Τα έξι κακά της μοίρας μας

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΈντυπη Έκδοση

Οι ογκόλιθοι που φράζουν τον δρόμο για οικονομική ανάκαμψη της χώρας

Η έξοδος από το Μνημόνιο ολοκληρώθηκε, ο ανασχηματισμός έγινε, και από σήμερα αρχίζει η προετοιμασία για την «επόμενη ημέρα». Η φρεσκαρισμένη κυβέρνηση γνωρίζει ότι πλέον δεν υπάρχει η δικαιολογία των μνημονιακών δεσμών, έστω και αν τα δημοσιονομικά «λουριά» παραμένουν δεμένα ασφυκτικά.

Επίσης οι υπουργοί – είτε πρόκειται για νεοεισερχόμενους

είτε για πρόσωπα που ανανέωσαν την εμπιστοσύνη του πρωθυπουργού – καλούνται να αντιληφθούν ότι το πολιτικό «παιχνίδι» δεν μπορεί να παιχτεί μόνο από το οικονομικό επιτελείο τους μήνες που μας χωρίζουν από τις εκλογές.

Προφανώς η μάχη των συντάξεων, η διαπραγμάτευση για τα έκτακτα κοινωνικά μερίσματα και το πακέτο των φορολογικών ελαφρύνσεων θα δοθούν από τον Ευκλείδη Τσακαλώτο και τον Γιώργο Χουλιαράκη, καθώς οι τελικές αποφάσεις – καλές ή κακές – θα ληφθούν για μια ακόμη φορά πίσω από τις κλειστές πόρτες του Eurogroup.

Όμως αυτό δεν αρκεί. Χωρίς τον «μπούσουλα» της δανειακής σύμβασης με τα δεκάδες προαπαιτούμενα και τις – ουσιαστικά – υπαγορευμένες πολιτικές, ο κάθε υπουργός από το πόστο του θα πρέπει να ξεδιπλώσει το σχέδιό του για την αντιμετώπιση των τεράστιων προβλημάτων που άφησε πίσω της η μνημονιακή περίοδος.

1. Τα δυσθεώρητα ληξιπρόθεσμα χρέη των πολιτών, είτε προς το Δημόσιο είτε προς τις τράπεζες, δεν εξαφανίστηκαν επειδή βγήκαμε από τα μνημόνια.

2. Η υπερφορολόγηση, που μας εκθέτει διεθνώς, καθώς γίναμε η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία φορολογικών εσόδων ως προς το ΑΕΠ, όταν πριν από τα μνημόνια καταλαμβάναμε τη 13η θέση, δεν αντιμετωπίζεται ούτε με φορολογικές ελαφρύνσεις μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ ούτε με στόχους για παραγωγή πρωτογενών πλεονασμάτων της τάξεως του 3,5% του ΑΕΠ.

3. Η μείωση του πληθυσμού αποτυπώνει βαθιές πληγές – υπογεννητικότητα, brain drain, αύξηση θανάτων –και δεν αντιμετωπίζεται από τη μια στιγμή στην άλλη. Για να αντιμετωπιστεί, προϋποτίθεται ότι θα υπάρξει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο.

4. Οι καταθέσεις πρέπει να επιστρέψουν με ταχύτερο ρυθμό στις τράπεζες, καθώς χωρίς αύξηση των χορηγήσεων δεν νοείται χρηματοδότηση επενδύσεων.

5. Χωρίς επενδύσεις δεν νοείται ανάπτυξη, καθώς είναι πλέον δεδομένο ότι η ιδιωτική κατανάλωση, που επί τόσα χρόνια στήριζε το ΑΕΠ, θα κάνει χρόνια να ανακάμψει.

6. Η μακροχρόνια ανεργία θερίζει, κάτι που σημαίνει ότι δεν χρειάζονται μόνο περισσότερες δουλειές, αλλά και οργανωμένα προγράμματα κατάρτισης και επανένταξης στην αγορά εργασίας.

Το πολιτικό διακύβευμα

Είναι προφανές ότι για πολιτικούς λόγους η κυβέρνηση θα επιδιώξει να κερδίσει το επόμενο διάστημα τη «μάχη» των φορολογικών ελαφρύνσεων και της αποτροπής των νέων μειώσεων στις συντάξεις προκειμένου να καταδείξει ότι η επόμενη ημέρα είναι εντελώς διαφορετική από την προηγούμενη.

Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος για τον οποίο τόσο ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος όσο και ο αναπληρωτής υπουργός Γιώργος Χουλιαράκης δεν υπήρχαν σε κανένα τηλεοπτικό πλάνο είτε ορκωμοσίας είτε τελετών παράδοσης παραλαβής.

Όπως ήταν αναμενόμενο, κρίθηκε ότι η ομάδα που έχει επωμιστεί όλο το βάρος των διαβουλεύσεων με τους θεσμούς κατά τη μνημονιακή περίοδο – στην ομάδα θα πρέπει να συμπεριληφθεί και ο Δημήτρης Λιάκος, ο οποίος επίσης διατήρησε τη θέση του ως υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ – δεν μπορεί παρά να συνεχίσει τις επαφές τώρα που η ελληνική πλευρά θέλει να θέσει τα δικά της θέματα στο τραπέζι.

