Οι τρεις διασκέψεις: Τεχεράνη - Γιάλτα - Πότσδαμ

ΚΟΣΜΟΣΈντυπη Έκδοση

Μέρος δεύτερο: Η εκδοχή του Τσόρτσιλ

Όπως γράψαμε και στο προηγούμενο φύλλο, οι πιο σημαντικές διασκέψεις σχετικά με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι της Τεχεράνης από τον Νοέμβριο έως τον Δεκέμβριο του 1943, της Γιάλτας που ακολούθησε τον Φεβρουάριο του 1945 και αυτή του Πότσδαμ λίγους μήνες αργότερα, τον Ιούλιο του ίδιου έτους. Στις δύο πρώτες διασκέψεις έλαβαν μέρος οι τρεις μεγάλοι ηγέτες του πολέμου: Τσόρτσιλ - Στάλιν - Ρούζβελτ. Εκεί είδαμε τις απόψεις των Σοβιετικών, όπως αυτές μνημονεύονται από έναν ιδιαίτερα μετριοπαθή, διαλλακτικό και έμπειρο διπλωμάτη και πολιτικό τής Σοβιετικής Ένωσης, τον Αντρέι Γκρομίκο. Σε αυτές τις τρεις διασκέψεις, ο τρόπος εκτίμησης των γεγονότων, όπως προκύπτει από τις συναντήσεις μεταξύ του Στάλιν και του Τσόρτσιλ, δεν έχει διαφορές. Ακόμα, μεγάλη σύγκλιση παρουσιάζει και η επιχειρηματολογία των δύο πλευρών σχετικά με τις πολιτικές και στρατιωτικές εκτιμήσεις. Ωστόσο, αυτό που έχει μεγάλο ενδιαφέρον είναι ο τρόπος με τον οποίο ο καθένας από τους συμμάχους προσπαθούσε εντός της συμμαχίας να κυριαρχήσει – υπέρ των δικών του συμφερόντων. Έτσι, παρά το ότι συμφωνήθηκε να ανοιχτεί ένα δεύτερο μέτωπο, ο Τσόρτσιλ, σύμφωνα με τις εκμυστηρεύσεις του, τόσο στο στενό περιβάλλον των συνεργατών του όσο και στα Απομνημονεύματά του, ισχυρίζεται ότι μετά τον χειμώνα του 1942-43 στο σοβιετικό μέτωπο άρχισαν να αντιστρέφονται οι όροι της σύγκρουσης μεταξύ Σοβιετικών και Γερμανών. Έτσι, όπως ο ίδιος μαρτυρά, σκοπός του έγινε να ανακόψει την πορεία των Σοβιετικών προς δυσμάς με απώτερο σκοπό να αποτρέψει το πιθανό ενδεχόμενο να φτάσουν οι Σοβιετικοί πρώτοι στο Βερολίνο, όπερ και εγένετο στις 9 Μαΐου του 1945. Το σχέδιό του ήταν να αποτρέψει την προς δυσμάς πορεία των Σοβιετικών και μέσα σε αυτό το σχέδιο ήταν να τους αφήσει αβοήθητους να αποδυναμώσουν τους Γερμανούς, ενώ ταυτόχρονα θα εξασθενούσαν και οι ίδιοι. Διπλωματικοί ελιγμοί Οι Σοβιετικοί από την αρχή υποστήριζαν μια μετωπική απόβαση στη δυτική Ευρώπη, πράγμα που ο Τσόρτσιλ ήθελε να αποφύγει – και είχε τους λόγους του: Πρώτον, δεν ξεχνά ότι τα αγγλικά στρατεύματα από το 1939 έως και το 1942 έχουν υποστεί μια σειρά ηττών στη Δουκέρνη, την Ελλάδα και την Κρήτη, στη Σιγκαπούρη και τη Διέππη. Θέλει να αποφύγει ακόμα μια ήττα και για αυτό επιμένει σε μια περιφερειακή στρατηγική και όχι σε ανοιχτό μέτωπο που περιορίζονται οι κίνδυνοι. Ο Τσόρτσιλ έκλεινε υπέρ των αεροπορικών επιθέσεων. Τον Αύγουστο του 1942, Τσόρτσιλ και Στάλιν συναντιούνται και παρόλο που ο Στάλιν αποκαλεί του Άγγλους «δειλούς», δεν του υπενθυμίζει, όπως διακαώς θα ήθελε, ότι οι «δειλοί» ήταν που πολεμούσαν μόνοι τους μετά την ήττα της Γαλλίας και όταν εκείνος είχε συνάψει το γερμανοσοβιετικό σύμφωνο. Είχε βέβαια φροντίσει να το υπενθυμίσει στον Ιβάν Μάισκι, τον Σοβιετικό πρέσβη στο Λονδίνο. Ο Τσόρτσιλ τότε προτίμησε να πείσει τον Ήντεν ότι σαν αντάλλαγμα για να μην εκνευριστεί πολύ ο Στάλιν με την άρνησή τους να πραγματοποιήσουν την απόβαση, μπορούσαν να τον διαβεβαιώσουν ότι η Αγγλία δεν θα φέρει καμία αντίρρηση για τα ανατολικά σύνορα της Πολωνίας, πράγμα που ήδη είχε συμφωνήσει με τον Μολότοφ. Ο Τσόρτσιλ ήθελε πάση θυσία να στρέψει και το αμερικανικό ενδιαφέρον στην Ευρώπη, παρόλο ότι είχε συνείδηση των κινδύνων που ελλόχευαν με