Η στρατηγική του Μπάιντεν για την αναζωογόνηση της οικονομίας των ΗΠΑ

Όταν το editorial της «Monde», μετά την ανακοίνωση του πακέτου των 2,3 τρισ. δολαρίων από τον Τζο Μπάιντεν στο Πίτσμπεργκ, γράφει πως «ο χρόνος έληξε για τη φιλελεύθερη θρησκεία της εποχής Ρέιγκαν στις ΗΠΑ», ο καθένας καταλαβαίνει ότι κάτι διαφορετικό αναμένεται να συμβεί στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Μέχρι, φυσικά, αποδείξεως του εναντίου.

Η πανδημία της Covid-19, που έχει πληγώσει υγειονομικά και οικονομικά την ανθρωπότητα, φυσικά αποτελεί καταλύτη για αλλαγές, αλλά όλα δείχνουν πως η ισχυρότερη χώρα του κόσμου θα προσπαθήσει μία στροφή στο κεϋνσιανό μοντέλο

αφήνοντας πίσω της το σκληρό νεοφιλελεύθερο, αυτό των Χάγιεκ και Φρίντμαν.

Στην ομιλία του στο Πίτσμπεργκ ο νεοεκλεγείς Αμερικανός Πρόεδρος αναφέρθηκε στα εμβληματικά κεϋνσιανά μοντέλα των Ρούσβελτ (New Deal) και Λίντον Τζόνσον (Great Society) δίνοντας το στίγμα του για τις οικονομικές πρακτικές που αναμένεται να ακολουθήσει η χώρα μέσα στην τετραετία. Και ενώ το φιλόδοξο σχέδιο του Τζόνσον σκόνταψε πάνω στη μαύρη σελίδα του πολέμου του Βιετνάμ, το οικονομικό σχέδιο του Μπάιντεν θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν θα προχωρήσει ή αν κάποιος αστάθμητος παράγοντας βάλει φρένο στην εφαρμογή του.

Νέο κοινωνικό συμβόλαιο

Πρόγραμμα – μαμούθ για την αντιμετώπιση της πανδημίας, πακέτο επενδύσεων σε έργα υποδομής, στην ενέργεια, στην ψηφιοποίηση και την κλιματική αλλαγή. Και ένα τρίτο πακέτο 2 τρισ. δολαρίων με άξονες την εκπαίδευση, την υγεία και την πρόνοια.

Στο σχέδιο Μπάιντεν έρχεται να προστεθεί και η πρόταση της υπ. Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν, της πρώην σιδηράς κυρίας της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Fed), με τη σύμφωνα πάντα γνώμη του Προέδρου, για φορολόγηση των πολυεθνικών και ψηφιακών κολοσσών και κάλεσμα για εταιρική φορολόγηση επιχειρήσεων που πλήρωναν από μηδαμινούς έως και μηδενικούς φόρους.

Αυτό ωστόσο αποτελεί μια δύσκολη εξίσωση για το οικονομικό επιτελείο. Οποιαδήποτε αύξηση της φορολογίας των εταιρικών κερδών στις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των κερδών από το εξωτερικό, μπορεί να σημάνει ακόμη μεγαλύτερη φυγή αμερικανικών επιχειρήσεων προς το εξωτερικό και αποφυγή επαναπατρισμού κερδών.

Για αυτόν ακριβώς τον λόγο η Γέλεν μίλησε για έναν παγκόσμιο συντονισμό για ελάχιστη φορολόγηση των μεγάλων επιχειρήσεων. Γνωρίζοντας πως η ελάχιστη φορολόγηση των πολυεθνικών δεν μεταφράστηκε αυτομάτως και σε επενδύσεις από τις εταιρείες αυτές. Πού κατέληγαν επομένως τα λεφτά αυτά; Φυσικά στις τσέπες των πολύ πλουσίων.

Δεν είναι εξάλλου τυχαίο το ότι ο νέος κατάλογος του Forbes έδειξε πως μέσα στην πανδημία οι πιο πλούσιοι άνθρωποι του κόσμου αύξησαν τις περιουσίες τους (Τζεφ Μπέζος, Ίλον Μασκ, Μπιλ Γκέιτς).

