Ο άνεργος, αυτός ο σύγχρονος άθλιος

Ανάλυση του Δημήτρη Γιαννακόπουλου 

Στις κοινωνίες μας, όπου η ιδιαίτερη μορφή εκμετάλλευσης της εργασίας μορφοποιεί την κοινωνία και συμβάλει στη εξέλιξή της ως πολιτικό φαινόμενο, η ανεργία αποτελεί αθλιότητα. Δεν είναι απλώς ένας κρίσιμος μηχανισμός ρύθμισης των καπιταλιστικών σχέσεων, αλλά ταυτόχρονα ο σοβαρότερος παράγοντας άρνησης της ηθικής τους. Η ανεργία είναι η σοβαρότερη προσβολή κάθε μοντέρνας πολιτικής δομής. Ο άνεργος είναι ο σύγχρονος άθλιος, ασχέτως σε ποιο κοινωνικό στρώμα θα μπορούσε να......
καταταχθεί και πώς βιώνει τον κοινωνικό του αποκλεισμό.

Μια κοινωνία ανέργων-αθλίων είναι μια κοινωνία αθλιότητας, όπου ρευστοποιούνται μέχρι διαλύσεως οι κοινωνικο-οικονομικές σχέσεις, ενώ η ταξική συνείδηση αποκτά όλο και μικρότερο βάρος ....
στην διαμόρφωση της κοινωνικής και πολιτικής συμπεριφοράς, όσο κινούμαστε από την «προσωρινή» ανεργία προς την «μόνιμη». Αν η ανεργία αποτελεί, λοιπόν, απειλή για τον κοινωνικό ιστό, οι άνεργοι είναι ενεργός απειλή για το ίδιο το σύστημα εξουσίας. Όπως αυτό τους αποκλείει από την (πραγματική) ζωή, έτσι και αυτοί το ξεριζώνουν σιγά-σιγά από μέσα τους. Γίνονται αντισυστημικές δυνάμεις, που ενσωματώνουν ολοένα και περισσότερο αντισυμβατικές ή απλώς αντιδραστικές αναπαραστάσεις της πραγματικότητας. Εάν ένα οργανωμένο σύστημα σχέσεων εξουσίας χάσει την ικανότητα να ρυθμίζει αυτόματα την ατομική συμπεριφορά, παύει να είναι λειτουργικό και δέχεται πιέσεις να μεταβληθεί.

Συμβαίνει όμως και το αντίστροφο: αν θέλεις να μεταβάλλεις «από πάνω» ένα καθεστώς κυριαρχίας προς το συμφέρον σου, τότε προκαλείς ανεργία, όχι απλώς για να απορρυθμίσεις την αγορά εργασίας, προκαλώντας το οικονομικό ντόμινο που επιφέρει η λειτουργία του «εφεδρικού στρατού εργασίας» στα κεφαλαιοκρατικά συστήματα, αλλά επιπλέον για να εξουδετερώσεις τις κοινωνικές μικροδομές που διατηρούν τις σχέσεις των ανθρώπων σε μια κάποια ισορροπία. Μόνον που αυτές οι «μικροδομές» είναι ο μικρόκοσμος που ζει ο καθένας μας. Καταστρέφοντας αυτές, καταστρέφεις την ύπαρξη του κοινωνικού ατόμου, καθιστώντας μακροχρονίως τον άνεργο ένα τίποτα, που για να ξαναγίνει κάτι θα πρέπει να ξεχάσει αυτό που ήταν. Θα πρέπει οικιοθελώς να ευνουχιστεί ως προσωπικότητα. Προσέξτε, ενώ ο ελεύθερος χρόνος μπορεί να προσεγγιστεί ως μέτρο και κριτήριο του κοινωνικού πλούτου σε ένα καθεστώς ευημερίας, ο ελεύθερος χρόνος του ανέργου είναι το μέτρο της αθλιότητάς του.

Δε θέλω αυτή την πρωτομαγιά να μιλήσω την γλώσσα της οικονομίας, άλλωστε μια χαρά τα έχει προσεγγίσει ο Μαρξισμός με τον γενικό νόμο της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης, σύμφωνα με τον οποίο μια διαρκώς αυξανόμενη μάζα μέσων παραγωγής μπορεί χάρη στην πρόοδο της παραγωγικότητας της κοινωνικής εργασίας, να τίθεται σε κίνηση από μια προοδευτικά φθίνουσα δαπάνη ανθρώπινης δύναμης. Έτσι παράγεται ο εφεδρικός στρατός εργασίας, που ουσιαστικά εκφράζει τον εργατικό υπερπληθυσμό συσσώρευσης στην αγορά, ο οποίος πλέον στην χώρα μας αποκτά δομικά χαρακτηριστικά. Πρό