Σύνθεση μεγάλης εμπνεύσεως και μαεστρίας

"Π" ARTΒΙΒΛΙΟΈντυπη Έκδοση

Η «Ηλιόπετρα» του Παζ διαγράφει έναν ποιητικό κύκλο που περιέχει τα θάμβη και τα σκότη της ζωής εν κινήσει, ενώ το ποίημα «Κώστας» που παρατίθεται αποτίνει έναν περίλαμπρο φόρο τιμής στον Έλληνα στοχαστή Κώστα Παπαϊωάννου.

Σε μια έκδοση - τυπογραφικό κόσμημα, κυκλοφόρησε εκ νέου, με τα απαραίτητα συμπληρώματα, το αριστούργημα του Οκτάβιο Παζ (1914-1998), «Ηλιόπετρα», σε εισαγωγή, μετάφραση και επίμετρο του ποιητή Κώστα Κουτσουρέλη. Η πρώτη έκδοση χρονολογείται το 1997 και έφερε τη

σφραγίδα των εκδόσεων Μαΐστρος. Στην τωρινή επανέκδοση, αυτήν τη φορά από τις εκδόσεις Gutenberg, υπάρχει μια εκτενής σύνθεση του ποιητή εμπνευσμένη από τον Έλληνα φιλόσοφο Κώστα Παπαϊωάννου, με τον οποίο συνδέθηκε με στενή φιλία στο Παρίσι αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η σχέση αυτή αποτυπώνεται σε μια σπάνιας εμπνεύσεως σύνθεση, όπου τιμάται η φιλία και υμνείται εναργέστατα η πνευματικότητα του Έλληνα φιλοσόφου με το χάρισμα που μόνο η μεγάλη ποίηση διαθέτει, αποτίνοντας έναν περίλαμπρο φόρο τιμής στον Κώστα Παπαϊωάννου, αυτόν τον μεγάλο και παντελώς παραγνωρισμένο στην πατρίδα μας στοχαστή προς χάριν των μετριοτήτων και των ασήμαντων…

Ο Οκτάβιο Παζ γεννήθηκε το 1914 στο Μεξικό, τη χρονιά που η χώρα συγκλονιζόταν από την Επανάσταση. Ο πατέρας του, δικηγόρος στο επάγγελμα, υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του Ε. Ζαπάτα. Από την πλευρά της μητέρας του, ο ποιητής είλκυε την καταγωγή του από την Ανδαλουσία της Ισπανίας. Ωστόσο, αυτό που τον έκανε περήφανο και ταυτόχρονα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωσή του και στο ίδιο του το έργο, ήταν η ινδιάνικη καταγωγή του. Ο Παζ θεωρείται από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ού αιώνα και τους μεγαλύτερους ισπανόφωνους ποιητές όλων των εποχών, πράγμα που επισφραγίστηκε το1990 με την απονομή του βραβείου Νόμπελ.

Στη χώρα μας η «Ηλιόπετρα» μεταφράστηκε για πρώτη φορά από τον Γιώργο Μακρή το 1962 – λίγα μόλις χρόνια μετά την κυκλοφορία του πρωτότυπου (1957) – για λογαριασμό του σπουδαίου περιοδικού της εποχής «Πάλι». Η δεύτερη μετάφραση κυκλοφόρησε το 1993 από τις εκδόσεις Ίκαρος σε μετάφραση του Τάσου Δενέγρη.

Το δίχως άλλο, αυτή η σύνθεση είναι κορυφαία μέσα στο σύνολο του έργου του. Η «Ηλιόπετρα» δεν είναι τίποτε άλλο από έναν ανάγλυφο δίσκο που ανασύρει στο φως τους παλαιότερους πολιτισμούς της χώρας. Η σύνθεση αποτελείται από 584 ενδεκασύλλαβους στίχους και παραπέμπει ευθέως στη διάρκεια ενός ολοκληρωμένου κύκλου της Αφροδίτης μέχρι την κατώτερη σύνοδό της, μέχρι τη στιγμή δηλαδή που πλησιάζει όσο κανένας άλλος πλανήτης τη Γη… Έτσι και η «Ηλιόπετρα» του Παζ διανύει έναν ποιητικό κύκλο που περιέχει τα θάμβη και τα σκότη της ζωής εν κινήσει. Πρόκειται για μια ποίηση μεγαλόπνοη, καταιγιστική, αέρινη, που σε παρασέρνει κυκλικά από την αρχή στο τέλος και από το τέλος στην αρχή, ως ύμνος και δράμα, ως δράμα και ύμνος του βίου, σε μιαν αέναη κίνηση και εμπειρία – αποτυπώνοντας ξανά και ξανά τη στίλβουσα τροχιά της ζωής. Η «Ηλιόπετρα» ξεκινά, ολοκληρώνεται και επανεκκινείται αιφνιδιαστικά από μια στιγμή, από μια τυχαία αλλά στέρεα δομημένη στιγμή που μεταλλάσσεται σε αρχή και τέλος. Μ’ αυτήν τη σύνθεση μεγάλης εμπνεύσεως και μαεστρίας, όπου ο λυρισμός εξελίσσεται σε ένα παραμυθένιο τοπίο ομορφιάς, ο Παζ μάς συγκλονίζει και μας συνεπαίρνει σε έναν καταιγισμό ομορφιάς.

Το ποίημα «Κώστας», που συμπληρώνει την έκδοση, αποτυπώνει τη βαθύτατη πολιτική και ανθρώπινη σχέση του Παζ και του Παπαϊωάννου και, όπως εύστοχα σημειώνει στον πρόλογό του ο Κ. Κουτσουρέλης, αποτελεί «τεκμήριο πρόσθετο της πνευματικής σχέσης των δυο ανδρών, αλλά και αναγνώριση της οφειλής του πρώτου προς τον δεύτερο».

Η απόδοση του έργου στα ελληνικά από τον ποιητή Κώστα Κουτσουρέλη (χωρίς, δυστυχώς, να έχουμε τη δυνατότητα σύγκρισης με το ισπανικό κείμενο που παρατίθεται εντίμως) είναι εκθαμβωτική, εμπνευσμένη, αντάξια του μεγάλου έργου.

Από τα έργα που δεν χάνονται με τίποτα. Αναζητήστε το.

ΗλιόπετραΟκτάβιο ΠαζΚώσταςποίημαΒΙΒΛΙΟIssue: 1854Issue date: 5-3-2015