ΑΝΑΛYΣΗ: Σε αναζήτηση «Iron Dome» κατά της παραπληροφόρησης

Ο πόλεμος είναι ένας χαμαιλέοντας» έγραφε ο Πρώσος στρατιωτικός Κλαούζεβιτς, εννοώντας ουσιαστικά ότι η φύση των πολεμικών επιχειρήσεων αλλάζει συνεχώς μορφές με απροσδόκητους τρόπους στο πέρασμα του χρόνου. Στη σύγχρονη εποχή της μαζικής πληροφόρησης και του διαδικτύου, μια από τις νέες ασύμμετρες-υβριδικές απειλές προέρχεται από αυτό που ονομάζεται χειραγώγηση και παρέμβαση ξένων πληροφοριών (Foreign Information Manipulation and Interference/FIMI. Με την Κύπρο και την Ελλάδα

να μπαίνουν σε προεκλογικές περιόδους και προβλήματα όπως η λαθρομετανάστευση να διογκώνονται, το λεγόμενο FIMI αποτελεί μιαν αυξανόμενη πρόκληση για την εσωτερική ασφάλεια του κράτους, ειδικά όταν προέρχεται από την Τουρκία.

Ως FIMI ορίζεται σε γενικό πλαίσιο ένα πρότυπο συμπεριφοράς που απειλεί ή έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει αρνητικά τις αξίες, τη λήψη αποφάσεων και τις πολιτικές διαδικασίες. Αυτή η δραστηριότητα έχει χειριστικό χαρακτήρα, διεξάγεται με σκοπιμότητα και με συντονισμένο τρόπο. Οι φορείς μιας τέτοιας δραστηριότητας μπορεί να είναι κρατικοί ή μη ή απλώς «χρήσιμοι ηλίθιοι-αθώοι» εντός και εκτός της επικράτειας του κράτους.

Ουσιαστικά η παραπληροφόρηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί από έναν παράγοντα, ξένο ή εγχώριο, για την επίτευξη πολιτικών, ιδεολογικών, οικονομικών ή στρατιωτικών στόχων.

Τακτικές παραπληροφόρησης

Η παραπληροφόρηση, εκτός από ψευδείς πληροφορίες, περιλαμβάνει τακτικές όπως μερική ή πλήρη παράλειψη γεγονότων, παραμορφωμένο οπτικοακουστικό περιεχόμενο, προώθηση αφηγημάτων, τρολάρισμα και προσπάθειες για λογοκρισία ή εξαναγκασμό σε αυτολογοκρισία των πληροφοριών - όλα με στόχο να διαστρεβλώσουν την αντίληψη του κοινού για την πραγματικότητα.

Οι υβριδικές μέθοδοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διαφορετικά επίπεδα και ποικίλες εντάσεις. Τόσο οι κρατικοί όσο και οι μη κρατικοί δρώντες διαδίδουν παραπληροφόρηση με βάση το φύλο και την ταυτότητα (φυλή, εθνικότητα, σεξουαλικό προσανατολισμό κ.λπ.) για πολιτικούς ηγέτες, δημοσιογράφους και άλλα δημόσια πρόσωπα. Πρόσφατα παραδείγματα αυτών των επιθέσεων περιλαμβάνουν εκστρατείες παραπληροφόρησης κατά της Γερμανίδας Υπουργού Εξωτερικών, της Αντιπροέδρου των ΗΠΑ, ακόμη πρόσφατα της Φινλανδής Σάνα Μαρίν (που τόλμησε να εντάξει τη χώρα της στο ΝΑΤΟ) με αποσπασματικές εικόνες και βίντεο που σκοπό έχουν την πολιτική τους εξόντωση.
 

ΜΚΟ και ινφλουένσερ

Σε μια προσπάθεια να προσδώσουν νομιμότητα στα μηνύματά τους σε διαφορετικά πλαίσια, οι ξένοι κρατικοί παράγοντες συχνά επιλέγουν ή αξιοποιούν βασικούς παράγοντες επιρροής, όπως διασημότητες-ινφλουένσερ, παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και δημόσια πρόσωπα για να προσδώσουν «κύρος» στο περιεχόμενό τους.

Αυξανόμενο ρόλο στη διάδοση ξένων κρατικών πληροφορίων μπορούν να παίξουν διεθνικά κινήματα, που συνδέονται μέσω αντιπροσώπων (proxies) με ξένο κράτος και ιδιωτικούς παράγοντες ή και ΜΚΟ που διαδίδουν παραπληροφόρηση με σκοπό το χρηματικό όφελος.

Στόχοι θεωρούνται επίσης κρατικοί φορείς και φόρουμ σε υποεθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των εταιρικών οντοτήτων, της κοινωνίας των πολιτών και εκπαιδευτικών και επιστημονικών ή ερευνητικών ιδρυμάτων, για να αποκτήσουν επιρροή και να εξασφαλίσουν κρίσιμες πληροφορίες

Κρατικοί φορείς, όπως η Τουρκία, χρησιμοποιούν κρατικά ελεγχόμενα ή κρατικά συνδεδεμένα μέσα και αξιοποιούν ιστοτόπους πληροφόρησης ειδήσεων, γνωστούς και ως «γκρίζες ειδησεογραφικές ιστοσελίδες», για να χειραγωγούν τον δημόσιο λόγο και να αλληλοεπιδρούν με το κοινό-στόχο. Σκοπός είναι να θολώνουν κυρίως τη γραμμή μεταξύ της δημόσιας διπλωματίας και της κρυφής χειραγώγησης των πληροφοριών.

