Πρεμούρα για την ενέργεια

ΠΟΛΙΤΙΚΗΈντυπη Έκδοση

Θρίλερ διαρκείας θα «παιχτεί» τους προσεχείς μήνες στον τομέα της ενέργειας. Οι δανειστές φέρονται να επιμένουν στην εδώ και τώρα απελευθέρωση των αγορών ηλεκτρισμού και αερίου, στην προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων του ΑΔΜΗΕ και της «μικρής ΔΕΗ», αλλά και στην υιοθέτηση της σχετικής νομοθεσίας της Ε.Ε. (το λεγόμενο 3ο ενεργειακό πακέτο), το οποίο πρακτικά είναι αυτό που διαμορφώνει τις προϋποθέσεις για το άνοιγμα των αγορών. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ βρισκόταν μέχρι τώρα σε κάθετη αντίθεση με όλες αυτές τις παρεμβάσεις και απαιτήσεις. Εξαίρεση ήταν βέβαια η κοινοτική νομοθεσία και για τον λόγο αυτό στο κυβερνητικό στρατόπεδο είχαν εξευρεθεί και διάφορα «ισοδύναμα» στην κατεύθυνση ενός συμβιβασμού με τους θεσμούς. Η «ισορροπία του τρόμου», όπως δαμορφώθηκε τον Ιούλιο, όμως, άλλαξε και πάλι από δύο γεγονότα: το προσύμφωνο με τους δανειστές, που πιέζει πλέον σκληρότερα για ιδιωτικοποιήσεις και άνοιγμα των αγορών, αλλά και την απομάκρυνση του Παναγιώτη Λαφαζάνη από το υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης. Με τον μεγαλύτερο υπέρμαχο της παραμονής όλων ανεξαιρέτως των ενεργειακών υποδομών στο κράτος να βγαίνει εκτός κυβερνητικού σχήματος, κάποιοι «βλέπουν» να διαμορφώνεται ένα παράθυρο για συμβιβαστικές λύσεις. Σκληρή γραμμή Μπορεί όμως αυτό να γίνει όταν η αποκρατικοποίηση της ΔΕΗ υπήρξε για σειρά ετών μία από τις πιο σκληρές «κόκκινες γραμμές» του ΣΥΡΙΖΑ; Τα συμφέροντα είναι πολλά στην ενέργεια και ορισμένοι δεν θεωρούν εντελώς τυχαίο το ότι στην κρίσιμη αυτή στιγμή παραπέμπονται σε δίκη συνδικαλιστές και άλλοτε στελέχη πρώτης γραμμής της ΔΕΗ για την υπόθεση των «χρυσών επιχορηγήσεων» της επιχείρησης προς το συνδικαλιστικό σωματείο τής ΓΕΝΟΠ... Ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή. Με την ενέργεια να θεωρείται για τον ΣΥΡΙΖΑ κάτι σαν «ιερή αγελάδα» του κράτους, από την προεκλογική περίοδο, δεκάδες στελέχη υπογράμμιζαν με κάθε τρόπο ότι δεν θα υπάρξει καμία ιδιωτικοποίηση και πως όλες οι ενεργειακές επιχειρήσεις του ευρύτερου Δημοσίου θα παραμείνουν σε κρατικό έλεγχο. Τα ίδια επιβεβαίωσε και ο Λαφαζάνης αφότου ανέλαβε το αρμόδιο υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης. Η πρώτη «αλλαγή πλεύσης» – για την ακρίβεια ήταν ένας ελιγμός – ήρθε τον Ιούνιο, όταν στην περιβόητη λίστα της 3ης Ιουνίου για τις ιδιωτικοποιήσεις η κυβέρνηση, υπό την πίεση των δανειστών, αν και υιοθέτησε δεσμεύσεις για το άνοιγμα των αγορών που επιθυμούσαν οι Βρυξέλλες, «εξαίρεσε» από τον κατάλογο τον ΑΔΜΗΕ και τη «μικρή ΔΕΗ», δύο από τις αποκρατικοποιήσεις που οι εταίροι συμπεριελάμβαναν στα προαπαιτούμενα. Ο ελιγμός Τι είπε τότε η κυβέρνηση; Ότι στο πλαίσιο της συμμόρφωσης με την ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική προχωρά σε μια σειρά από κινήσεις: 1 Στην αγορά φυσικού αερίου, να υιοθετήσει το σχέδιο μεταρρύθμισης και τον σχετικό ευρωπαϊκό οδικό χάρτη.2 Στην αγορά του ηλεκτρισμού, να αναμορφώσει το σύστημα πληρωμής ισχύος (ΑΔΙ) που βρίσκεται σε εκκρεμότητα, να αναθεωρήσει τα τιμολόγια της ΔΕΗ στη βάση του κόστους παραγωγής και να υιοθετήσει το σύστημα δημοπρασιών ενέργειας από τη ΔΕΗ προς τρίτους ιδιώτες προμηθευτές σε τιμή κόστους (ΝΟΜΕ). 