Άουσβιτς, πέρα από την μνήμη

Ούτε ένα χιλιόμετρο δε χωρίζει την πύλη του κεντρικού φυλακίου από το διεθνές μνημείο στον χώρο του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου.

Απόσταση που ο επισκέπτης μπορεί να διανύσει σε μόλις δέκα λεπτά.Αλλά τόσο τρομακτική, που σου κόβονται τα πόδια.

Κάθε βήμα δίπλα στις γραμμές των τραίνων που οδήγησαν πάνω από ένα εκατομμύριο άνδρες, γυναίκες και παιδιά σε φριχτό θάνατο, είναι μια σπαρακτική υπενθύμιση για την τραγική αποτυχία της ανθρωπότητας να εμποδίσει την μαζική εξόντωση αθώων σε τέτοια ασύλληπτη κλίμακα. Και για την τεράστια ευθύνη που

όλοι φέρουμε να διασφαλίσουμε ότι δε θα συμβεί ποτέ ξανά. Πάνω στο μνημείο, μια επιγραφή, και στα ελληνικά: «Ας είναι για αιώνες κραυγή απελπισίας και προειδοποίηση για την ανθρωπότητα αυτός ο τόπος.»

Φέτος συμπληρώνονται 75 χρόνια από την απελευθέρωση του Άουσβιτς. Πλήθος οι εκδηλώσεις μνήμης που πραγματοποιούνται εντός και εκτός Ευρώπης— μια σημαντική ευκαιρία για να αποτίσουμε φόρο τιμής στα έξι εκατομμύρια Εβραίους και στους τόσους άλλους που δολοφονήθηκαν από τους Ναζί λόγω εθνοτικής καταγωγής, ταυτότητας ή πεποιθήσεων. Ευκαιρία να αναλογιστούμε το Ολοκαύτωμα και τις επιπτώσεις του στις κοινωνίες μας μέχρι σήμερα.
Μια ευκαιρία να πούμε: θυμόμαστε.

Ωστόσο, η μνήμη μόνη της δεν είναι αρκετή. Στις 23 Ιανουαρίου, στο Παγκόσμιο Φόρουμ για το Ολοκαύτωμα στην Ιερουσαλήμ, οι Πρόεδροι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, έστειλαν ηχηρό μήνυμα: «Όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν την κοινή πεποίθηση ότι καμιά μορφή ρατσισμού, αντισημιτισμού ή μίσους δεν έχει θέση στην Ευρώπη και θα κάνουμε το παν για την αντιμετώπισή τους.»

Η Ευρώπη έχει ήδη κάνει πολλά. 16 κράτη μέλη της ΕΕ έχουν ήδη εγκρίνει τον λειτουργικό ορισμό του αντισημιτισμού σύμφωνα με τη Διεθνή Συμμαχία για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος (IHRA), ο οποίος αποτελεί κοινή βάση ζωτικής σημασίας για τον προσδιορισμό και την αντιμετώπιση του φαινομένου σε όλες τις μορφές του.

Ωστόσο, δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού. Τα αντιεβραϊκά κρούσματα αυξάνονται δυστυχώς. Σε πρόσφατη έρευνα μεταξύ των Εβραίων της Ευρώπης, ένας στους τρεις αναφέρει ότι έχει υποστεί παρενόχληση όταν φέρει δημοσίως αντικείμενα αντιπροσωπευτικά της εβραϊκής ταυτότητας.

Οι πυροβολισμοί στο Halle και στις Βρυξέλλες αποτελούν σκληρή υπενθύμιση ότι, 75 χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα, ο αντισημιτισμός εξακολουθεί να κοστίζει ζωές και να πλήττει σοβαρά τον κοινωνικό ιστό. Διότι όταν ένας ένοπλος ανοίγει πυρ σε μια συναγωγή κατά το Γιομ Κιπούρ, ή σ’ένα μουσείο στην καρδιά της ευρωπαϊκής πρωτεύουσας, δεν πρόκειται για επίθεση εναντίον της εβραϊκής κοινότητας μόνον. Πρόκειται για επίθεση εναντίον όλων μας. Εναντίον των θεμελιωδών αξιών και αρχών μας. Εναντίον της ενότητας, της πολυμορφίας και της συνοχής των κοινωνιών μας. Εναντίον όλων όσων απαρτίζουν τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής μας.

