Παραμένει αβέβαιο το μέλλον της Ουκρανίας

Όχι μόνο οι 24 ώρες, αλλά ούτε και οι σχεδόν εκατό ημέρες της Προεδρίας του ήταν αρκετές για τον Ντόναλντ Τραμπ να τερματίσει τον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας. Έλαβε μια σειρά αποφάσεων ένεκα των οποίων απομακρύνθηκε από τους Ευρωπαίους, προσέγγισε τη Μόσχα και αποδυνάμωσε το Κίεβο.

Το χειρότερο είναι ότι η στρατηγική Trump 2.0 όχι μόνο δεν φαίνεται να οδηγεί σε επίλυση της ρωσο-ουκρανικής κρίσης, αλλά αντίθετα επιδεινώνει την κατάσταση ασφαλείας εις βάρος της Ουκρανίας, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για επέκταση της ρωσικής απειλής δυτικότερα και σε καμία

Συνεχίζοντας αυτή την άκαρπη πολιτική, την προηγούμενη Τετάρτη (23 Απριλίου), η Ουάσιγκτον ζήτησε από το Κίεβο να αποδεχθεί μια αμερικανική πρόταση για κατάπαυση του πυρός. Το μονοσέλιδο έγγραφο, που χαρακτηρίστηκε «τελική πρόταση του προέδρου Τραμπ» και παρουσιάστηκε σε Ουκρανούς αξιωματούχους στο Παρίσι, ουσιαστικά παραχωρούσε στη ρωσική πλευρά όλα τα εδάφη που έχει καταλάβει κατά τη διάρκεια του πολέμου. Εκτός αυτού, ο Τραμπ προειδοποίησε ότι είναι έτοιμος να αποχωρήσει, εάν οι δύο πλευρές δεν συνάψουν σύντομα συμφωνία.

Να σημειώσουμε ότι το σχέδιο συντάχθηκε κατά τη διάρκεια τετράωρης συνάντησης του απεσταλμένου του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, με τον Ρώσο Πρόεδρο στη Μόσχα. Επομένως, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «πρόταση Τραμπ – Πούτιν». Σύμφωνα με δημοσίευμα του Axios (22 Απριλίου), η πρόταση αναφέρει ξεκάθαρα ποια θα είναι τα κέρδη για τη Ρωσία, αλλά αναφέρει γενικά και αόριστα τι πρόκειται να πάρει η Ουκρανία.

● De jure αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας της Κριμαίας από τις ΗΠΑ.
● De facto αναγνώριση της ρωσικής κατοχής σχεδόν όλης της περιφέρειας Λουχάνσκ και των κατεχόμενων τμημάτων του Ντόνετσκ, της Χερσώνας και της Ζαπορίζια.
● Υπόσχεση ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει μέλος του ΝΑΤΟ, όμως θα μπορούσε να γίνει μέλος της ΕΕ.

● Άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας που επιβλήθηκαν από το 2014.
● Ενισχυμένη οικονομική συνεργασία ΗΠΑ-Ρωσίας, ιδιαίτερα στον ενεργειακό και βιομηχανικό τομέα.

● «Ισχυρή εγγύηση ασφάλειας», που περιλαμβάνει μια ad hoc ομάδα ευρωπαϊκών χωρών και ενδεχομένως ομοϊδεατών μη ευρωπαϊκών χωρών. Ωστόσο, στο έγγραφο δεν αποσαφηνίζεται ο τρόπος λειτουργίας αυτής της ομάδας και δεν αναφέρεται καμία συμμετοχή των Αμερικανών.

● Επιστροφή του μικρού τμήματος της περιφέρειας Χάρκοβο, την οποία κατέλαβε η Ρωσία.
● Ανεμπόδιστη διέλευση του ποταμού Δνείπερου, που εκτείνεται κατά μήκος των εμπόλεμων περιοχών της νότιας Ουκρανίας.
● Αποζημίωση και βοήθεια για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, παρότι στο έγγραφο δεν αναφέρεται από πού θα προέλθει η χρηματοδότηση.

Πέραν αυτών, αναφέρεται ότι ο πυρηνικός σταθμός Ζαπορίζια – ο μεγαλύτερος στην Ευρώπη – θα ανήκει στην Ουκρανία, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες, που θα είναι υπεύθυνες για τη λειτουργία του, θα παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια τόσο στην Ουκρανία όσο και στη Ρωσία.