3 Στην ίδια αγορά, να εφαρμοστεί το λεγόμενο «μοντέλο-στόχο» για τον ιδιοκτησιακό διαχωρισμό του δικτύου μεταφοράς, σε ευθυγράμμιση με τους κανόνες της Ε.Ε.4 Την αποπληρωμή των οφειλών του Δημοσίου προς τη ΔΕΗ και την ενίσχυση του ρόλου της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας με οικονομική και λειτουργική ανεξαρτησία.5 Την ανάπτυξη των ΑΠΕ και την αναβάθμιση των ηλεκτρικών δικτύων προκειμένου να ενισχυθεί η απόδοσή τους και να μειωθούν τα κόστη για όλες τις κατηγορίες καταναλωτών. Με τον «ελιγμό» αυτόν και γνωρίζοντας ότι η Ευρώπη έχει περισσότερο στον «νου» της την εφαρμογή του 3ου ενεργειακού πακέτου (εκ των ων ουκ άνευ το θεωρούν στις Βρυξέλλες) θα δώσει το «τυράκι» που ήθελαν οι δανειστές προκειμένου να κρατήσει «πίσω» την αποκρατικοποίηση της «μικρής ΔΕΗ» και του ΑΔΜΗΕ (δηλαδή των δικτύων μεταφοράς ενέργειας). Το σκεπτικό για εκείνο το «ντιλάρισμα» της κυβέρνησης ήταν το εξής: Οι δημοπρασίες τύπου ΝΟΜΕ θα λειτουργήσουν στην πράξη ως «απελευθερωτικός μηχανισμός» της αγοράς ώστε να τερματιστεί η σημερινή μονοπωλιακή πραγματικότητα με την ΔΕΗ να κατέχει το 98% της λιανικής αγοράς. Αντίστοιχα, η υιοθέτηση της οδηγίας για τον διαχωρισμό στα δίκτυα σε συνδυασμό με επενδύσεις, ώστε να μειωθεί το κόστος της ενέργειας, θα διαμορφώσει το ελληνικό σκεπτικό - απάντηση στην αποκρατικοποίηση του ΑΔΜΗΕ. Και κάπως έτσι το κυβερνητικό επιτελείο στοιχημάτισε ότι θα βρεθεί σε θέση να «γλιτώσει» τον ΑΔΜΗΕ και τη «μικρή ΔΕΗ». ΔΕΗ στο… πιάτο Το πρόβλημα για το σκεπτικό της κυβέρνησης ήταν πως οι θεσμοί θεωρούν ως «επιλογή» μόνο το ισότιμο άνοιγμα της αγοράς. Κάτι που όπως εξηγούν αρμόδιοι παράγοντες της αγοράς, ιδιαίτερα στο κομμάτι του ηλεκτρισμού, συνίσταται στον διαχωρισμό και πώληση της «μικρής ΔΕΗ», αλλά και στην αποκρατικοποίηση του ΑΔΜΗΕ, την οποία, μάλιστα, στις προ δημοψηφίσματος διαπραγματεύσεις είχαν απαιτήσει να ολοκληρωθεί σύντομα. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τους ίδιους κύκλους της αγοράς, παρά τη... συναίνεση που διαφαίνεται για το άνοιγμα της αγοράς του φυσικού αερίου, η εφαρμογή των οδηγιών και του οδικού χάρτη της Ε.Ε. για τη συγκεκριμένη αγορά διαμορφώνει ένα ακόμη «αγκάθι»: Εάν οι οδηγίες αυτές εφαρμοστούν κατά γράμμα, τότε θα καταστεί ιδιαίτερα δύσκολη η παροχή άδειας για τον αγωγό Greek Stream, τουλάχιστον με τον σχεδιασμό που περιγράφεται στο πρόσφατα συναφθέν μνημόνιο της Αγίας Πετρούπολης. Η συμφωνία του Ιουλίου στις Βρυξέλλες επιβεβαίωσε την πρόθεση δανειστών και θεσμών γενικότερα να προχωρήσουν οι ιδιωτικοποιήσεις στην ενέργεια. Παρ’ όλα αυτά, όμως, το κείμενο - διατύπωση της συμφωνίας αφήνει ένα παράθυρο λέγοντας πως η ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ μπορεί να μην γίνει «αν μπορούν να βρεθούν μέτρα αντικατάστασης με ισοδύναμο αποτέλεσμα για τον ανταγωνισμό, βάσει συμφωνίας με τους