Η Ελλάδα, η Ε.Ε. και οι μεγάλες εθνικές προκλήσεις

Απαιτείται ουσιαστική διεύρυνση των πολιτικών και γεωστρατηγικών συνεργασιών

Η συνεργασία, ο συντονισμός και η συναντίληψη στην αντιμετώπιση παγκοσμίων κρίσεων απαιτούν γνώση της διεθνούς πραγματικότητας, οξυδέρκεια, αλλά και διπλωματική ικανότητα των πολιτικών προκειμένου να αναληφθούν πρωτοβουλίες ταχύτατης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης της κρίσης.

Η απόφαση των ΗΠΑ να υλοποιήσουν την πολιτική τους δέσμευση για αποχώρηση από το Αφγανιστάν δεν θα έπρεπε να αιφνιδιάσει την Ε.Ε. Δυστυχώς όμως, όπως συμβαίνει πάντοτε, οι

Προτιμούν να ενεργούν, κατά την κακή τους συνήθεια, ως μία παγκόσμια Μη Κυβερνητική Οργάνωση (ΜΚΟ), η οποία διαθέτει με σχετική ευκολία τα χρήματα των Ευρωπαίων πολιτών, αλλά αποφεύγουν συστηματικά πολιτικές και στρατιωτικές δράσεις που απαιτούνται από τις προκλήσεις της εποχής μας.

Όταν οι ΗΠΑ, με οποιοδήποτε κόστος ή προσδοκώμενο όφελος, εφάρμοσαν τη συμφωνία με τους Ταλιμπάν, τότε μόνο η Ε.Ε. και τα κράτη – μέλη ασχολήθηκαν με την ουσία του θέματος και τις συνέπειές του για μία πολιτικά, στρατιωτικά, αλλά και σε θέματα ασφάλειας και πληροφοριών, ανέτοιμη Ένωση.

Σαν να μην ήταν παρούσα η Ε.Ε. στο Αφγανιστάν, παρά τη συμμετοχή της στη συμμαχία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την παράνομη διακίνηση του οπίου, αρκέστηκε στις αμερικανικές επιχειρήσεις και την παρουσία των δυνάμεών τους στο Αφγανιστάν.

Απογοήτευση προκαλεί στη διεθνή κοινότητα και στους λαούς της Ευρώπης η παραδοχή από τους υπουργούς Εξωτερικών, αλλά και τους ηγέτες των κρατών – μελών, ότι η Ε.Ε. τώρα θα ασχοληθεί σοβαρότερα με την αμυντική και στρατιωτική της ασφάλεια, παρότι το θέμα απασχολεί τις Βρυξέλλες, το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. από τότε που έληξε ο Ψυχρός Πόλεμος, η Ευρώπη άλλαξε μορφή, έσβησαν από τη διεθνή πολιτική το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, η ΕΣΣΔ και οι δορυφόροι της.

Ο κόσμος αλλάζει σταδιακά. Δυστυχώς όμως οι μεγάλες προκλήσεις των τελευταίων ετών επιβεβαιώνουν αδυναμίες ηγεσίας στην Ε.Ε. Η κοινωνική πρόοδος, που επιδιώκεται για τους λαούς της Ευρώπης, αλλά και όλους τους συνομιλητές, αποτελεί μόνο ένα από τα πολλά σημαντικά κεφάλαια μίας Ένωσης λαών, η οποία επιθυμεί να ασκεί ευρωπαϊκή και διεθνή πολιτική, ώστε να προλάβει εκφράσεις εξτρεμισμού και έκρηξη της τρομοκρατίας.

Το χάσμα επικοινωνίας των χωρών της Ε.Ε. διαπιστώνεται και στην αποτυχημένη ελληνική προσπάθεια απεγκλωβισμού των Αφγανών μεταφραστών και των οικογενειών τους. Δόθηκαν οι εντολές, κινήθηκε το αεροσκάφος, κινητοποιήθηκαν εκπαιδευμένοι διασώστες και ο Έλληνας πρεσβευτής στο Πακιστάν χωρίς αποτέλεσμα.

Το ελληνικό αεροσκάφος (αλήθεια, γιατί το κυβερνητικό και όχι στρατιωτικό μεταγωγικό, όπως έπραξαν άλλες χώρες;) επέστρεψε κενό, χωρίς να αξιοποιηθεί η δυνατότητα προσφοράς διευκολύνσεων σε άλλους εταίρους ή συμμάχους. Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τις δικές μας αδυναμίες, αλλά και τη διαπιστωμένη πλέον αδυναμία αντιμετώπισης κρίσεων από την Ε.Ε. (αλήθεια, πώς αξιολογείται και αξιοποιείται από τα κράτη – μέλη η καλά αμειβόμενη Μονάδα Κρίσεων στις Βρυξέλλες;).