Όπως αναμενόταν, το αμερικανικό σχέδιο απορρίφθηκε από τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος μεταξύ άλλων δήλωσε: «Δεν υπάρχει τίποτα να συζητήσουμε… Αυτό παραβίασε το Σύνταγμά μας…». Από την πλευρά του, ο Τραμπ, αφού χαρακτήρισε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τον Ουκρανό πρόεδρο ως «εμπρηστικό», δήλωσε στους δημοσιογράφους στον Λευκό Οίκο: «Νομίζω ότι έχουμε μια συμφωνία με τη Ρωσία… Το πρόβλημα ήταν ο κ. Ζελένσκι».

Αυτό που δεν έχει αποσαφηνιστεί μέχρι στιγμής είναι εάν οι ανακοινώσεις του Λευκού Οίκου για πιθανή αποχώρηση σε περίπτωση μη συμφωνίας είχαν στόχο την άσκηση πίεσης προς τον Ζελένσκι, προκειμένου να αποδεχθεί την πρόταση, ή αν είχαν σχεδιαστεί για να δικαιολογήσουν μια πιθανή αποχώρηση του Τραμπ από τις ειρηνευτικές συνομιλίες.

Η αμερικανική πρόταση δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη από τους Ευρωπαίους συμμάχους, οι οποίοι επέκριναν τον Τραμπ κυρίως για «αλλαγή πλευράς στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο», καθότι ο πραγματικός του στόχος είναι να παραμερίσει την Ουκρανία και να εξομαλύνει τις ρωσο-αμερικανικές σχέσεις.

Σχετικά με την de jure αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας της Κριμαίας από τις ΗΠΑ, οφείλουμε να προσθέσουμε ένα ιδιαίτερα εύστοχο σχόλιο των «New York Times», σύμφωνα με το οποίο πριν από τρία χρόνια ο Μάρκο Ρούμπιο, τότε γερουσιαστής και τώρα υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Τραμπ, υποστήριξε μια τροπολογία που απαγόρευε στις Ηνωμένες Πολιτείες να αναγνωρίσουν ποτέ οποιαδήποτε ρωσική αξίωση κυριαρχίας σε τμήματα της Ουκρανίας που έχει καταλάβει!

Κατά τη διάρκεια των πολυμερών συνομιλιών στο Λονδίνο, Ουκρανοί και Ευρωπαίοι εκπρόσωποι παρουσίασαν (23 Απριλίου) στους Αμερικανούς τη δική τους πρόταση για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Το κείμενο, που δημοσιεύτηκε από το Reuters (25 Απριλίου), έχει ως εξής:
● Δέσμευση για πλήρη και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός στον αέρα, την ξηρά και τη θάλασσα.
● Και οι δύο πλευρές ξεκινούν αμέσως διαπραγματεύσεις, με τη συμμετοχή των ΗΠΑ και των ευρωπαϊκών χωρών.
● Παρακολούθηση της κατάπαυσης του πυρός, με επικεφαλής τις ΗΠΑ και με την υποστήριξη τρίτων χωρών.

● Η Ρωσία επιστρέφει άνευ όρων όλα τα παράνομα εκτοπισμένα παιδιά της Ουκρανίας, απελευθερώνει όλους τους άμαχους κρατούμενους και να ανταλλάσσει όλους τους αιχμαλώτους πολέμου.

● Στην Ουκρανία παρέχονται ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας και από τις ΗΠΑ (όπως το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ), ενώ δεν υπάρχει συναίνεση μεταξύ των Συμμάχων για την ένταξή της στο ΝΑΤΟ.
● Κανένας περιορισμός στις ουκρανικές αμυντικές δυνάμεις.
● Οι εγγυήτριες χώρες θα είναι μια ad hoc ομάδα ευρωπαϊκών χωρών και προθύμων. Κανένας περιορισμός για την παρουσία, τα όπλα και τις επιχειρήσεις φιλικών ξένων δυνάμεων στο έδαφος της Ουκρανίας.

● Η Ουκρανία επιδιώκει την ένταξή της στην ΕΕ.
● Εδαφικά ζητήματα θα συζητηθούν και θα επιλυθούν μετά την πλήρη και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός.
● Οι εδαφικές διαπραγματεύσεις ξεκινούν από τη βάση της γραμμής ελέγχου.

● Η Ουκρανία ανακτά τον έλεγχο του πυρηνικού σταθμού Ζαπορίζια με τη συμμετοχή των ΗΠΑ, καθώς και του φράγματος Καχόβκα.
● Η Ουκρανία απολαμβάνει ανεμπόδιστα τα περάσματα στον ποταμό Δνείπερο και τον έλεγχο της χερσονήσου Κίνμπουρν.
● Οι ΗΠΑ και η Ουκρανία εφαρμόζουν συμφωνία οικονομικής συνεργασίας (ορυκτών).