Προφανώς είναι μείζον το αν θα ανάψει το πράσινο φως για να δοθεί έκτακτο μέρισμα κατά τη διάρκεια της φετινής χρονιάς, όπως επίσης είναι εξαιρετικά σημαντικό το αν η προεκλογική χρονιά θα ξεκινήσει με μείωση του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων, με ένα «καλό» πακέτο για τον ΕΝΦΙΑ ή με μειώσεις ασφαλιστικών εισφορών για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους επιτηδευματίες, που έφτασαν να πληρώνουν ακόμη και το 60% του καθαρού εισοδήματός τους σε φόρους και ασφαλιστικές εισφορές.

Είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό το αν η κυβέρνηση θα κατορθώσει να αποτρέψει τη νέα μείωση των συντάξεων, που θα προστατέψει περίπου 1,35 εκατομμύρια συνταξιούχους από μια ακόμη μείωση εισοδήματος, η οποία θα μπορεί να φτάσει και στο 18%.

Όμως, όλα αυτά δεν αρκούν. Στις εκλογές το διακύβευμα δεν θα είναι το αν θα πρέπει να εκλεγεί μια κυβέρνηση που καταφέρνει να εμφανίσει υπερπλεονάσματα – τα οποία εν πολλοίς στηρίζονται στην υπερφορολόγηση και στην περικοπή δαπανών, ειδικά επενδυτικών – προκειμένου να μοιράζει στη συνέχεια κοινωνικά μερίσματα.

Ο πολίτης θα κληθεί να επιλέξει αυτόν που θα απαντήσει με τον πλέον πειστικό τρόπο όσον αφορά το πώς θα αντιμετωπιστούν τα μεγάλα προβλήματα της χώρας. Ο κατάλογος, μόνο στο οικονομικό επίπεδο, περιλαμβάνει τα εξής:

Εργασία - ανεργία

1. Καταρχάς την αντιμετώπιση της μακροχρόνιας ανεργίας αλλά και της κακοπληρωμένης εργασίας. Στον δημόσιο διάλογο κυριαρχεί αυτή τη στιγμή η συζήτηση για την αύξηση του κατώτατου μισθού από το επίπεδο των 586 ευρώ ή ακόμη και η εξαγγελία του πρωθυπουργού για την κατάργηση του «υποκατώτατου» μισθού των 511 ευρώ, που προορίζεται για τους νέους κάτω των 25 ετών.

Ωστόσο το πραγματικό ερώτημα είναι το πώς θα συνεχιστεί η διαδικασία αποκλιμάκωσης της ανεργίας, και μάλιστα με θέσεις εργασίας που δεν θα περιορίζονται στα 300-400 ευρώ τον μήνα.

Η συζήτηση περί αύξησης του κατώτατου μισθού, ακόμη και αν εξασφαλίσει τη συγκατάθεση των δανειστών, δεν αφορά τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αλλά το πώς θα αυξηθούν οι αμοιβές (αν αυξηθούν) υφιστάμενων εργαζομένων. Μάλιστα υπάρχουν και οι απόψεις εκείνων που πιστεύουν ότι μια αύξηση τώρα στους υφιστάμενους μισθούς μπορεί να οδηγήσει σε αντιστροφή της τάσης μείωσης της ανεργίας.

Η μακροχρόνια ανεργία παραμένει στο «κόκκινο», καθώς τουλάχιστον 700.000 άνθρωποι δεν έχουν κολλήσει ένσημο για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών. Μάλιστα, τουλάχιστον 400.000 έχουν συμπληρώσει ακόμη και 24 μήνες μακριά από την αγορά εργασίας. Το πρόβλημα είναι εξαιρετικά σύνθετο καθώς για την αντιμετώπιση της ανεργίας – τόσο της μακροχρόνιας όσο και αυτής των νέων – απαιτούνται κονδύλια.

Κάποιοι πόροι ήταν προγραμματισμένο να διατεθούν μέσα από την ενεργοποίηση των λεγόμενων «αντιμέτρων» του 2019 (περίπου 300 εκατ. ευρώ), κονδύλι όμως το οποίο μπορεί να θυσιαστεί στον βωμό τού να μην μειωθούν οι συντάξεις.

Από την άλλη, στην ανεργία των νέων, η οποία παραμένει στο επίπεδο του 35%, υπάρχει ένα ερώτημα σχετικά με το αν θα υπάρξει επίπτωση από την προωθούμενη κατάργηση του υποκατώτατου μισθού.

Δημογραφικό

Η πολυετής κρίση έχει επηρεάσει τη σύνθεση του πληθυσμού. Δεν είναι σύμπτωση η μείωσή του. Οι πολίτες ηλικίας άνω των 15 ετών, από 9,435 εκατομμύρια άτομα το 2008, περιορίστηκαν στα 9,177 εκατομμύρια. Αυτό έγινε εξαιτίας της συνεχούς μείωσης των γεννήσεων, αλλά και του λεγόμενου brain drain.

