Eurovision 1976: Υπό την απειλή ελευθέρων σκοπευτών το τραγούδι για την Κύπρο

Στην πλέον πολιτικοποιημένη διοργάνωση της Eurovision των τελευταίων χρόνων μεγάλη νικήτρια αναδείχθηκε η Ουκρανία με τους Kalush Orchestra και το τραγούδι Stefania.

Η συμμετοχή της Ουκρανίας συγκέντρωσε 631 βαθμούς.

«Παρακαλώ βοηθήστε την Ουκρανία, τη Μαριούπολη. Βοηθήστε το Αζοφστάλ τώρα», φώναξε από τη σκηνή, ο τραγουδιστής Ολεχ Πσιουκ μετά την ερμηνεία του τραγουδιού

Ο ίδιος είχε δηλώσει για το τραγούδι: «Γράφτηκε πολύ πριν τον πόλεμο. Ήταν αφιερωμένο στη μητέρα μου, όμως μετά την εισβολή και τον πόλεμο, πήρε άλλες διαστάσεις και πολύς κόσμος άρχισε να το ταυτίζει με την Ουκρανία ως μητέρα-πατρίδα. Είναι πια μέσα στην καρδιά πολλών Ουκρανών κι έχει αυξηθεί σημαντικά η δημοφιλία και ο συμβολισμός του».

Κάποιοι θεωρούν ότι «η νίκη της Ουκρανίας είναι η νίκη της ειρήνης. Είναι συμβολισμός. Η "Στεφανία" των Ουκρανών ήταν αρχικά ένα τραγούδι αφιερωμένο στη μητέρα του τραγουδιστή και την αγάπη της προς το παιδί της. "Μαμά, τραγούδησέ μου ένα νανούρισμα. Δεν μπορείς να μου πάρεις τη δύναμη της θέλησης που μού έδωσε η μητέρα μου. Πάντα θα βρίσκω τον δρόμο για το σπίτι μου, ακόμα κι αν όλοι οι δρόμοι είναι κατεστραμμένοι". Η μαμά Στεφανία μετατράπηκε στη μητέρα πατρίδα που μάχεται».

«Την επόμενη χρονιά η Ουκρανία θα φιλοξενήσει τη Eurovision», ανέφερε ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, εκφράζοντας την ελπίδα κάποια ημέρα ο διαγωνισμός τραγουδιού να φιλοξενηθεί στην απελευθερωμένη Μαριούπολη. «Το θάρρος μας εντυπωσιάζει τον κόσμο, η μουσική μας κατακτά την Ευρώπη», έγραψε σε ανάρτησή του στο Facebook.

Εντούτοις, οι εισβολές δεν είχαν πάντα το ίδιο αντίκρισμα και ο κόσμος δεν είχε τις ίδιες ευαισθησίες. Το 1976 η ελληνική συμμετοχή με τη Μαρίζα Κωχ είχε άρωμα Πατρίδας και Κύπρου. Το 1976 η Ελλάδα αποφάσισε να επανεμφανιστεί στον διαγωνισμό της Eurovision μετά την αποχή της προηγούμενης χρονιάς, όταν θέλησε να καταγγείλει τον Αττίλα στην Κύπρο και την παρθενική εμφάνιση της Τουρκίας στον θεσμό. Το τραγούδι της δεύτερης συμμετοχής ήταν επιλογή του Μάνου Χατζιδάκι ως διευθυντή του Τρίτου Προγράμματος. Επρόκειτο για ένα μοιρολόι της μαυροφορεμένης Μαρίζας Κωχ, που μιλούσε για τη στρατιωτική εισβολή και το δράμα του κυπριακού λαού. Το «Παναγιά μου - Παναγιά μου» προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων και τάραξε τα νερά της Eurovision.

Σύμφωνα με όσα αναφέρει η Κωχ στη Lifo, «το 1976 μου τηλεφωνεί ο Χατζιδάκις. «Πάρε ένα λαούτο και φύγε για Χάγη στη Γιουροβίζιον. Μέχρι το πρωί θέλω να μου 'χεις ένα τραγούδι για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο».

Αυτό έγινε στις 10 το βράδυ κι ήθελε το κομμάτι μέχρι τις 10 το άλλο πρωί. Όλη νύχτα απ' το τηλέφωνο με τον Μιχάλη Φωτιάδη στη Θεσσαλονίκη γράψαμε τους στίχους στο «Παναγιά μου - Παναγιά μου». Βγήκε μοιρολόι, όπως το ήθελε ο Χατζιδάκις, ενορχηστρωμένο από τον Μάικ Ροζάκη. Στην Χάγη ξεκίνησαν πορείες διαμαρτυρίας από τους Τούρκους σε όλες τις γειτονικές χώρες της Ευρώπης κατά της ελληνικής συμμετοχής.