● Η Ουκρανία θα ανοικοδομηθεί πλήρως και θα αποζημιωθεί οικονομικά, μεταξύ άλλων και μέσω των ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων, τα οποία θα παραμείνουν παγωμένα έως ότου η Ρωσία αποζημιώσει την Ουκρανία.

● Οι κυρώσεις των ΗΠΑ, που επιβλήθηκαν στη Ρωσία από το 2014, ενδέχεται να υπόκεινται σε σταδιακή χαλάρωση μετά την επίτευξη βιώσιμης ειρήνης, ενώ θα επαναληφθούν σε περίπτωση παραβίασης της ειρηνευτικής συμφωνίας.

Έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί οι εκατέρωθεν απαιτήσεις των δύο προτάσεων, είναι σχεδόν αδύνατον να επιτευχθεί συμφωνία. Απαιτούνται σημαντικές τροποποιήσεις προκειμένου να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των δύο προτάσεων. Αυτή η εκτίμηση επιβεβαιώνεται από την ανάλυση των κύριων διαφορών σε θέματα όπως η κυριαρχία της Κριμαίας, η εμπλοκή των Αμερικανών στην ασφάλεια της Ουκρανίας, η άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, η χρηματοδότηση για την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας, η εκμετάλλευση του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια κ.λπ.

Ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή Στιβ Γουίτκοφ, αντιλαμβανόμενος το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις, μετά την παρουσίαση της ευρω-ουκρανικής πρότασης (25 Απριλίου), συναντήθηκε για δεύτερη φορά με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στη Μόσχα. Πολύ πιθανόν ο Γουίτκοφ να επιδίωξε να εξασφαλίσει έστω μια σημαντική ρωσική παραχώρηση, προκειμένου να ευοδωθεί η πολυπόθητη ρωσο-ουκρανική συμφωνία.

Προκειμένου να πιεστεί το Κίεβο και να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, οι ΗΠΑ έχουν περιορίσει σημαντικά τις αποστολές όπλων στην Ουκρανία, ενώ η ανταλλαγή πληροφοριών από τις αμερικανικές υπηρεσίες στρατιωτικών πληροφοριών έχει ξαναρχίσει, μετά από μια προσωρινή παύση.

Στο άρθρο «Πιθανότερο το απευκταίο σενάριο για Ουκρανία και Ε.Ε.» (6 Μαρτίου 2025), μεταξύ άλλων, είχαμε τονίσει: «Ήταν προφανές ότι, αν η Ουάσιγκτον αποφάσιζε το πάγωμα της αμερικανικής βοήθειας προς το Κίεβο, τότε σε μερικές εβδομάδες η επιχειρησιακή δυνατότητα των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων θα άρχιζε να ελαττώνεται, και μάλιστα με γεωμετρική πρόοδο». Πράγματι, πρόσκαιρα επήλθε ρήξη μεταξύ Ουάσιγκτον και Κιέβου, ενώ και η επιχειρησιακή δυνατότητα των ουκρανικών δυνάμεων μειώθηκε αισθητά.

Στο ίδιο άρθρο: «Είναι σχεδόν βέβαιο ότι το Κρεμλίνο θα προβάλει αξιώσεις, τις οποίες δεν θα μπορέσει να αποδεχθεί το Κίεβο, τουλάχιστον σε πρώτο χρόνο. Το ρωσικό σχέδιο είναι απλό. Ο χρόνος τρέχει εις βάρος της Ουκρανίας και ο Πούτιν δεν βιάζεται να υπογράψει συμφωνία κατάπαυσης του πυρός με τον Ζελένσκι, τη στιγμή που ο Τραμπ συμπεριφέρεται ως σύμμαχός του». Πράγματι, ο Πούτιν δεν βιάζεται. Προβάλλει αξιώσεις, τις οποίες δεν αποδέχεται ο Ζελένσκι.

Σήμερα οι ουκρανικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ανθρώπινου δυναμικού, γεγονός που μεταβάλει την ισορροπία δυνάμεων υπέρ της Ρωσίας. Η Ουκρανία χρειάζεται μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός τώρα, προκειμένου να της δοθεί χρόνος για να βελτιώσει τη μαχητική της ικανότητα και να ανακάμψει στο πεδίο της μάχης.

