Εκλογές στην Τουρκία: Οι δύσκολες σχέσεις με την Δύση και η επόμενη μέρα

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους δυτικοί ηγέτες δεν έχουν καλή γνώμη για τον Τούρκο πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: στη διάρκεια της εικοσαετούς κυριαρχίας του έβαλε στη φυλακή πολιτικούς αντιπάλους και δημοσιογράφους, κατέστειλε με τη βία διαδηλώσεις και ακολούθησε ανορθόδοξες πολιτικές για την οικονομία της χώρας

Στο μέτωπο της εξωτερικής πολιτικής ο Ερντογάν διατηρεί ανοιχτό κανάλι επικοινωνίας με την Ρωσία του Πούτιν, εισέβαλε

στην Συρία και άσκησε βέτο στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ σε μία κρίσιμη στιγμή για την συμμαχία.

Όμως υπάρχουν και λόγοι που ηγέτες στην Ευρωπαϊκή Ένωση ιδιαίτερα θα αισθανθούν να τους λείπει ο Τούρκος πρόεδρος αν χάσει τις εκλογές από τον Κιλιτσντάρογλου. Με τον Ερντογάν στην εξουσία και την αυταρχική πολιτική που ακολούθησε τα τελευταία χρόνια, επέτρεψε στην ΕΕ να βάλει στην άκρη το ζήτημα της ένταξης στην Τουρκίας στο κλαμπ.

Despite the many reasons for Western leaders not to like Recep Tayyip Erdoğan, there's one thing that makes the EU him: He allows them to sidestep the question of whether Turkey should join the bloc.https://t.co/RAmClkbLEM

— POLITICOEurope (@POLITICOEurope) May 12, 2023

Για πολλούς Ευρωπαίους πολιτικούς ο Ερντογάν ήταν ένα χρήσιμο πολιτικό χαρτί, καθώς με την ίδια την συμπεριφορά του επέτρεψε στην ΕΕ να αποκλείσει οποιαδήποτε σοβαρή συζήτηση με την Άγκυρα για την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας. Τα πολιτικά επιχειρήματα που έδωσε ο Ερντογάν στους Ευρωπαίους είναι πολλά: από την αδιαφορία για το κράτος δικαίου, μέχρι την καταστολή της αντιπολίτευσης.

Αν στην θέση του προέδρου εκλεγεί ο Κιλιτσντάρογλου θεωρητικά αυτό το πλαίσιο θα αλλάξει.

«Αυτό που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια είναι την Τουρκία και την ΕΕ να κινούνται προς αντίθετες κατευθύνσεις», λέει στο Politico ο Σελίμ Κουνεράλπ, πρώην πρεσβευτής της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. «Η Τουρκία υπό τον Ερντογάν απομακρύνθηκε από τις ευρωπαϊκές αξίες, η ενταξιακή διαδικασία έχει παγώσει, με συνέπεια η ιδέα να γίνει η Τουρκία μέλος της ΕΕ να μην είναι πλέον αντικειμενικός στόχος», προσθέτει ο βετεράνος διπλωμάτης.

Μια δύσκολη σχέση δεκαετιών

Η ιστορία των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας πηγαίνει πίσω 60 χρόνια. Το 1959 η Τουρκία υπέβαλε αίτημα διασύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, με αποτέλεσμα να υπογραφεί το 1963 η Συμφωνία της Άγκυρας. Μια σειρά πραξικοπημάτων, οικονομικής και πολιτικής αστάθειας καθυστέρησαν τη διαδικασία μέχρι τη δεκαετία του 1980, όταν η Τουρκία –το 1987- υπέβαλε αίτημα ένταξης στην ΕΕ. Ύστερα από μία δεκαετία πήρε το καθεστώς του υποψήφιου μέλους και έγιναν κάποια βήματα για την εκπλήρωση των κριτηρίων που θέτει η ΕΕ για να δεχθεί ένα νέο μέλος στους κόλπους της.

Όταν ο Ερντογάν ανέβηκε στην εξουσία έδωσε υποσχέσεις για πλουραλισμό, εκδημοκρατισμό και αρμονικές σχέσεις ακόμα και με τους Κούρδους. Ήταν μια περίοδος που το Politico την χαρακτηρίζει «μήνα του μέλιτος» στις σχέσεις Άγκυρας-Βρυξελλών. Αλλά προοδευτικά ο Ερντογάν έδειξε δυσφορία για την καθυστέρηση της διαδικασίας ένταξης και αρκετά μέλη της ΕΕ έδειξαν απροθυμία να δεχτούν την Τουρκία στο κλαμπ.

Οι δύο πλευρές αλληλοκατηγορούνται για το πάγωμα της διαδικασίας σήμερα.

Αλλά υπάρχουν κάποιες στιγμές που είναι χαρακτηριστικές σε όλη αυτή την πορεία: η ΕΕ αποφάσισε το 2004 την ένταξη της Κύπρου, ενώ η Τουρκία κατέχει το βόρειο τμήμα του νησιού από το 1974. Και το 2011, ο τότε πρόεδρος της Γαλλίας, Σαρκοζί, έκανε μία πεντάωρη επίσκεψη στην Άγκυρα, όπου μασώντας τσίχλα έστειλε το μήνυμα «όχι, όχι» στην ένταξη της Τουρκίας.

