Βιβλίο: Ήπια και αυταρχική τεχνολογία

Οι ανθρώπινοι πολιτισμοί έχουν εφεύρει διάφορους τρόπους ήπιας τεχνολογίας, σε αντίθεση με τη σκληρή τεχνολογία, όπως αυτή που αναπτύσσεται σήμερα από τη γενετική μηχανική της επιδιόρθωσης του γενετικού μας υλικού. Ο ήπιος δρόμος αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη υπόσταση ως μέρος της βιόσφαιρας, των οικοσυστημάτων, της φύσης, συμπεριλαμβανομένης της ανθρώπινης φύσης.

Ο ήπιος δρόμος προτάσσει, για παράδειγμα, την ιατρική της πρόληψης αντί γι’ αυτήν της επιδιόρθωσης. Ασθένειες που οφείλονται σε γενετική προδιάθεση ενός ατόμου (π.χ. διαβήτης

Στον τομέα της γεωργίας ήπιος τεχνολογικός δρόμος σημαίνει προτεραιότητα στην οργανική γεωργία, που δεν χρησιμοποιεί φυτοφάρμακα αλλά έντομα για την καταπολέμηση ασθενειών, σημαίνει δημιουργία τραπεζών ελεύθερης πρόσβασης σε σπόρους και ποικιλίες φυτών, σε αντίθεση με την ιδιωτικοποίησή τους μέσω των νόμων για τα πνευματικά δικαιώματα και τη μετατροπή τους, στη συνέχεια, σε υβρίδια. (…) Στον τομέα της ενέργειας ήπιος δρόμος σημαίνει ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών (φωτοβολταϊκά, μικρές ανεμογεννήτριες κ.λπ.) και έξοδο από τις σκληρές τεχνολογίες της καύσης πετρελαίου ή της πυρηνικής ενέργειας.

Βιωσιμότητα εναντίον καταναγκασμού

Το κριτήριο με βάση το οποίο πρέπει να επιλέγεται μια ήπια τεχνολογία είναι αυτό της βιωσιμότητας, της αναδημιουργίας, δηλαδή, των αποθεμάτων που απαιτούνται για την αναπαραγωγή της. Κάθε εφικτή να παραχθεί και να εφαρμοστεί τεχνολογική καινοτομία δεν είναι και βιώσιμη, όπως, για παράδειγμα, οι τεχνολογίες που σχετίζονται με τα ορυκτά καύσιμα, που υποβαθμίζουν τα αναντικατάστατα αποθέματα και προκαλούν ανεπανόρθωτη ρύπανση. Σημαντικό επίσης κριτήριο είναι αυτό της προσβασιμότητας, όπως οι ηλιακοί συλλέκτες, που είναι τεχνολογικά απλοί, επιδιορθώσιμοι και κατάλληλοι για αυτοπαραγωγή και αποκεντρωμένη παραγωγή.

Ήπιος τεχνολογικός δρόμος είναι η χρήση ευέλικτων μηχανών πολλαπλής χρήσης, προσανατολισμένων στην παραγωγή ανθεκτικών προϊόντων, μακράς διάρκειας ζωής, η δημιουργία συνεταιριστικών και κοινοτικών εργαστηρίων αυτοπαραγωγής, η ελεύθερη διακίνηση της γνώσης και των πληροφοριών, η μετατροπή τους σε κοινό αγαθό, χωρίς τις νομικές περιφράξεις μέσω των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και των πνευματικών δικαιωμάτων.

Οι νέες τεχνολογίες είναι από τη φύση τους συγκεντρωτικές και αυταρχικές, προϋποθέτουν ειδικούς, σε αντίθεση με τις ήπιες τεχνολογίες, που είναι επιδιορθώσιμες από τον άνθρωπο, αφήνουν περιθώρια αυτενέργειας και αυτονομίας, αναδεικνύουν τα ταλέντα μιας κοινότητας, στηρίζονται στην ανθρώπινη επιδεξιότητα και υποστηρίζουν μια παραγωγή μικρής κλίμακας.

Αντίθετα, η αυταρχική τεχνολογία, από την εποχή των βασιλιάδων και των ηγεμόνων, στηρίζεται στη δουλεία, την καταναγκαστική εργασία, την αποειδίκευση και τους ειδικούς. (…).

Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι, όσον αφορά τη βιωσιμότητα της τεχνητής νοημοσύνης, όχι μόνο δεν έχει μηδενικό οικολογικό αποτύπωμα, επειδή χρησιμοποιεί άυλες εισροές, αλλά είναι από τους μεγαλύτερους ρυπαντές. Η εκπαίδευση των αλγορίθμων της τεχνητής νοημοσύνης απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού και ενέργειας για την ψύξη των υπολογιστών και για τον σκοπό αυτόν σχεδιάζονται σήμερα μικρά πυρηνικά εργοστάσια, γιγάντιες ανεμογεννήτριες κ.λπ.

Σήμερα, σε όλες τις πόλεις του κόσμου υπάρχουν κέντρα δεδομένων της Google, της Amazon, της Meta κ.λπ. και η ενέργεια που καταναλώνουν είναι μεγαλύτερη από αυτή των νοικοκυριών, ενώ είναι συχνές οι ελλείψεις νερού και τα μπλακ άουτ στο ηλεκτρικό ρεύμα.

