Τα Πρώτα Ελληνικά Τυπογραφεία (2)

ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ Η. ΧΑΛΑΖΙΑ
Οι σκοποί τους πέτυχαν. Γενίτσαροι «φρουρούσαν» τον Μεταξά και το τυπογραφείο του. Και στις 6 Γενάρη του 1628, ανήμερα των θεοφανείων 150 αφιονισμένη Γενίτσαροι ετοιμάζονται να παίξουν το τελευταίο παιχνίδι. Την ίδια ώρα ο Γάλλος, πρεσβευτής, φανατικός Ιησουΐτης και πολέμιος του Μεταξά είχε προσκαλέσει σε δείπνο τον Τόμας Ρόου, τον πατριάρχη Κύριλλο και τον βάιλο της Βενετίας. Κίνηση αντιπερισπασμού. Και ενώ στο σπίτι του Γάλλου πρεσβευτή το γλέντι συνεχιζόταν, οι φανατικοί Γενίτσαροι ορμούν στο τυπογραφείο, σκορπίζουν τα τυπογραφικά στοιχεία, χτυπούν με βαριοπούλες το πιεστήριο και το αχρηστεύουν, σκίζουν και καταστρέφουν τα βιβλία, διαλύουν την βιβλιοθήκη. Μια θλιβερή συνοδεία ξεκίνησε σε λίγο. Μπροστά ο τυπογράφος – ιερωμένος, δεμένος, με αλυσίδες οδεύει για τις φυλακές του Γαλατά. Είναι ο πρώτος μάρτυρας της ελευθεροτυπίας. Πίσω του εν καραβάνι των 150 Γενίτσαρων που σκορπούσε, κι έσκιζε βιβλία. Ανάμεσά τους και ο γραμματέας της αγγλικής πρεσβείας που είχε συλληφθεί στην προσπάθειά του να διασώσει τον Μεταξά.

Οι κάτοικοι της περιοχής πανικόβλητοι έτρεχαν να κρυφτούν. Ο εκατόνταρχος των Γενίτσαρων είχε κλέψει τα ασημικά, τα χρήματα και τα παράσημα που βρέθηκαν στο τυπογραφείο. Πίσω από τον εκατόνταρχο πήγαινε ο Ιησουΐτης διερμηνέας, ο οποίος διέδιδε ότι μέσα σε κείνη την φωλιά συνωμοτούσαν εναντίον του σουλτάνου. Κατηγορήθηκε και ο Πατριάρχης, αλλά η απόφαση ήταν αθωωτική. Στο σκεπτικό της αποφάσεως του μουφτή αναφέρονται χαρακτηριστικά: «Αφού ο σουλτάνος χορήγησε στους Χριστιανούς το δικαίωμα της ελευθερίας εξασκήσεως των θρησκευτικών του δογμάτων ουδόλως ούτοι αμαρτάνουσι και δια του τύπου εκτεθέμενοι τας ιδέας των». Με την απόφαση αυτή αποφυλακίσθηκε και ο Νικόδημος Μεταξάς, που πήγε φεύγοντας από την Κωνσταντινούπολη στο Ναύπλιο και αργότερα στην πατρίδα του την Κεφαλλονιά, όπου έγινε επίσκοπος. Εκεί μετέφερε και ότι είχε διασωθεί από τις τυπογραφικές του εγκαταστάσεις.

Το 1638 ο Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρις συνελήφθη για δήθεν προετοιμασία επαναστατικού κινήματος, φυλακίσθηκε σε φρούριο του Βοσπόρου και στις 27 Ιουνίου του ίδιου χρόνου τον παρέλαβαν οι Γενίτσαροι τον οδήγησαν, σ΄ ένα πλοιάριο, τον στραγγάλισαν και έριξαν το πτώμα του στη θάλασσα.

Η Μοσχόπολη της Ηπείρου ιδρύθηκε γύρω στα 1500 από ελληνόφωνους βλάχους μετά την κατάκτηση της Αλβανίας από τους Οθωμανούς. Γεωργοί και κτηνοτρόφοι, στην αρχή οι κάτοικοι της, με την πάροδο των χρόνων ανακτήσουν την βιοτεχνία και το εμπόριο. Διακρίνονται σαν «αρχηγοί καραβανιών». Σαν αρχηγός καραβανιών ξεκίνησε από την Μοσχόπολη και ο Σίνας, που έφθασε να έχει στην ιδιοκτησία του 30 χωριά στην Αυστρία.

Η πόλη έγινε μεγάλο κέντρο ελληνισμού, γραμμάτων, τεχνών και εμπορίου. Είχε δεκατρείς συντεχνίες, που συνεισέφεραν οικονομικά για την ανάπτυξη της παιδείας. Το 1731 με έξοδα τους αγοράσθηκε στη Βενετία και μεταφέρθηκε στη Μοσχόπολη ένα τυπογραφείο, από τα πιο φημισμένα στον ελληνικό χώρο. Διευθυντή τοποθετήθηκε ο ιερομόναχο