Τα συμπεράσματα του Συμβουλίου

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε στα μέσα Ιουλίου συμπεράσματα σχετικά με τη χειραγώγηση και την παρέμβαση ξένων πληροφοριών (FIMI). Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η πολεμική της προπαγάνδα υπογράμμισαν την επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης της χειραγώγησης και της παρέμβασης ξένων πληροφοριών με στόχο όχι μόνο το ρωσικό, αλλά και το παγκόσμιο κοινό.

Κατά την άποψη των θεσμικών οργάνων της ΕΕ η ανάγκη μεγαλώνει, καθώς υπάρχουν αυξανόμενοι πολιτικοί ανταγωνισμοί με τη Ρωσία (ιδίως μετά την εισβολή στην Ουκρανία) και την Κίνα, η κατάσταση στη γειτονιά της ΕΕ είναι ασταθής και παρατηρείται περαιτέρω στρατιωτικοποίηση τομέων (π.χ. ζητήματα ασφάλειας που σχετίζονται με την υγεία και το περιβάλλον). Αυτό αποδεικνύεται από τις εκστρατείες παραπληροφόρησης της Ρωσίας και της Κίνας σχετικά με τον εμβολιασμό κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Ομοίως, θέματα όπως αυτά που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος, τη σεξουαλικότητα, ζητήματα θρησκευτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία κοινωνικής πόλωσης και διχασμών εντός της ΕΕ.

Τα συμπεράσματα του Συμβουλίου υπογραμμίζουν πως η χειραγώγηση και η παρέμβαση ξένων πληροφοριών χρησιμοποιείται συχνά ως μέρος ευρύτερων υβριδικών εκστρατειών και στοχεύει στην παραπλάνηση, την εξαπάτηση και την αποσταθεροποίηση των δημοκρατικών κοινωνιών, δημιουργώντας κοινωνικές τριβές και πολιτιστικά ρήγματα με στρατηγικό και συντονισμένο τρόπο.

Τα συμπεράσματα καταδεικνύουν επίσης τη δέσμευση της ΕΕ να εστιάσει στην αντιμετώπιση αυτής της απειλής σε όλα τα επίπεδα εντός των Ηνωμένων Εθνών και άλλων διεθνών και περιφερειακών οργανισμών. Το Συμβούλιο καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, τον Ύπατο Εκπρόσωπο και την Επιτροπή να υποβάλουν προτάσεις, με πλήρη σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, για σαφώς καθορισμένα μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν για την προστασία της δημόσιας τάξης και ασφάλειας της ΕΕ.

Η ικανότητα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) να αντιμετωπίσει την πρόκληση του FIMI έχει αυξηθεί σημαντικά από το 2015, όταν το πρόβλημα εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην πολιτική ατζέντα της ΕΕ.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο κρατών-υπηρεσιών ασφάλειας η ανταλλαγή ευαίσθητων πληροφοριών που αφορούν, για παράδειγμα, τις τεχνικές λεπτομέρειες των λογαριασμών, των διαχειριστών, του λογισμικού ή της υποδομής που χρησιμοποιούνται για την εκτέλεση μιας επιχείρησης παραπληροφόρησης, είναι ζωτικής σημασίας για να μπορούμε να αποδώσουμε την ευθύνη γι’ αυτές τις ενέργειες σε μια συγκεκριμένη οντότητα και να επιβάλουμε κυρώσεις σε αυτό.
Εργαλειοθήκη έτοιμη μέχρι τον Δεκέμβριο

Σε αυτό το πλαίσιο, η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να αντιμετωπίσει μια διαρκώς εξελισσόμενη πρόκληση απέναντι στις τουρκικές και άλλες πληροφοριακές επιχειρήσεις. Εάν δεν ληφθούν προληπτικά μέτρα υπάρχει κίνδυνος να επιχειρηθεί η μετατροπή των τοπικών περιβαλλόντων πληροφοριών σε εχθρικά και εν τέλει να αποτελέσουν απειλή για την εξωτερική και εσωτερική πολιτική ασφάλειας. Για τον σκοπό αυτό, η ανανεωμένη προσέγγιση της ΕΕ για την αντιμετώπιση της χειραγώγησης ξένων πληροφοριών, που προτάθηκε από τη λεγόμενη Στρατηγική Πυξίδα, αντιπροσωπεύει ένα φιλόδοξο ορόσημο προς μια πιο ανθεκτική ΕΕ, καθώς και για μια αποτελεσματική απάντηση σε τέτοιες απειλές.

Στόχος είναι να αντιμετωπιστούν αυτές οι επιχειρήσεις με ολοκληρωμένο τρόπο χρησιμοποιώντας όλα τα εργαλεία και τις πρωτοβουλίες, όπως η υβριδική εργαλειοθήκη της ΕΕ, οι ομάδες ταχείας υβριδικής αντίδρασης της ΕΕ και η επερχόμενη Εργαλειοθήκη Χειρισμού και Παρέμβασης Εξωτερικών Πληροφοριών. Η τελευταία είναι σχεδιασμένη να βελτιώνει την ικανότητά μας να εντοπίζουμε, να αναλύουμε και να ανταποκρινόμαστε σε αυτές τις απειλές και έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί κατά τη διάρκεια της Τσεχικής Προεδρίας (Δεκέμβριος 2022).

Δημοσιεύτηκε στη Σημερινή Κυριακή 04/09/22