Τεράστιος ιστός επιτήρησης

Οι γάτες είναι σίγουρα πιο αυτόνομες και περισσότερο ανεξάρτητες από τους εξημερωμένους λύκους, δηλαδή τους υπάκουους σκύλους. Οι γάτες είναι πιο αυτόνομες αλλά είναι μύθος πως είναι εφτάψυχες. Ο Τζάρον Λάνιερ, ένας από αυτούς που συνέβαλαν τα μέγιστα για τη γιγάντωση του Διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων, του τεχνόκοσμου εν τέλει, στο πρόσφατο βιβλίο του «10 λόγοι για να διαγράψετε τους λογαριασμούς σας από τα social media τώρα», κάνοντας ίσως και μια καλοδεχούμενη αυτοκριτική, προτείνει να διαγράψουμε προσωρινά τους λογαριασμούς μας από τα social media, να πάρουμε πίσω την ψηφιακή μας ζωή, να συμπεριφερθούμε σαν ατίθασες γάτες και όχι σαν υπάκουοι σκύλοι.

Το μοτίβο είναι γνωστό: το πρόβλημα δεν είναι η τεχνολογία αλλά η υπερβολική ή κακή χρήση της. Είναι άλλωστε ο ίδιος που έχει προτείνει τον εκχρηματισμό των υπηρεσιών αναζήτησης και επικοινωνίας στα social media, έτσι ώστε τα δεδομένα που δωρεάν προσφέρουν τα άτομα να θεωρηθούν εργασία και να αμείβονται με ένα αντίτιμο οι χρήστες για τη διάθεσή τους.

Από τον τεχνόκοσμο σίγουρα δεν θα μας σώσουν οι σκύλοι, οι γάτες και οι ανθρώπινες γάτες. Πώς είναι δυνατόν να διαγράψει ένας ορθολογικός ατομιστής, το εξατομικευμένο άτομο της φιλελεύθερης κοινωνίας, τους λογαριασμούς του από τα social media, αν προηγουμένως δεν διαγράψει τον ατομικιστικό και ανταγωνιστικό βίο που διάγει, αν δεν υιοθετήσει στην πράξη την κοινωνική αλληλεγγύη, δεν απορρίψει τον ηδονιστικό καταναλωτισμό και τη βούληση για δύναμη, ισχύ και εξουσία;

Ούτε οι γάτες ούτε οι άνθρωποι – γάτες είναι εφτάψυχοι για να σουλατσάρουν ατιμώρητοι στον τεχνόκοσμο που λειτουργεί ως μηχανή εργαλειακής ορθολογικότητας, επιτήρησης και ολοκληρωτικού ελέγχου. Σήμερα, σε δεκάδες δικαστικές αποφάσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, χρησιμοποιούνται αλγόριθμοι για να προτείνουν την προφυλάκιση ή μη κάποιου που έχει συλληφθεί για ένα έγκλημα. Στην πλειονότητά τους οι αποφάσεις αυτές είναι ρατσιστικές, μεροληπτικές υπέρ των λευκών Αμερικανών.

Ακόμα όμως κι αν υποθέσουμε ότι οι αλγόριθμοι εκπαιδευτούν με έναν καλό τρόπο, έτσι ώστε να μην αναπαράγουν ρατσιστικά στερεότυπα, θα αναπαράγουν άλλου είδους στερεότυπα του κυρίαρχου ατομοκεντρικού, εργαλειακού και ωφελιμιστικού πολιτισμού. Γιατί να παρέχεται αυτονομία στον αλγόριθμο να αποφασίζει; Γιατί να υπάρχουν αλγόριθμοι για αξιολογικές κρίσεις;

Χαρακτηριστικό επίσης παράδειγμα του μηχανισμού επιτήρησης που έχει υφανθεί είναι ότι το Tik Tok ή το Facebook διοχετεύουν στο κινεζικό ή στο αμερικανικό κράτος προσωπικά στοιχεία που συλλέγουν οι πλατφόρμες για την τοποθεσία των χρηστών, τη διεύθυνση της συσκευής τους, το αποτύπωμα του προσώπου τους ή ακόμα και της φωνής τους. Σήμερα υπάρχουν εταιρείες που εμφυτεύουν μικροτσίπ στους εργαζομένους τους για να τους επιτηρούν αν πήγαν και ποια ώρα στη δουλειά τους.

Όποιος δεν προσαρμόζεται στον τεχνόκοσμο, αν δεν γίνει μέλος του, γίνεται παρίας, είναι εκτός πραγματικότητας, διότι οι αλγόριθμοι μαθαίνουν από τις δωρεάν παρεχόμενες προτιμήσεις μας ότι αυτό που επιθυμεί το αυτοαναφορικό άτομο αποτελεί μοναδική πραγματικότητα. Όποιος δεν συναινεί στα γενετικά εμφυτεύματα θα έχει λιγότερα επαγγελματικά προσόντα στην αγορά εργασίας, σε σχέση με την κάστα των γενετικά ενισχυμένων και επαυξημένων.

* Ο Χάρης Ναξάκης είναι συγγραφέας. Το κείμενο αυτό είναι απόσπασμα από το νέο βιβλίο του «Τεχνόκοσμος – Ψηφιακό κεφάλαιο, Τεχνητή Νοημοσύνη, Μετανθρωπινότητα και τεχνολογική αποανάπτυξη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κουκκίδα

Διαβάστε επίσης:

Καλοπιάνει τους αγριεμένους – Αγωνία στην κυβέρνηση να ξανακερδίσει η ΝΔ τους χαμένους ψηφοφόρους της

Πάπας Φραγκίσκος: Η κληρονομιά ενός ταπεινού μεταρρυθμιστή

ΣΥΡΙΖΑ: Τα κρίσιμα στοιχήματα για Φάμελλο στην πορεία προς το Συνέδριο, μετά το «όχι» της Νέας Αριστεράς