Όταν παίχτηκε το κομμάτι μας, η τουρκική τηλεόραση έριξε χορό της κοιλιάς. Προηγουμένως με έπιασαν οι διοργανωτές και μου είπαν να μη βγω γιατί σύμφωνα με πληροφορίες υπήρχε ελεύθερος σκοπευτής μέσα στην αίθουσα και κινδύνευε η ζωή μου. Βγήκα με υπογραφή, δηλαδή ότι τραγουδώ με δική μου ευθύνη. Δεν γινόταν να κάνω πίσω, το μήνυμα έπρεπε να το πάρει ολόκληρη η Ευρώπη. Θυμάμαι ότι η Αγγλία μας έδωσε μηδέν, ενώ η Γαλλία δεκάρι, εν ολίγοις οι χώρες πήραν ξεκάθαρη πολιτική θέση».

Στις 3 Απριλίου 1976, η Μαρίζα Κωχ απτόητη βγήκε να τραγουδήσει στη σκηνή, ενώ την συμβούλευαν να μην το τολμήσει, αφού διέτρεχε άμεσο κίνδυνο η ζωή της.

Οι διοργανωτές την πληροφόρησαν λίγα δευτερόλεπτα πριν εμφανιστεί ότι υπήρχε ελεύθερος σκοπευτής απέναντί της, με εντολή, αν χρειαστεί, να την πυροβολήσει. Εκείνη όμως έκανε δυο βήματα, αγνοώντας τις απειλές, και βρέθηκε στη σκηνή τραγουδώντας ένα μοιρολόι που εξιστορούσε τις θηριωδίες των Τούρκων απέναντι στον κυπριακό λαό.

Οι οδηγίες του Μάνου Χατζιδάκι δεν αφορούσαν μόνο την ερμηνεία, αλλά και το όλο στήσιμο της πάνω στη σκηνή: «Μόνο στο τέλος του τραγουδιού, στην τελευταία κορόνα, να απλώσεις τα χέρια για να φανεί το πένθος μας για την Κύπρο». Διότι, σύμφωνα με τον Χατζιδάκι και την Κωχ, το φόρεμα που φόρεσε το βράδυ του διαγωνισμού δεν ήταν ένα ένδυμα απλής επίδειξης, αλλά ένδειξη πένθους και θρήνου.

Η τουρκική τηλεόραση δεν μετέδωσε την ελληνική συμμετοχή και εκείνη την ώρα μετέδωσε πρόγραμμα με τον χορό της κοιλιάς. Η Ελλάδα πήρε την 13η θέση στον διαγωνισμό, συγκεντρώνοντας μόλις 20 βαθμούς, οι οκτώ εκ των οποίων ήταν από τη Γαλλία. Επίσης, έλαβε πέντε από την Ιταλία, τέσσερεις από την Ισλανδία, δύο από το Βέλγιο κι έναν από την Πορτογαλία. Η θέση, ήταν το τελευταίο που απασχολούσε τους συμμετέχοντες στην ελληνική αποστολή.

Κατά την επιστροφή τους στην Ελλάδα, ο Μάνος Χατζιδάκις με επιστολή που απέστειλε στον Τύπο ξεκαθάρισε:

«Διάβασα πολλές επικρίσεις εναντίον της Ραδιοφωνίας, για το ότι δεν εναρμονίστηκε με το επίπεδο της Eurovision και για το ότι δεν έγινε “δημοκρατικότερα” η επιλογή, ώστε “να πετύχουμε”. Πουθενά δεν διάβασα τη μόνη, τη μία και τη σωστή άποψη. Ότι δεν διαθέτουμε ηλίθιο τραγούδι και είμαστε μια χώρα που έχει τεράστια και αξιόλογη μουσική παράδοση. Λάβαμε μέρος, διότι έπρεπε να δηλώσουμε παρουσία. Διαλέξαμε ένα τραγούδι που μας ταιριάζει και δεν μας έκαμε εκ των υστέρων να ντραπούμε. Αν πετυχαίναμε, ίσως να ντρεπόμουν, μια κι εγώ προσωπικά σαν υπεύθυνος, πρώτη φορά συνειδητοποίησα το επίπεδο του θορυβώδους αυτού διαγωνισμού…».

Αλήθεια, υπάρχουν τέτοια μεγέθη σήμερα που να έχουν το θάρρος να μη σωπαίνουν έναντι οποιουδήποτε πρόσκαιρου καιροσκοπισμού; Στη σημερινή Eurovision περισσότερο διαγωνίζονται με τα εσώρουχά τους και τα σατανικά τους μηνύματα παρά με τη φωνή τους… Θυμίζω ότι η ημικατεχόμενη Κύπρος μετέχει στον διαγωνισμό ωσάν να πρόκειται για το νησί των Σεϋχελλών!