Η «απάντηση» του Ερντογάν ήταν η βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί, το 2013 και ο τρόπος διαχείρισης της απόπειρας πραξικοπήματος το 2016, που έπεισαν και τους φίλα προσκείμενους στην Τουρκία Ευρωπαίους, ότι η χώρα έχει πολύ δρόμο να διανύσει για να γίνει μέλος της ΕΕ. Το 2018 σε απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αναφερόταν ρητώς ότι οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας «έχουν φτάσει σε αδιέξοδο».

Και τώρα τι;

Το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα αλλάξει μετά τις εκλογές της Κυριακής. Ο Ερντογάν αντιμετωπίζει την πιο δύσκολη δοκιμασία της πολιτικής καριέρας του και οι αναλυτές λένε πως μια αλλαγή ηγεσίας στην Τουρκία θα έδινε νέο αέρα στις σχέσεις με την Δύση. Ο Κιλιτσντάρογλου λέει πως θέλει την επανέναρξη της ενταξιακής διαδικασίας και διαβεβαιώνει ότι δεσμεύεται να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, στις οποίες δεν έδινε καμία σημασία ο Ερντογάν.

On Sunday, Turkey holds an election that is expected to be the most hotly contested race in Recep Tayyip Erdoğan's 20-year rule.

The outcome will weigh heavily on security in Europe and the Middle East.https://t.co/Z7KItyaUht

— POLITICOEurope (@POLITICOEurope) May 12, 2023

Εντούτοις η προοπτική νέας ηγεσίας δεν σημαίνει ότι αυτομάτως θα επιλυθούν όλα τα προβλήματα. «Οι εσωτερικές προκλήσεις θα παραμείνουν ίδιες όποιος κι αν είναι στην εξουσία», δήλωσε η Γάλια Λιντενστράους, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Σπουδών Εθνικής Ασφάλειας. «Υπάρχει βαθειά οικονομική κρίση και η παρούσα κυβέρνηση παρουσιάζει κάθε είδους λαϊκίστικο μέτρο για να την αντιμετωπίσει, κάτι που θα σταματήσει μετά τις εκλογές».

Η Ουάσινγκτον δεν έχει κρύψει ότι θα ήθελε να δει αλλαγή εξουσίας στη Τουρκία, που είναι σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ. Το 2019 ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, όταν ήταν ακόμα υποψήφιος για τη προεδρία των ΗΠΑ, είχε πει πως οι ΗΠΑ πρέπει να υποστηρίξουν τους ηγέτες της τουρκικής αντιπολίτευσης «για να νικήσουν τον Ερντογάν». «Πρέπει να πληρώσει το τίμημα για τον αυταρχισμό», είχε πει τότε ο Μπάιντεν.

Οι αναλυτές εκτιμούν ότι θα επικρατήσει «καλύτερη ατμόσφαιρα» στις σχέσεις της Άγκυρας με τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον αν εκλεγεί ο Κιλιτσντάρογλου.

Μήπως κάποιοι βολεύονται με την κυριαρχία Ερντογάν;

Το θέμα που απασχολούν τους Ευρωπαίους είναι η προοπτική ένταξης μίας φτωχής, μουσουλμανικής χώρας, που θα οδηγούσε σε μαζική μετακίνηση Τούρκων σε ευρωπαϊκές χώρες. Ανησυχούν όλοι, αλλά ελάχιστοι το λένε δημοσίως. Πιο εύκολο για τους Ευρωπαίους είναι να επικαλεστούν το ζήτημα της Κύπρου- δεν μπορεί μία χώρα να γίνει μέλος ενός κλαμπ, έχοντας στρατό κατοχής σε μία χώρα που είναι ήδη μέλος.

«Δεν υπάρχει τρόπος να προσεγγίσουν τα κράτη μέλη της ΕΕ πιο κοντά στον στόχο ένταξης της Τουρκίας», δήλωσε κατηγορηματικά υψηλόβαθμος διπλωμάτης στην ΕΕ.

Recep Tayyip Erdogan, Turkey’s president, has spent much of the past decade locking up opponents, cowing the media and deposing elected officials. But read why his grip on Europe’s second most populous country may slip: https://t.co/ANiybVK594 pic.twitter.com/wRIlI6lSuW

— The Economist (@TheEconomist) May 12, 2023

Ωστόσο τίποτα δεν θα εμποδίσει τις δύο πλευρές να γεφυρώσουν διαφορές σε κάποια θέματα, όπως το καθεστώς χορήγησης βίζας στους Τούρκους και η ανανέωση της συμφωνίας τελωνειακής σύνδεσης.

Άλλοι όμως είναι πιο συγκρατημένοι και λένε πως δεν θα γιορτάσουν οι πάντες στην Ευρώπη μία ήττα του Ερντογάν. «Κάποιους στην ΕΕ ίσως να τους εξυπηρετεί να έχουν έναν αυταρχικό ηγέτη στη διπλανή πόρτα, παρά να συζητούν σοβαρά το θέμα της ένταξης», δήλωσε ο Γκαλίπ Νταλάι, ειδικός αναλυτής για θέματα της Τουρκίας στο think tank Chatham House. «Μία δημοκρατική Τουρκία θα αποτελέσει ένα πολύ θεμελιώδες θέμα για την Ευρώπη», πρόσθεσε.

Διαβάστε επίσης:

Μαντλίν ΜακΚάν: Συγκινούν οι γονείς της – «Ευτυχισμένα γενέθλια, σε αγαπάμε και σε περιμένουμε» (video)

Twitter: Ποια είναι η γυναίκα που φέρεται να διάλεξε ο Μασκ για CEO (photos/videos)

Αστρονόμοι κατέγραψαν τη μεγαλύτερη κοσμική έκρηξη που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα (video)