουμε όλων των ειδών πολιτειακούς αξιωματούχους. Η άλλη πτυχή, που κατά την άποψη πολλών, αποτελεί και την πιο ουσιαστική είναι η πολιτική τους πρόταση, το όραμα, δηλαδή το πρόγραμμα τους για τον Δήμο. 

Στα τόσα χρόνια που ασχολούμαι με τα θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης έχω καταλήξει στην ακόλουθη διαπίστωση: ότι το μεγαλύτερο αγκάθι, το οποίο ταυτόχρονα αποτελεί και το βασικότερο κριτήριο για την επανεκλογή ενός δημάρχου είναι η πορεία υλοποίησης της προεκλογικής του πρότασης. Πως όμως θα υλοποιήσει την πρότασή του αν δεν έχει την πλειοψηφία του Δημοτικού Συμβουλίου για να μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις προς υλοποίηση αυτών που υποσχέθηκε;  Αν δεν υπάρχει μια σταθερή πλειοψηφία που να μπορεί ψηφίζει υπέρ των προτάσεων του, η εφαρμογή του προγράμματος, με βάση το οποίο θεωρήτικα ψηφίστηκε και εκλέγηκε είναι στον αέρα. 

Συμπερασματικά:

Με βάση τα πιο πάνω δεδομένα οι εκλεγέντες δήμαρχοι στην Ελλάδα, έχουν τα ακόλουθα πλεονεκτήματα σε σχέση με τους εν Κύπρω συναδέλφους τους:
(α) Οι εκλεγέντες δήμαρχοι έχουν την απαραίτητη πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο για να προωθήσουν το προεκλογικό τους πρόγραμμα, αν ο ίδιοι βεβαια το επιθυμούν.
(β) Οι μη εκλεγέντες δημάρχοι εκλέγονται στο Δημοτικό Συμβούλιο, ως επικεφαλής των λεγόμενων αντιπολιτευτικών συνδυασμών των οποίων έχουν ηγηθεί προεκλογικά. Αυτό το στοιχείο, δηλαδή η συνεχόμενη παρουσία και των μη εκλεγέντων δημάρχων στα δημοτικά έδρανα ως επικεφαλής των αντιπολιτεύσεων, έχει θετικό αντίκτυπο στον τρόπο λειτουργίας του Δήμου:
(i) οι μη εκλεγέντες γνωρίζουν από πρώτο χέρι το έργο που πραγματικά παράχθηκε από τον δήμαρχο κατά την τρέχουσα θητεία,
(ii) ασκούν, με την προϋπόθεση ότι το κάνουν υπεύθυνα, την αντιπολιτευση που χρειάζεται ο εκλεγμένος δήμαρχος για να βελτιωθεί (αν το κατανοεί) και
(iii) αν σε επόμενη θητεία αλλάξουν οι συνθήκες και οι ρόλοι, λογικά, δεν χάνεται πολύτιμος χρόνος για ενημέρωση και προσαρμογή των νέων δημοτικών αρχών.
(γ) Αποφεύγεται η δημιουργία μιας βιομηχανίας υποψήφιων δημάρχων «μιας χρήσης», αφού σε περίπτωση που χαθεί η μάχη της δημαρχίας, ο υποψήφιος δήμαρχος στην Ελλάδα εκλέγεται ως Δημοτικός Σύμβουλος, παραμένοντας στην ενεργό δράση. Στην Κύπρο, ο μη εκλεγέντας δήμαρχος πάει σπίτι του.
(δ) Αποφεύγονται οι «εκπτώσεις», τα «πάρε – δώσε» και οι πράξεις τύπου «ανατολίτικο παζάρι», οι οποίες γίνονται μετεκλογικά «κάτω από το τραπέζι» σχεδόν κάθε δημοτικού συμβουλίου στην Κύπρο, για να εξασφαλιστούν οι πολυπόθητες πλειοψηφίες και να περάσουν αποφάσεις. Τέτοιες πράξεις στέλλουν μεγάλο μέρος του προγράμματος του εκλεγμένου δημάρχου στις «ελληνικές καλένδες».   

Θεωρητικά ως υποψήφιοι δήμαρχοι επιλέγονται κάποιοι που θεωροόυνται από τους πιο επιδέξιους πολιτικούς «αδρώπους» που υπάρχουν σε τούτον τον «γέριμο» τόπο. Τελειώνοντας θα ήθελα να πω οι πολίτες επιβάλλεται να επιλέξουμε νέα, άφθαρτα και καταρτισμένα άτομα που θα διαπνέονται από νέες ιδέες και αντιλήψεις, θα έχουν διάθεση να προσφέρουν κοινωνικό έργο και δεν θα είναι αγκυλωμένα σε παλαιοκομματικές νοοτροπίες του παρελθόντος που ευθύνονται, μεταξύ άλλων, για τη δεινή θέση, που βρίσκεται η πατρίδα μας σήμερα!