θεσμούς». Το παράθυρο αυτό «ξεκλειδώνει» την προεργασία που είχε γίνει από την κυβέρνηση, η οποία είχε δεχτεί να υιοθετήσει την κοινοτική οδηγία για τον διαχωρισμό στα δίκτυα σε συνδυασμό με επενδύσεις, για να μειωθεί το κόστος της ενέργειας. Στο ερώτημα όμως εάν αυτό μπορεί να διαμορφώσει το «ισοδύναμο αποτέλεσμα», για να μην γίνει η αποκρατικοποίηση του ΑΔΜΗΕ, η απάντηση είναι άγνωστη και τα δεδομένα μάλλον αρνητικά για την μέχρι τώρα κυβερνητική γραμμή. Κατ’ αρχήν, σε επίπεδο ανταγωνισμού, οι «θεσμοί» θεωρούν ότι η διάσπαση της ΔEH είναι η μόνη υπαρκτή επιλογή για να αρθεί το μονοπώλιο που η επιχείρηση έχει λόγω δεσπόζουσας θέσης (με 98%) στην αγορά ηλεκτρισμού. Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα υπάρχει ανταγωνισμός, λένε οι Ευρωπαίοι και για τον λόγο αυτόν έχουν στείλει και τα σχετικά μηνύματα στην Αθήνα για επαναφορά του σχεδίου της «μικρής ΔEH». Και για τον ΑΔΜΗΕ πάντως θεωρούν ότι εάν δεν υπάρξει ιδιοκτησιακός διαχωρισμός από τη ΔΕΗ θα είναι δύσκολο να διαμορφωθούν συνθήκες ανταγωνισμού, με τους τρίτους να έχουν δυσκολία πρόσβασης στο δίκτυο μεταφοράς. Τζάμπα πράμα Πάντως η πρεμούρα των ξένων θεσμών και λοιπών για τα ελληνικά ενεργειακά δεν οφείλεται μόνο στην κατά γράμμα τήρηση των κανόνων περί ανταγωνισμού και την κατάργηση των μονοπωλιακών καταστάσεων, αλλά και στο γεγονός ότι πολλοί ευρωπαϊκοί κολοσσοί συνεχίζουν να επιθυμούν την πρόσβαση στα ελληνικά δίκτυα παραγωγής και μεταφοράς ενέργειας. Για τη «μικρή ΔΕΗ», τουλάχιστον στην πρώτη φάση της διαδικασίας που είχε προχωρήσει επί Σαμαρά, ενδιαφέρον είχαν επιδείξει ονόματα όπως οι γερμανικές RWE και Eon, οι γαλλικές EdF, GdF Suez και Enel, όπως και η ιταλική Edison (που σήμερα ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό από την EdF). Με το πάγωμα της διαδικασίας και την αλλαγή της κυβέρνησης, το ενδιαφέρον έμεινε στον αέρα (ιδιαίτερα όταν εξαγγέλθηκε η πολιτική Λαφαζάνη), αλλά δεν είναι λίγοι οι ειδικοί της αγοράς που σημειώνουν ότι μπορεί να επανέλθει εάν διαμορφωθούν οι «κατάλληλες συνθήκες». Και ποιες μπορεί να είναι αυτές; Για τους ξένους κάτι τέτοιο θα διαμορφώσει η δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης να προχωρήσουν τα προγράμματα χωρίς εμπόδια και τρικλοποδιές, στο πλαίσιο της τελικής συμφωνίας για τη χώρα. Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο; Επίσης άγνωστο... Για τον ΑΔΜΗΕ πάντως το ενδιαφέρον είναι πολύ πιο πρόδηλα καταγεγραμμένο, αφού ο διαγωνισμός για την εξαγορά του 66% είχε προχωρήσει σε μεγαλύτερο βάθος (δεύτερη φάση) μέχρι την αλλαγή της κυβέρνησης και με επίσημες υποψηφιότητες όπως αυτή της βελγικής Elia, της ιταλικής Terna και του καναδικού fund PSP, που κατέχει το 40% του αεροδρομίου «Ελ. Βενιζέλος». Σφήνα στη διαδικασία επιχειρεί να μπει τους τελευταίους μήνες (εκμεταλλευόμενη την κυβερνητική τοποθέτηση υπέρ των διακρατικών συμφωνιών) η κινεζική State Grid China (μια εταιρεία που διαχειρίζεται εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα ηλεκτρικών δικτύων). Οι Κινέζοι προφανώς και ενδιαφέρονται να βάλουν πόδι