Ως Θεσσαλονικιός, έχω βαθιά συναίσθηση της τεράστιας συμβολής του εβραϊκού πολιτισμού στην ευρωπαϊκή μας κληρονομιά. Και των οδυνηρών επακόλουθων του Ολοκαυτώματος σε μια πόλη που υπήρξε κέντρο όπου ήκμαζε το σεφαραδίτικο στοιχείο ― γνωστή με την ονομασία «Madre de Israel», χάρη στην ισπανοεβραιόφωνη κοινότητά της.

Υπό την ευθύνη μου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δημιουργήσει μια ειδική ομάδα για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού, η οποία θα επικουρεί και θα συντονίζει τις προσπάθειες όλων των κρατών μελών προκειμένου να αναπτύξουν ολοκληρωμένες εθνικές στρατηγικές: από την καταπολέμηση των εγκλημάτων μίσους και της ρητορικής μίσους, την προστασία και την ενσωμάτωση των εβραϊκών κοινοτήτων, μέχρι την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση.

Ζητήματα ασφαλείας παραμένουν η κυριότερη πηγή ανησυχίας για τις εβραϊκές κοινότητες. Και εργαζόμαστε για την ολοκλήρωση μιας Ένωσης Ασφάλειας της ΕΕ στην οποία κάθε Ευρωπαίος θα αισθάνεται ασφαλής και προστατευμένος — ανεξάρτητα από την πίστη, την καταγωγή ή τον τόπο διαμονής του. Θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε τις δράσεις των κρατών μελών για την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης, για την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο και για τη διασφάλιση της φυσικής ασφάλειας των εβραϊκών κοινοτήτων. Οι συναγωγές, τα κοινοτικά κέντρα, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια θα πρέπει να είναι τόποι σεβασμού, μελέτης και εορτασμού του εβραϊκού πολιτισμού και όχι στόχοι επίθεσης.

Παράλληλα, πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειές μας στον τομέα της εκπαίδευσης — του ισχυρότερου εργαλείου που έχουμε στη διάθεσή μας για την πρόληψη αντισημιτικών επεισοδίων μακροπρόθεσμα. Πρέπει να διδάξουμε τα παιδιά μας, να ενημερώσουμε τους πολίτες μας, να εκπαιδεύσουμε τα μέλη των σωμάτων επιβολής του νόμου και του δικαστικού σώματος τόσο σχετικά με το Ολοκαύτωμα όσο και με τις σύγχρονες μορφές αντισημιτισμού. Ο ρόλος των σχολείων και ένα φιλόδοξο, χωρίς αποκλεισμούς εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι καθοριστικής σημασίας για να αλλάξουν αντιλήψεις και συμπεριφορές. Και εδώ, τα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κινητικότητα των φοιτητών και για την έρευνα μπορούν να προσφέρουν πολύτιμη στήριξη στις στρατηγικές των κρατών μελών.

Τέλος, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο αντισημιτισμός δεν είναι μόνο ευρωπαϊκό πρόβλημα. Απαιτεί μια απάντηση σε παγκόσμια επίπεδο και για τον σκοπό αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ενώσει τις δυνάμεις της με όλους εκείνους — χώρες και διεθνείς οργανισμούς —  που είναι έτοιμοι να υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις αξίες της ισότητας, της πολυφωνίας, της πολυμορφίας και της ελευθερίας της θρησκείας και της έκφρασης.

Τη Δευτέρα 27 Ιανουαρίου, μαζί με επιζώντες του Ολοκαυτώματος και πολιτικούς ηγέτες από ολόκληρο τον κόσμο, θα βαδίσω την απόσταση από την Πύλη του Θανάτου μέχρι το μνημείο του Μπίρκεναου εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για να τιμήσουμε όσους χάθηκαν στον τόπο αυτόν, καθώς και εκατομμύρια ακόμα ανθρώπους που έχουν υποφέρει και εξακολουθούν να απειλούνται από τη μάστιγα του αντισημιτισμού.
Είναι καθήκον μας.

Όχι μόνο να θυμόμαστε, αλλά να υψώσουμε την φωνή μας και να δράσουμε.

Ο κ. Μαργαρίτης Σχοινάς είναι ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής μας. Στα καθήκοντά του περιλαμβάνεται ο συντονισμός των προσπαθειών για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού.