Ο Πολιτισμός είναι ζήτημα Δημοκρατίας

Μετά από δεκατέσσερις περίπου μήνες πανδημίας, βρισκόμαστε ένα βήμα πριν την επανέναρξη της λειτουργίας των χώρων πολιτισμού, προς το παρόν μόνο υπαίθριων και με αυστηρά υγειονομικά μέτρα.

Ο χώρος του πολιτισμού επλήγη ίσως περισσότερο από κάθε άλλον από την πανδημία του Covid-19, παραμένοντας αναγκαστικά κλειστός για το μεγαλύτερο μέρος αυτών των μηνών, με ένα μικρό και περιορισμένης έκτασης άνοιγμα πέρυσι το καλοκαίρι με παρόμοιους όρους.

Δεν είναι μόνο οι συνέπειες της πανδημίας ωστόσο που έπληξαν

τον χώρο της τέχνης και του πολιτισμού, στερώντας από τους ανθρώπους του όχι μόνο σχεδόν κάθε μορφή εισοδήματος, αλλά και τη δυνατότητα να ασκήσουν το επάγγελμά τους, να δημιουργήσουν, να επικοινωνήσουν μέσω της τέχνης τους με την κοινωνία. Το ελληνικό #metoo σάρωσε επίσης το χώρο, κυρίως το θέατρο, με πλήθος καταγγελιών και μια πρωτοφανή καταιγίδα που κλόνισε το Εθνικό Θέατρο.

Το Υπουργείο Πολιτισμού τόσο στην περίπτωση της πανδημίας, όσο και σε αυτή της σεξουαλικής παρενόχλησης αποδείχθηκε ανεπαρκές και κατώτερο των περιστάσεων.

Αν όμως αυτή η στιγμή είναι κατάλληλη για να αναστοχαστούμε γύρω από τον πολιτισμό, την τέχνη, τους καλλιτέχνες και τους εργαζόμενους του πεδίου, ίσως αντί μιας πεσιμιστικής ανάγνωσης, να είναι σημαντικότερο να δούμε τι μας έμαθε η προηγούμενη περίοδος και ποια εφόδια μας δίνει, σε καλλιτέχνες αλλά και πολιτικούς για να οραματιστούμε ένα καλύτερο μέλλον.

Οι κρίσεις δεν είναι ίσως ευκαιρίες όπως προσπαθεί να μας πείσει η νεοφιλελεύθερη ανάγνωση της κοινωνίας. Οι κρίσεις αποτελούν συχνά ωστόσο μια ευκαιρία αναστοχασμού, αντίστασης, πολιτικοποίησης, κινητοποιήσεων και διεκδικήσεων.

Αντί για ένα πεδίο ανταγωνισμού, με γνώμονα το «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», αυτούς τους μήνες οι καλλιτέχνες έφεραν στο φως τις ιδιαίτερες συνθήκες του επαγγέλματός τους, τις παθογένειες που ταλανίζουν την εργασιακή τους ζωή, κινητοποιήθηκαν με δημιουργικούς και ευφάνταστους τρόπους, ενεργοποίησαν την αλληλεγγύη, προβληματίστηκαν για τα ζητήματα της έμφυλης βίας και κακοποίησης στο χώρο εργασίας τους, έκαναν προτάσεις για τη λειτουργία των δημόσιων οργανισμών, στράφηκαν ξανά στους συνδικαλιστικούς φορείς τους και δημιούργησαν νέες συλλογικότητες για την ενημέρωση και τον συντονισμό των δράσεών τους.

Παράλληλα οργάνωσαν εκατοντάδες εκδηλώσεις και συζητήσεις, αναζήτησαν νέους τρόπους δημιουργίας μέσα στο ψηφιακό περιβάλλον, μοιράστηκαν μαζί μας αρχειακό υλικό από παλιότερες δουλειές τους. Σε όλη τη διάρκεια αυτών των μηνών, ο κόσμος του πολιτισμού δεν έπαψε να είναι με κάποιον τρόπο δημιουργικά και πολιτικά ενεργός και παρών.

Είναι κρίσιμο όλα αυτά που κερδήθηκαν (οδυνηρά) σε μια περίοδο αναγκαστικής αργίας και δυσκολιών να παραμείνουν ζωντανά στην επόμενη φάση, που μοιάζει ένα βήμα, έστω και αβέβαιο, προς την κανονικότητα.

Για εμάς τους πολιτικούς, νομίζω πως η λέξη-κλειδί εν προκειμένω είναι η «εμπιστοσύνη». Και είναι απολύτως αναγκαίο να εμπιστευτούμε τους ανθρώπους του πολιτισμού, να τους ακούσουμε, να συνομιλήσουμε μαζί τους.