στην Ελλάδα, μιας και μέσω μιας τέτοιας συμμετοχής στη χώρα θα αποκτούσαν και πιστοποιήσεις για να λαμβάνουν μέρος σε ευρωπαϊκούς διαγωνισμούς. Είναι όμως βέβαιο ότι ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα προκαλούσε αντιδράσεις από την Κομισιόν όπως ακριβώς συνέβη και στην περίπτωση του ΔΕΣΦΑ. Ο Αζέροι Για να μην ξεχνιόμαστε (μια και ο ΔΕΣΦΑ επίσης ανήκει στο ενεργειακό μέτωπο), η υπόθεση της πώλησης του 66% κόλλησε επί μήνες στην Κομισιόν, που διέταξε σε βάθος έρευνα καθώς αντιμετώπιζε για πρώτη φορά το ενδεχόμενο πώλησης ενός ευρωπαϊκού ρυθμιστή ενέργειας σε χώρα εκτός Ένωσης. Και όλα αυτά ενώ εδώ και δύο χρόνια έχει κλείσει το deal μεταξύ της αζέρικης SOCAR και του ελληνικού δημοσίου για 400 εκατ. ευρώ και με την προκαταβολή των 40 εκατ. ευρώ να έχει επίσης καταβληθεί. Με την απόφαση της Κομισιόν να εκκρεμεί για τους προσεχείς μήνες, προκαλώντας τη δυσαρέσκεια των Αζέρων (μάλιστα δεν ήταν λίγοι αυτοί που από την άνοιξη μιλούν για επικείμενο ναυάγιο και «κλινικά νεκρή συμφωνία»), μια «λεπτομέρεια» που το «Π» είχε φωτίσει πριν από μερικούς μήνες, ίσως να αλλάξει τα πράγματα σε θετικότερη κατεύθυνση. Ποια είναι αυτή; Στο διάστημα αναμονής του φακέλου ΔΕΣΦΑ στις Βρυξέλλες, από την Κομισιόν εκδόθηκε και οδηγία - σύσταση να πωληθεί το 17% (από το προς πώληση πακέτο του 66%) σε ευρωπαϊκή εταιρεία, ώστε να μην προκύψει ασυμβίβαστο ως προς το τρίτο «ενεργειακό πακέτο» της Ε.Ε. Δηλαδή να μην περάσει η πλειοψηφία ενός διαχειριστή ενέργειας σε κράτος-μη μέλος. Περιέργως πώς όμως, η οδηγία αυτή «συμπίπτει» με τις προθέσεις της ελληνικής κυβέρνησης να μην πωλούνται πλειοψηφικές συμμετοχές ελληνικών κρατικών ομίλων και δη ενεργειακών σε τρίτους. Πού συμπίπτουν Ευρωπαίοι και ΣΥΡΙΖΑ; Στο 49%... Είναι το ποσοστό που και η νέα κυβέρνηση θα μπορούσε να δώσει και οι Ευρωπαίοι δέχονται να παραχωρηθεί εκτός Ευρώπης. Τουλάχιστον όπως σήμερα δείχνουν τα πράγματα. Από τη λύση για τον ΔΕΣΦΑ σε ένα τέτοιο ποσοστό λείπει βέβαια η γνώμη του ξενοδόχου. Δηλαδή της SOCAR. Θα δεχτεί τη μείωση; Μέχρι τώρα οι Αζέροι ήταν κατηγορηματικά αντίθετοι στη μείωση του ποσοστού. Οι τελευταίες πληροφορίες όμως αναφέρουν ότι δεν θα ήταν αρνητικοί να συζητήσουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο εφόσον βέβαια «κουρευτεί» και το τίμημα. Δηλαδή, μια νέα συμφωνία. Και προς αυτό, η «σιωπηλή» ανανέωση της εγγυητικής (διετούς διάρκειας) που είχαν υποβάλει το 2013 και έληγε στα τέλη Ιουλίου δείχνει ότι το ενδιαφέρον είναι ακόμη ζωντανό... Πάντως, ακόμη και αν οι Αζέροι αποχωρήσουν, το «κενό» μπορεί να καλύψει η βελγική Fluxys, που εμφανίστηκε να ενδιαφέρεται σε πρώτη φάση για το 17% (όταν προέκυψε το θέμα με την οδηγία της Κομισιόν), αλλά ενδεχομένως και οποιοδήποτε ποσοστό προσφερθεί προς παραχώρηση. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η αποχώρηση Λαφαζάνη από το τιμόνι της ενεργειακής πολιτικής μπορεί να αλλάξει πολλά τους επόμενους μήνες. Προς ποια κατεύθυνση θα φανεί σύντομα...δανειστέςενέργειαηλεκτρισμόςαέριοΚυβέρνησηθεσμοίIssue: 1875Issue date: 30-07-2015Has video: