Πρόταση βιβλίου: Ένας πραγματικά ανθρώπινος ήρωας!

Πολλές φορές σχεδόν τρόμαζα με την ιδέα ότι οι προπαππούδες των γονιών μας έζησαν στα χρόνια της Επανάστασης, αυτού του οικείου όσο και άγνωστου σε μας ξεσηκωμού των προγόνων μας.

Κώστας Ακρίβος

Πότε διάβολος, πότε άγγελος

Εκδόσεις: Μεταίχμιο

Σελ.: 252

Δηλαδή, τρεις – τέσσερις παππούδες πίσω φορούσαν φουστανέλες κι ήταν ζωσμένοι τα άρματα! Τόσο κοντινοί και τόσο μακρινοί – σχεδόν άγνωστοι…Πάντα αναρωτιόμουν τι μας δένει με όλους αυτούς τους αρματολούς και κλέφτες, εμάς της Μεταπολίτευσης τη γενιά – την πιο ευνοημένη, απόλεμη, χορτάτη, σχεδόν ευτυχή.

Φέτος

με τα διακόσιαχρόνια από την Επανάσταση, οι ήρωέςμας – αυτοί οι ημιάγριοιφουστανελοφόροι με τ’άρματαζωσμένοι –ξανάρχονται στις ζωές μας. Ο ιστορικός χρόνος που μας χωρίζει είναι ελάχιστος,ωστόσο αυτά που πέτυχε η Επανάσταση, αυτά που πέτυχαν τα διάσπαρταμπουλούκια του ξεσηκωμού,δίνουν στονχρόνο μιαν άλλη διάρκεια,σχεδόν μυθική. Διακόσιαχρόνιαμετά, με επιτεύγματααπίστευτα,καλούμαστενα καταλάβουμε ή να πιστέψουμε μεταξύ άλλων ότι επιτύχαμε πολλά, κερδίσαμε πολλά, καταφέραμε πολλά. Σε μας τώρα μένεινα αποτινάξουμε τον ζυγό της αχαριστίας και απλά να χαρούμε τα επιτεύγματά μας.

Το νέο βιβλίο του Ακρίβου,«Πότε διάβολος, πότε άγγελος», είναι μια μυθιστορηματική αφήγηση, ενταγμένη σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο,όπουπαρελαύνουν μια σειράπροσωπικότητες της εποχής (η οποίαανασυστήνεταιμέσα από τησκιαγράφηση της βιογραφίας τουΓεωργίου Καραϊσκάκη). Ωστόσο, η αφορμή για αυτό το βιβλίο δεν είναι ο ήρωας της Επανάστασης, αλλά έναςέμπιστός του, ο Μήτρος Αγραφιώτης,πράγμα που έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον,αφού μια οικογενειακήιστορία του συγγραφέα, μια μακρινήσυγγένεια,ανασύρεται από ένα λεξικόγια να καταλήξει στις πηγές της Επανάστασης. Το «εγώ» γίνεται«εμείς», και μια οικογενειακήιστορία, όπου ο συγγραφέας του βιβλίου πιθανόν να είναι απόγονος του Καραϊσκάκη,γίνεταιιστορία ενός λαού.

Η μυθιστορηματική πλοκή παρακολουθεί την ιδιαίτερη σχέση του Γεώργιου Καραϊσκάκη με έναν νεαρό, τον Μήτρο Αγραφιώτη, στον οποίο εμπιστεύεται το ταμείο του. Κεντρικόςπυρήναςείναι η βαθύτερηανθρώπινηδιάσταση που συνδέειαυτούς τους δυο ήρωες. Από τη μία, οΚαραϊσκάκηςπου ξέρει,κι από την άλλη,οΑγραφιώτηςπου αδυνατείνα εξηγήσει την εμπιστοσύνη του καπετάνιου στο πρόσωπό του.

Η εξιστόρηση ξεκινά από τα προεπαναστατικάχρόνια στην Ήπειρο του Αλή πασά, κι ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με τολμηρές λεπτομέρειες που χαρίζουν στη διήγηση τη μαγική εκείνη γοητεία τού να γυρίζεις το μέσα έξω της Ιστορίας. Διαδραματίζεται στα απάτητα Άγραφα και σκιαγραφείτον τρόπο συμβίωσης Ελλήνων και Τούρκων.

Από τα Γιάννενα του Αλή, τα αρματολίκια, τις συμφωνίες και την πρώτηπερίοδοδράσης του Καραϊσκάκηωςαρματολού,περνάμε στα πρώταχρόνια της Επανάστασης στο Μεσολόγγι, στην κλεφτουριά αλλά και στον εμφύλιο, όπου παρουσιάζονται οι αντιπαλότητες μέσα από γνωστά πρόσωπα της Επανάστασης.

Η αφήγηση συνεχίζεται, ωστόσο, και μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας, αυτή τη φορά με κεντρικό πρόσωπο τον ίδιο τον Αγραφιώτη και τους απογόνους του.

Αξιοποιώντας κάθε μαρτυρία σχετική με τον ιδιωτικό και δημόσιοβίο των δύο κεντρικών του προσώπων, ο συγγραφέας συνθέτει την ιστορία του χρησιμοποιώνταςδεξιοτεχνικά τη γλώσσα. Μια γλώσσα που συνδέει το σήμερα με τον καιρό των γεγονότων, καθώς μια πληθώρα όρων, τοποθεσιών, αντικειμένων αλλά και χρήσεων της καθημερινότητας, ξαναζωντανεύουν τον χρόνο και τον χώρο πειστικά βάζοντας τον αναγνώστη στην ατμόσφαιρα της εποχής. Αυτό πρέπει να καταγραφεί ως ένα ιδιαίτερο επίτευγμα του βιβλίου. Από την άλλη, ιστορικά γεγονότα, άγνωστες τοποθεσίες, ντοπιολαλιές και γλωσσικοί ιδιωματισμοί πλουτίζουντην καλοδουλεμένη και απαιτητική αφήγηση.

Διατρέχοντας στην ουσίατον 19οαιώνα, το μυθιστόρημααφήνει ένα ιδιαίτερααισθητόαποτύπωμα της εποχής στον αναγνώστη, που δύσκολαμπορεί να αποδώσει με τόσηένταση και χρώμα η ιστορική γνώση. Εδώ,λοιπόν, ο συγγραφέαςδικαιώνει τηλογοτεχνικήεκμετάλλευση τηςΙστορίας καιτων προσώπωντης,καθώς μας παραδίδειέναέργο που φωτίζειμιανολόκληρηιστορικήεποχήμε το ανθρωποκεντρικό φως της λογοτεχνίας,όπου το ιστορικάβέβηλογίνεταικατανοητά ανθρώπινο και απελευθερωτικάαληθινό.

Στη λογοτεχνία, οι αντιφάσεις του χαρακτήρα, οι αδυναμίες και οι σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης ψυχής αποτελούν αναγκαία συνθήκη, την πρώτη ύλη της αλήθειας, γι’αυτό και ο Καραϊσκάκηςγίνεταιανθρώπινααποδεκτόςμέσα από τις αδυναμίες, τα ελαττώματα, τις μικρότητες και τις ιδιοτέλειές του –πλάι στηφωτεινήπλευρά του μεγάλουήρωα. Γιατί υπήρξε πότε διάβολος και πότεάγγελος – έναςπραγματικάανθρώπινοςήρωας!