Η πανδημία μας έμαθε ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τέχνη, ότι η επαφή μαζί της μας εξανθρωπίζει, μας φέρνει σε επαφή με το συναίσθημά μας αλλά και με το πολιτικό με την πιο ευρεία έννοια, μας κάνει καλύτερους και πλουσιότερους ανθρώπους. Και αποτελεί ένα δυναμικό πεδίο για να σχεδιάσουμε το μέλλον, με όρους δημιουργίας, ανάπτυξης, κοινωνικής συνοχής, συλλογικής αυτογνωσίας.

Η υγειονομική κρίση και το ελληνικό #metoo φώτισαν το πεδίο και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες μας οδηγούν στην αντιμετώπιση χρόνιων παθογενειών και σε έναν νέο ολοκληρωμένο σχεδιασμό για την πολιτική πολιτισμού. Να επανασχεδιάσουμε τη λειτουργία των δημόσιων πολιτιστικών οργανισμών και των δημόσιων χρηματοδοτήσεων για τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, να συνδέσουμε την τέχνη με την εκπαίδευση, να εξασφαλίσουμε καλύτερες εργασιακές συνθήκες για όλους τους εργαζόμενους στον πολιτισμό, να θεσπίσουμε σε συνεργασία με τους ανθρώπους του πολιτισμού κανόνες για την αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης και των διακρίσεων.

Να εντάξουμε σημαντικά έργα υποδομής για τον σύγχρονο πολιτισμό στο Ταμείο Ανάκαμψης, δίνοντας έμφαση στην περιφερειακή πολιτιστική ανάπτυξη, στην καλλιτεχνική δημιουργία της νέας γενιάς, στην ανεξάρτητη δημιουργία.

Το υπουργείο Πολιτισμού δεν δείχνει να παρακολουθεί αυτόν τον διάλογο. Εξάλλου, αντιμετωπίζει συχνά τον πολιτισμό ως εμπόδιο για τις επενδύσεις και την ανάπτυξη, αντί να δει τη δημιουργική και αναπτυξιακή δυναμική του. Ενώ γράφεται αυτό το κείμενο, το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη προχωρά στην εκκένωση και το σφράγισμα του Θεάτρου Εμπρός, ενός αυτοδιαχειριζόμενου χώρου πολιτισμού που επί δέκα χρόνια πρόσφερε ένα εναλλακτικό παράδειγμα καλλιτεχνικής δημιουργίας και πολιτικής παρέμβασης της τέχνης στα κοινά.

Άλλωστε, ούτε η πολιτιστική κληρονομιά γλιτώνει από τα δήθεν αναπτυξιακά σχέδια της παρούσας κυβέρνησης. Πριν από λίγες μέρες με οριακή πλειοψηφία το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε νόμιμη την απόφαση της υπουργού Πολιτισμού για την απόσπαση του μνημειακού συνόλου του Σταθμού Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη, απορρίπτοντας τις προσφυγές των αρχαιολόγων, της κοινωνίας των πολιτικών, σημαντικών πολιτιστικών συλλόγων.

Λίγες μέρες μετά δεκάδες Έλληνες και ξένοι καθηγητές μεγάλων πανεπιστημίων του εξωτερικού, διαπρεπείς μελετητές του ελληνικού πολιτισμού σε όλες τις περιόδους της ιστορίας του απευθύνουν ανοικτή επιστολή εκλιπαρώντας (!) για τη σωτηρία του μνημείου, συγκρίνοντας την επικείμενη καταστροφή με τον βομβαρδισμό της Ακρόπολης από τον Μοροζίνι.

Αναρωτιόμαστε αν η επιστολή θα βρει ευήκοα ώτα κι αν η κυβέρνηση θα εγκαταλείψει την κοντόφθαλμη πολιτική της ή θα επιμείνει στην απόφασή της να αποκόψει την πόλη από την ιστορία της και να της στερήσει μια ισχυρή αναπτυξιακή προοπτική, με κέντρο τον πολιτισμό.

Σε κάθε περίπτωση, δεν θα εγκαταλείψουμε τον αγώνα μας. Αγώνα για τη σωτηρία της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά και για την ανάδειξη της σύγχρονη δημιουργίας μέσα από τη διαρκή συνομιλία με τους καλλιτέχνες και τους επιστήμονες του πολιτισμού αλλά και με την κοινωνία.

*Η Σία Αναγνωστοπούλου είναι Τομεάρχης Πολιτισμού και βουλευτής Αχαΐας ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ

Ειδήσεις σήμερα