Επόμενος στόχος η κλιματική αλλαγή

Αναλυτές παρατηρούν ότι η στροφή αυτή του οικονομικού μοντέλου που εξαγγέλθηκε από το νέο οικονομικό επιτελείο ήταν αποτέλεσμα πιέσεων της «αριστερής» πτέρυγας του Δημοκρατικού Κόμματος (βλ. Μπέρνι Σάντερς). Για άλλους ωστόσο θεωρείται αναμενόμενη, αν όχι επιτακτική, η ανάγκη για αλλαγή κατεύθυνσης μετά και την αποτυχημένη τετραετία της διακυβέρνησης Τραμπ.

Κατά συνέπεια η αύξηση στη φορολογία που προτείνει η αμερικανική κυβέρνηση, η οποία συνολικά αναμένεται να αποφέρει 2,5 τρισ. επιπλέον φόρων τα επόμενα 15 χρόνια, παρουσιάζεται ως μια γενναία επένδυση στην αμερικανική ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη, που με τη σειρά της θα στηρίξει μια σειρά αλλαγές σε υποδομές, ενέργεια και ποσά προς την κατεύθυνση της κλιματικής αλλαγής, η οποία αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες αυτή τη στιγμή απειλές στον πλανήτη.

Το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα του Μπάιντεν. Μία από τις πρώτες κινήσεις του νέου Προέδρου ήταν η επιστροφή των ΗΠΑ στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.
Ενώ πάντως οι εξαγγελίες για τη φορολόγηση των πλουσίων χαροποίησε σε έναν βαθμό την «αριστερή» πτέρυγα των Δημοκρατικών, ο διορισμός του νέου ειδικού συμβούλου για το κλίμα Τζον Μόρτον στο αμερικανικό ΥΠΟΙΚ, ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για την εξασφάλιση της απαραίτητης χρηματοδότησης για τον μετασχηματισμό της οικονομίας, δεν είχε την ίδια απήχηση στο αριστερό ακροατήριο.

Ακτιβιστές του περιβάλλοντος χαρακτηρίζουν τον διορισμό αυτόν χλιαρό, καθώς περίμεναν κάποιον πιο «σκληρό» γι’ αυτή τη θέση.

Με τον…ααμπά το ευρωπαικό ταμείο ανάκαμψης

Ενώ οι ΗΠΑ ανακοινώνουν ένα πρόγραμμα – μαμούθ για την αντιμετώπιση της πανδημίας, το αντίστοιχο ευρωπαϊκό πρόγραμμα, το περίφημο ταμείο ανάκαμψης, έχει κολλήσει στις λάσπες. Η τελευταία εμπλοκή αφορά το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο, που εξετάζει προσφυγή κατά του ταμείου «παγώνοντας» τη διαδικασία έγκρισής του από την πιο ισχυρή οικονομία της Ε.Ε. και θέτοντας εν αμφιβόλω την όλη διαδικασία.

Οι Γερμανοί φοβούνται αυτό που ξέρουμε ότι φοβούνται πάντα. Την αμοιβαιοποίηση του χρέους των κρατών – μελών της Ένωσης. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ο Γερμανός οικονομολόγος Μπερντ Λούκε προσέφυγε στη Δικαιοσύνη. Η επιχειρηματολογία είναι η εξής: Στην περίπτωση εφαρμογής του ταμείου ανάκαμψης, η Γερμανία θα αναλάμβανε οικονομικές υποχρεώσεις ακαθόριστου ύψους, ενδεχομένως πάρα πολύ υψηλές.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο ανοίγει ο δρόμος για μια «ένωση χρεών», όπου το ένα κράτος θα είναι υπεύθυνο για τα χρέη του άλλου. Το λεγόμενο bailout όμως απαγορεύεται από τις ευρωπαϊκές συνθήκες – άλλο αν για τα μνημόνια της Ελλάδας αυτό παρακάμφθηκε.

Το ανώτατο δικαστήριο θα πρέπει να παρέμβει προτού υπογράψει τον νόμο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Φρανκ – Βάλτερ Στάινμαϊερ, διαφορετικά η Γερμανία θα αναλάβει ευθύνες από τις οποίες δεν θα μπορεί να παραιτηθεί. Το δικαστήριο αποδέχτηκε αυτό το επιχείρημα με αποτέλεσμα – ακόμα τουλάχιστον – το σχέδιο να παραμένει στα χαρτιά…