Σε καθένα από τα χρόνια της κρίσης οι θάνατοι ξεπερνούσαν τις γεννήσεις κατά τουλάχιστον 10.000 - 15.000 άτομα, ενώ το brain drain ευθύνεται για την αποχώρηση τουλάχιστον 300.000 - 400.000 ανθρώπων, που μάλιστα ανήκουν ως επί το πλείστον στο καταρτισμένο ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας. Αυτά τα προβλήματα είναι σύνθετα και η αντιμετώπισή τους προϋποθέτει ένα ολόκληρο πλέγμα πολιτικής.

Για να πειστεί ένα νέο ζευγάρι να κάνει παιδί ή για να πειστεί ένας επιστήμονας να γυρίσει στην Ελλάδα, πρέπει να υπάρξει ένα περιβάλλον σταθερότητας αλλά και μια αγορά εργασίας η οποία θα μπορεί να προσφέρει καλές θέσεις εργασίας. Επίσης απαιτούνται χρήματα για την τόνωση της οικογένειας.

Όταν και πάλι τίθεται θέμα να μην διατεθούν τα κονδύλια για την είσοδο περισσότερων νηπίων στους παιδικούς σταθμούς ως «αντάλλαγμα» για την μη περικοπή των συντάξεων, ποιο ακριβώς θα είναι το επιχείρημα που θα χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση έχοντας απέναντί της τα νέα ζευγάρια; Άλλο ένα μέτωπο το οποίο απαιτεί συγκεκριμένο σχεδιασμό.

Επενδύσεις - ανάπτυξη

Οι προβλέψεις για ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια στηρίζονται στο ότι θα υπάρξει μεγάλη τόνωση της επενδυτικής δραστηριότητας, αλλά και συνεχής αύξηση των εισαγωγών με ρυθμό μεγαλύτερο από τον αντίστοιχο των εισαγωγών. Προς το παρόν, φαίνεται ότι οι εισαγωγές ανακάμπτουν ταχύτατα καθώς υπάρχει αυξημένη ζήτηση και λόγω τουρισμού και λόγω της ιδιωτικής κατανάλωσης.

Η αύξηση των επενδύσεων προϋποθέτει ότι το λεγόμενο «ολιστικό σχέδιο» που έχει καταρτίσει ο Τσακαλώτος δεν θα παραμείνει στα χαρτιά, αλλά θα γίνει πράξη. Το ερώτημα λοιπόν είναι αν αυτή η κυβέρνηση θα μπορέσει να προωθήσει επενδύσεις – ειδικά τα μεγάλα σχέδια – μέχρι το τέλος αυτής της θητείας διασφαλίζοντας σε μεγάλο βαθμό και τους στόχους της ανάπτυξης.

Είναι κομβικό στοιχείο, καθώς χωρίς την ανάπτυξη δεν μπορούν να υποστηριχθούν με ευκολία τα επιχειρήματα περί παραγωγής υπερπλεονασμάτων.

«Κόκκινα» δάνεια

Η κυβέρνηση πρέπει να ισορροπήσει ανάμεσα στην ενίσχυση του εισοδήματος των φτωχότερων στρωμάτων και στην τόνωση της εμπιστοσύνης, μεταξύ άλλων, και προς το τραπεζικό σύστημα.

Αυτά τα δύο δεν είναι απαραίτητο ότι συμβαδίζουν. Εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα σημαίνει συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, άρα και των πολιτικών απομείωσης των «κόκκινων» δανείων.

Οι πολιτικές αυτές όμως μπορεί και να θίγουν το εισόδημα αλλά και την περιουσιακή κατάσταση των φτωχότερων στρωμάτων. Με λίγα λόγια, η κυβέρνηση πρέπει να διαχειριστεί μέσα σε προεκλογική χρονιά, το θέμα των πλειστηριασμών και των μέτρων καταπολέμησης των «κόκκινων» δανείων.

Αφενός για να δημιουργηθεί το κατάλληλο κλίμα για την επιστροφή των καταθέσεων, που έχουν υποστεί μεγάλη μείωση κατά τη μνημονιακή περίοδο και, κατά δεύτερον, για να αποκατασταθεί η ρευστότητα στην αγορά μέσα από τη χορήγηση νέων δανείων.

Ο πήχης έχει μπει σε τόσο υψηλά επίπεδα (η μείωση των «κόκκινων» δανείων είναι μεταμνημονιακή υποχρέωση της χώρας), ώστε δεν θα είναι καθόλου εύκολο για την κυβέρνηση να δείξει ένα «φιλικό» πρόσωπο προς τους οφειλέτες των τραπεζών.

οικονομίαανάκαμψημνημόνοΑνεργίαανάπτυξηδημογραφικόIssue: 2036Issue date: 30-8-2018Has video: Exclude from popular: 0
Keywords
Τυχαία Θέματα