Αν δεν συμβεί αυτό, τότε είναι πολύ πιθανό το επόμενο χρονικό διάστημα οι ουκρανικές δυνάμεις να υποστούν οδυνηρές ήττες. Ήδη, όπως αναφέρει το «Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου» (ISW), στις 26 Απριλίου, ο Ρώσος Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού στρατηγός Βαλέρι Γκερασίμοφ ανέφερε στον Ρώσο πρόεδρο ότι «ο ρωσικός στρατός απώθησε πλήρως τις ουκρανικές δυνάμεις από την περιφέρεια Κουρσκ».

Το ανθρώπινο δυναμικό των ρωσικών δυνάμεων φαίνεται να μην αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα και διατηρεί σε ικανοποιητικό βαθμό την επιχειρησιακή του δυνατότητα. Αυτό το πλεονέκτημα εκμεταλλεύεται η ρωσική ηγεσία και με επιτυχία προς το παρόν επεκτείνει χρονικά τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, προκειμένου ο ρωσικός στρατός να βελτιώνει συνεχώς τη θέση του στο πεδίο της μάχης.

Σύμφωνα με την «Κάρτα Αναφοράς του Πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας», η Ρωσία τον περασμένο μήνα (25 Μαρτίου – 22 Απριλίου 2025) κατέλαβε 230 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Ενώ σύμφωνα με τον χάρτη της ομάδας «DeepState OSINT» της Ουκρανίας, από την αρχή του πολέμου έως τις 25 Απριλίου 2025, οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν συνολικά 112.643 τετραγωνικά χιλιόμετρα ουκρανικής γης. Δηλαδή, το 18,7% της ουκρανικής επικράτειας.

Μια μέρα μετά τη συνάντηση Τραμπ-Ζελένσκι στο Βατικανό, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο δήλωσε ότι αυτή την εβδομάδα ο Τραμπ θα αποφασίσει για τη συνέχιση των συνομιλιών. Επομένως, οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται στην τελική ευθεία. Όχι απαραίτητα για να προκύψει μια ρωσο-ουκρανική συμφωνία, αλλά για να αποφασίσει ο Αμερικανός πρόεδρος αν θα εγκαταλείψει την προσπάθεια τερματισμού του πολέμου, ή ακόμη αν θα εγκαταλείψει την Ουκρανία και στο πεδίο της μάχης, χωρίς στρατιωτική βοήθεια. Αν επιβεβαιωθεί αυτό το απευκταίο σενάριο, τότε η κατάσταση ασφαλείας στην Ουκρανία θα επιδεινωθεί σημαντικά σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Οι διαπραγματεύσεις δεν φαίνεται να οδηγούν σε ειρηνευτική συμφωνία, αλλά ακόμα και αν υπογραφεί μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, είναι πολύ πιθανό να καταρρεύσει σύντομα. Υπάρχουν πλέον ανοιχτοί λογαριασμοί μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Κυρίως γι’ αυτόν τον λόγο σήμερα η κατάσταση ασφαλείας στην Ευρώπη χαρακτηρίζεται ως «προσυγκρουσιακή».

Ήδη, οι Ευρωπαίοι επιχειρούν – έστω και αργά – να χρηματοδοτήσουν την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια (Plan to REARM Europe) με σκοπό την αντιμετώπιση της κοινής ρωσικής απειλής. Αντίστοιχα, η Μόσχα αυξάνει τις ρωσικές δυνάμεις και ετοιμάζεται να αναπτύξει περισσότερα στρατεύματα σε ευρωπαϊκές παραμεθόριες περιοχές, προκειμένου να αντιμετωπίσει μια μελλοντική ΝΑΤΟϊκή ή ευρωπαϊκή απειλή. Σε γενικές γραμμές, η εκτίμηση αυτή είναι κοινή τόσο για τους Ρώσους αναλυτές όσο και για τους αναλυτές της Δύσης. Και μάλιστα προσδιορίζεται χρονικά για τα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας.

*Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α., γεωστρατηγικός αναλυτής ([email protected])

Διαβάστε επίσης:

Στο μικροσκόπιο της κυβέρνησης τα «μαύρα» στα ενοίκια

Δασμοί Τραμπ: Ποιες οι άμεσες επιπτώσεις και οι αναμενόμενες προκλήσεις – «Έρχεται νέα μείωση επιτοκίων από ΕΚΤ» λέει ο Στουρνάρας

Με πρόστιμα 750 ευρώ απειλεί η ΑΑΔΕ τους οικιακούς χρήστες πειρατικών πλατφορμών