Μπροστά σε αυτή την κατάσταση η Ε.Ε. εμφανίζεται ανίκανη να αναβαθμίσει τον βραδυκίνητο γραφειοκρατικό μηχανισμό της, παρά την πίεση που δέχεται από την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, αλλά και τις ταχύτατες κινήσεις των ΗΠΑ. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών επισκέπτεται την Ντόχα, αξιόπιστο συνομιλητή για το συγκεκριμένο θέμα, και το Βερολίνο. Στις συναντήσεις θα συνεξεταστούν μελλοντικές κινήσεις που συμπεριλαμβάνουν και την Τουρκία.

Στην Ελλάδα, μπροστά σε αυτή τη χειμαρρώδη εξέλιξη, αρκούμεθα, πολιτικοί και αναλυτές, απλώς να καταγράφουμε με περισσή ένταση λόγου και διατυπώσεων τις κινήσεις των άλλων και με ιδιαίτερη φροντίδα της Τουρκίας.

Αντί να επεξεργαζόμαστε και να προτάσσουμε αποφασιστικά προτάσεις που συνδυάζονται με τις γεωστρατηγικές συμμαχικές προσδοκίες για την αντιμετώπιση της κρίσης, ασχολούμεθα με τις δηλώσεις των Τούρκων για τη στρατηγική που θα αναπτύξουν στο Αφγανιστάν και την ανατολική Μεσόγειο.

Προσπερνάμε με προκλητική αδιαφορία τις συνεχείς και συνεπείς δηλώσεις των αμερικανικών αρχών και ιδιαίτερα του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών για τα νόμιμα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στη συνολική επικράτεια, την περιβάλλουσα θάλασσα, τις θαλάσσιες ζώνες (χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα, συνορεύουσα Ζώνη, ΑΟΖ), τον εναέριο χώρο και το Διάστημα, αλλά και την απόφαση αμερικανικών και καταριανών κοινοπραξιών να προχωρήσουν τις θαλάσσιες εργασίες τους (οικόπεδο 10), εφαρμόζοντας το συμβόλαιο που έχει συναφθεί με την Κυπριακή Δημοκρατία.

Τη στιγμή που όλα εξελίσσονται, και προφανώς μεταξύ αυτών τα θέματα ενέργειας, ορθώς δηλώνουμε την άμεση προτεραιότητά μας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, εσφαλμένως όμως προβάλλουμε ότι οι συμβατικές μορφές ενέργειας, και ειδικά στην ανατολική Μεσόγειο, κατατάσσονται πολύ χαμηλά στην αξιολόγησή μας.

Οι δηλώσεις των πολιτικών της χώρας μας, κυρίως όταν διασυνδέονται με την επεκτατική απειλή της Τουρκίας και συμπληρώνονται από απόψεις που εισηγούνται στην Κύπρο να επανεξετάσει και αυτή τη θέση της στο θέμα των θαλασσίων ζωνών, τη στιγμή που το παγκόσμιο ενεργειακό ενδιαφέρον επικεντρώνεται στα ενεργειακά αποθέματα της περιοχής, ανησυχούν το εκλεκτορικό σώμα, ιδιαίτερα στους νέους, που αδυνατούν να κατανοήσουν απόψεις που προέρχονται και από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών.

Η επιχειρούμενη προβολή παρόμοιων αντιλήψεων στον ευρύτερο εθνικό κορμό προκαλεί προβληματισμό, ανησυχία, που δυστυχώς εξαλείφει την εμπιστοσύνη που εμφύσησε στον ελληνικό λαό η επιτυχέστατη αποτροπή και ακύρωση των τουρκικών προκλήσεων στον Έβρο.

Οι πολιτικοί εκτιμητές ισχυρίζονται, ακαίρως κατά τις εκτιμήσεις ψυχραιμότερων συναδέλφων τους, ότι ο πρόσφατος ανασχηματισμός ανέδειξε πολιτικές προσωπικότητες που προσβλέπουν σε σημαντικότατους πολιτικούς ρόλους όταν οι συνθήκες το απαιτήσουν.

Ευστόχως όμως όλοι επισημαίνουν ότι η πολιτική δεν ικανοποιείται μόνο με δημόσιες δηλώσεις υψηλών προσδοκιών, αλλά πρέπει να συμπληρώνεται με δράσεις που υπηρετούν τους εθνικούς στόχους και τα συμφέροντα του ελληνικού λαού.

Συνεπώς η εξωτερική πολιτική της χώρας οφείλει να αναπροσαρμοστεί στις απαιτήσεις της εποχής και να καταλήγει σε εφαρμοσμένες πολιτικές όπως:

1. Ουσιαστική διεύρυνση των πολιτικών και γεωστρατηγικών συνεργασιών.