αυτή του την επιμονή, μια και γνώριζε ότι οι Αμερικανοί ήθελαν να βάλουν ένα τέλος στη βρετανική αποικιοκρατική δύναμη, ιδίως στις Ινδίες. Τελικά ο Τσόρτσιλ κατάφερε να στερέψει το ενδιαφέρον των Αμερικανών στη Β. Αφρική αποσπώντας το από το μέτωπο του Ειρηνικού. Έτσι, τον Αύγουστο του 1942, που είχε αρχίσει στραβά, με τον Στάλιν να είναι ιδιαίτερα επικριτικός και προσβλητικός απέναντι στους Άγγλους, ο Τσόρτσιλ βρίσκει την ευκαιρία να ανακοινώσει στον Στάλιν το σχέδιο με την κωδική ονομασία Torch για την απόβαση στη Β. Αφρική. Ο Τσόρτσιλ μνημονεύει τον θαυμασμό του για την αντιληπτική ικανότητα του Στάλιν «…Πράγματι εντυπωσιάστηκα από αυτή την εξαιρετική ανάλυση. Μαρτυρούσε την ικανότητα του Ρώσου δικτάτορα να χειρίζεται οποιοδήποτε νέο δεδομένο σχετικά με τον πόλεμο. Ελάχιστοι θα μπορούσαν μέσα σε λίγα λεπτά να εκτιμήσουν δεδομένα που μας είχαν πάρει τόσο καιρό να αξιολογήσουμε και να επεξεργαστούμε. Τα κατάλαβε όλα και μάλιστα αστραπιαία»! Τον Σεπτέμβριο του 1944, όταν πλέον τα δεδομένα του πολέμου ήταν ριζικά διαφορετικά, ο Τσόρτσιλ επιδίωξε μια συνάντηση με τον Στάλιν, κυρίως για να εκτιμήσει και να προλάβει τις συνέπειες της αλληλοκατανόησης που είχαν δημιουργηθεί μεταξύ Στάλιν και Ρούζβελτ. Ο Ρούζβελτ έδειξε να δυσαρεστείται για αυτή την πρωτοβουλία του Τσόρτσιλ και ο Στάλιν από τη μεριά του αναρωτιόταν γιατί να ήθελε να τον συναντήσει ο δαιμόνιος Άγγλος προσωπικά. Επειδή δεν ήθελε να είναι προσωπική η συνάντηση, ο Στάλιν τον δέχτηκε στο σπίτι του Μολότοφ, ωστόσο ο Τσόρτσιλ κατάφερε να τον απομονώσει και να του μιλήσει κατ’ ιδίαν. Στη διάρκεια αυτή της συνομιλίας του, όπως αναφέρει ο ίδιος στα Απομνημονεύματά του, πάνω σε ένα πρόχειρο χαρτί πρότεινε τη μοιρασιά της Ευρώπης: «Ρουμανία: Ρωσία 90%, λοιποί 10% – Ελλάδα: Μεγάλη Βρετανία 90% (σε συνεννόηση με τις Ηνωμένες Πολιτείες) – Γιουγκοσλαβία: 50-50% – Ουγγαρία: 50-50% – Βουλγαρία: Ρωσία 75%, λοιποί 25%». Είναι συναρπαστική το δίχως άλλο αυτή η μαρτυρία και ο διάλογος που ακολούθησε: «Έσπρωξα το χαρτί μπροστά στον Στάλιν και του το μετέφρασαν. Ακολούθησε μια μικρή παύση. Έπειτα πήρε το μπλε μολύβι του, χάραξε μια έντονη γραμμή εν είδει επιδοκιμασίας και μας το επέστρεψε. Τότε του είπα: “Δεν θα θεωρηθεί κάπως κυνικό εκ μέρους μας που μοιάζει να ρυθμίζουμε την τύχη εκατομμυρίων ανθρώπων με τόσο κομπογιαννίτικο τρόπο; Ας κάψουμε αυτό το χαρτί…”. “Όχι, κρατήστε το!” είπε ο Στάλιν». Συνεπώς, η μοιρασιά της Ευρώπης πρέπει να θεωρηθεί ότι έγινε στη Μόσχα, στο σπίτι του Μολότοφ, λίγους μήνες πριν από τη Γιάλτα με πρωτοβουλία του Τσόρτσιλ. Ωστόσο, ο Τσόρτσιλ, όσο κι αν προσπάθησε να κρατήσει μέσα στο ηγεμονικό παιχνίδι της επόμενης μέρας τη Μεγάλη Βρετανία, όπως έγραφε στον Ήντεν, «ένιωθε ότι ο κόσμος θα χωριζόταν σε δυο μέρη, μεταξύ των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης». Ήδη επιστρέφοντας στις ΗΠΑ από τη Γιάλτα ο Ρούζβελτ σε μια στάση του στο Κάιρο κανόνισε να συναντηθεί με τον βασιλιά της Αραβίας Ιμπν Σαούντ, γνωρίζοντας τα αποθέματα των εδαφών του. Σκοπός του Αμερικανού προέδρου ήταν η αποκλειστικότητα εκμετάλλευσης αυτών των κοιτασμάτων. Από αυτή τη συνάντηση δημιουργήθηκε η πετρελαϊκή εταιρεία Aramko. Συνεχίζεται… Δεύτερος Παγκόσμιος ΠόλεμοςΣυμφωνία των Ποσοστώνσυνθήκη ειρήνηςΣυνθήκη ΤεχεράνηςΣυνθήκη ΓιάλταςΣυνθήκη ΠοτσδαμIssue: 1957Issue date: 23-02-2017Has video: Exclude from popular: 0