Στίχοι τραγουδιού:

Παναγιά μου, Παναγιά μου

Κάμπος γεμάτος πορτοκάλια, όι-όι μάνα μ’

Που πέρα ως πέρα απλώνετ’ η ελιά

Γύρω χρυσίζουν τ’ ακρογιάλια, όι-όι μάνα μ’

Και σε θαμπώνει, θαμπώνει η αντηλιά

Στον τόπο αυτό όταν θα πάτε, όι-όι μάνα μ’

Σκηνές αν δείτε, αν δείτε στη σειρα

Δε θα ‘ναι κάμπινγκ για τουρίστες, όι-όι μάνα μ’

Θα ‘ναι μονάχα, μονάχα προσφυγιά

Παναγιά μου, Παναγιά μου, παρηγόρα την καρδιά μου

Παναγιά μου, Παναγιά μου, παρηγόρα την καρδιά μου

Κι αν δείτε ερείπια γκρεμισμένα, όι-όι μάνα μ’

Δεν θα ‘ναι απ’ άλλες, απ’ άλλες εποχές

Από ναπάλμ θα ‘ναι καμένα, όι-όι μάνα μ’

Θα ‘ναι τα μύρια χαλάσματα του χτες

Κι αν δείτε γη φρεσκοσκαμμένη, όι-όι μάνα μ’

Δεν θα ‘ναι κάμπος, ‘ναι κάμπος καρπερός

Σταυροί θα είναι φυτεμένοι, όι-όι μάνα μ’

Που τους σαπίζει, σαπίζει ο καιρός

Παναγιά μου, Παναγιά μου, παρηγόρα την καρδιά μου.

Γιατί η Τουρκία αρνείται να επιστρέψει στο διαγωνισμό

Η φετινή Eurovision είδε για άλλη μία φορά δεκάδες χώρες να δίνουν μάχη στα ημιτελικά για να εξασφαλίσουν μια θέση στον μεγάλο τελικό. Εκτός διοργάνωσης τέθηκε η Ρωσία λόγω του πολέμου στην Ουκρανία αλλά για ακόμη μία χρονιά δεν συμμετείχε και η Τουρκία που αποχώρησε από το διαγωνισμό το 2012. Οι Τούρκοι φαν του διαγωνισμού ελπίζουν πως σύντομα η Τουρκία θα επιστρέψει στην μουσική αγκαλιά της Ευρώπης.

«Το 2013, ένα χρόνο μετά την αποχώρησή μας από το διαγωνισμό, φοβήθηκα ότι ο τουρκικός λαός δεν θα έχει πια πρόσβαση ή και ενδιαφέρον για την Eurovision. Όμως οι φόβοι μου αποδείχτηκαν αβάσιμοι. Και αυτό γιατί το ενδιαφέρον του κόσμου έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Επίσης ανησυχούσα ότι η νέα γενιά δεν θα γνώριζε καν τι είναι η Eurovision, σε αντίθεση με τους μεγαλύτερους. Όμως τα στοιχεία που έχουμε δείχνουν ότι ένας πολύ μεγάλος αριθμός αναγνωστών μας είναι κάτω των 24 ετών» λέει ο Οντούλ Τάνι, συντάκτης στον ιστότοπο ESC Halley.

Φέτος μάλιστα υπήρξαν συζητήσεις για την επιστροφή της Τουρκίας στον διαγωνισμό τραγουδιού, οι οποίες τελικά δεν απέδωσαν, όπως λέει ο διευθυντής του ιστότοπου για την Eurovision.

«Υπήρχαν φήμες ότι η Τουρκία θα συμμετείχε ξανά. Ο διευθυντής της Τουρκικής Τηλεόρασης δήλωσε πως έγιναν συζητήσεις με την EBU για το συγκεκριμένο ζήτημα. Από την άλλη, η κυβέρνηση και το TRT ενοχλούνται από την ενεργή συμμετοχή της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ στο διαγωνισμό και γι αυτό είχαν γυρίσει και την πλάτη στην Ευρώπη αρχικά. Έτσι την τελευταία στιγμή αποφασίστηκε και πάλι να μην πάρει μέρος η Τουρκία» λέει ο Γκοκάν Τας, ιδρυτής και αρχισυντάκτης του ιστότοπου ESC Halley.

Για του Τούρκους φίλους της Eurovision, η απουσία της πατρίδας τους από αυτόν τον πολυπολιτισμικό διαγωνισμό ήταν μία πολιτική κίνηση. Κάτι που έδειξε τις προθέσεις της Τουρκίας απέναντι στη Δύση.

«Είναι μεγάλη αποτυχία που η Τουρκία δεν συμμετέχει στον διαγωνισμό πια, γιατί η Eurovision συμβόλιζε τη στροφή μας προς της Δύση. Μετά την αποχώρησή μας, η Τουρκία πήρε μία στάση απομόνωσης και αποξένωσης σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες», λέει ο Γκοκάν Τας.

Η νίκη της Σερτάμπ στη Eurovision to 2003 μοιάζει πολύ μακρινή και δεδομένης της αντίδρασης της συντηρητικής Τουρκίας, φαίνεται δύσκολο να ακούσουμε σύντομα τουρκικό τραγούδι στη σκηνή του διαγωνισμού.

Διαβάστε επίσης: 

Eurovision:Το ελληνικό μοιρολόι για την Κύπρο, οι διαμαρτυρίες και οι απειλές

Eurovision 2022: Μεγάλη νικήτρια η Oυκρανία - Στην 8η θέση η Ελλάδα (BINTEO)