2. Σαφή διεθνή ανάδειξη των διπλωματικών μας στόχων και προσδοκιών.

3. Αξιοποίηση των δυνατοτήτων μας στην ευρύτατη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου και στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, γνωστή στη γλώσσα της διεθνούς διπλωματίας ως περιοχή ΜΕΝΑ (the ΜΕΝΑ Region).

4. Ουσιαστική αξιοποίηση του θεσμού των ειδικών απεσταλμένων για περιοχές ιδιαίτερου πολιτικού, γεωστρατηγικού, πολιτιστικού, ενεργειακού και οικονομικού ενδιαφέροντος, όπως πράττουν πολλές χώρες.

5. Οργανική ενίσχυση των διπλωματικών και προξενικών αρχών στο εξωτερικό, σύμφωνα με τις προβλέψεις του οργανισμού του υπουργείου Εξωτερικών, με δυνατότητες προσαρμογής στις συνεχώς εναλλασσόμενες απαιτήσεις στις περιοχές ενδιαφέροντός μας.

6. Αξιοποίηση της υπηρεσιακής δομής και των εισηγήσεων στη χάραξη εξωτερικής πολιτικής. Αν η πολιτική ηγεσία διαπιστώνει επαγγελματικές ανεπάρκειες, έχει το νομοθετικό πλαίσιο, αλλά και την πολιτική εξουσία που αντλεί από το σύνταγμα, τη νομοθεσία και το εκλογικό σώμα, να προβεί σε οποιαδήποτε αλλαγή προσώπων, αναλαμβάνοντας βεβαίως και την ευθύνη των αποφάσεών της.

Οι τοποθετήσεις στελεχών της Διπλωματικής Υπηρεσίας σε θέσεις αυξημένων υπηρεσιακών ευθυνών αποτελεί αποκλειστικό δικαίωμα και ευθύνη του κ. υπουργού των Εξωτερικών. Επομένως αποκλειστική η αρμοδιότητά του, άρα αποκλειστική και η ευθύνη του για κάθε αποτυχημένη επιλογή.

Η συνεχής ενασχόληση με την πολιτική συμπεριφορά της Τουρκίας δεν γίνεται κατανοητή από τους διεθνείς συνομιλητές μας, κυρίως όταν δεν συμπληρώνεται από συγκεκριμένη στρατηγική πρόταση και πολιτική επιχειρηματολογία, που συμπίπτει ή καλύτερα συνεργάζεται με τα γενικότερα ενδιαφέροντα της διεθνούς κοινότητας και της διεθνούς οικονομίας.

Δυσκολεύονται εταίροι, σύμμαχοι αλλά και στενότατοι φίλοι να αντιληφθούν τον λόγο ανησυχίας μας από την επιλογή του Κατάρ να μισθώσει για μία φορά ακόμη Τούρκους στρατιώτες, ώστε να στραφεί ο «πολεμικός» κ. Ερντογάν ανατολικότερα, ιδιαίτερα όταν διαφαίνεται, δυστυχώς χωρίς ισχυρές εγγυήσεις, ότι η συνεργασία ΗΠΑ – Ντόχα θα μπορούσε πιθανόν να εξασφαλίσει ήπια μετάβαση στη νέα κατάσταση στο Αφγανιστάν και αποτελεσματικότερο έλεγχο στη διεθνή τρομοκρατία και το παράνομο εμπόριο του οπίου.

Προσδοκούν οι συνομιλητές μας να συνεξετάσουμε πιθανά κοινά οφέλη, να ασκήσουμε την επιρροή μας σε θέματα γεωστρατηγικών συμφερόντων και ανθρωπιστικών θεμάτων εξασφαλίζοντας, έστω και με καθυστέρηση, σε συντονισμό με ΗΠΑ και Ντόχα, τον απεγκλωβισμό των 25 Αφγανών μεταφραστών και των οικογενειών τους, αντί το υπουργείο Εξωτερικών να ομφαλοσκοπεί προσβλέποντας μόνο στον εθνικό έπαινο και στο πρόσκαιρο πολιτικό κέρδος, παραβλέποντας την αξία μίας ενεργού και διεκδικητικής πολιτικής σε θέματα που άπτονται της εθνικής μας αξιοπρέπειας, των άμεσων ελληνικών συμφερόντων και ταυτοχρόνως απασχολούν το σύνολο της διεθνούς κοινότητας.

* Ο δρ Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης επί τιμή, γενικός διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου ΜΟΧΑ, www.moha.center

Διαβάστε επίσης:

Το αντιλαϊκό πρόσημο της ανάπτυξης

Κίνημα Αλλαγής: Ο Λαός ξανά στην εξουσία

Οι προκλήσεις για την Ελλάδα από την κρίση στο Αφγανιστάν