«Μεγάλες φιλοδοξίες και μικρές φιλοδοξίες»

Όπως γράψαμε, καθοριστικό και αλάθευτο κριτήριο αξιολόγησης των πολιτικών υποκειμένων είναι ο χαρακτήρας των σχέσεων που αναπτύσσουν με τις εργατικές και λαϊκές μάζες.

Ο Αντόνιο Γκράμσι συμπυκνώνει αυτή τη διαλεκτική του «χαρακτήρα των σχέσεων» σε ένα μικρό κείμενο με τον τίτλο: «Μεγάλες φιλοδοξίες και μικρές φιλοδοξίες» («παρελθόν και....
παρόν», εκδόσεις «Στοχαστής»).

Για τα πολιτικά υποκείμενα και τους «αρχηγούς» που χρησιμοποιούν το λαό σαν αντικείμενο, δηλαδή αναπτύσσουν σχέσεις εκλογικές και δημαγωγικές, γράφει:

«Ο κακός ΄΄δημαγωγός΄΄ θεωρεί τον εαυτό του σαν αναντικατάστατο, δημιουργεί γύρω του ερήμωση, συστηματικά εκμηδενίζει και εξαλείφει τους πιθανούς ανταγωνιστές του, θέλει να έρχεται κατ’ ευθείαν σε σχέση με τις μάζες…

…η κοινοβουλευτική και εκλογική νοοτροπία προσφέρουν έδαφος γι’ αυτή την ιδιαίτερη μορφή δημαγωγίας, που κορυφώνεται στον καισαρισμό και βοναπαρτισμό…».

Για τα κόμματα που τοποθετούν το λαό στη θέση του υποκειμένου και για τους αυθεντικούς αρχηγούς ο Γκράμσι γράφει:

«Αντίθετα, ο πολιτικός αρχηγός με μεγάλες φιλοδοξίες τείνει να δημιουργήσει ένα ενδιάμεσο στρώμα μεταξύ αυτού και των μαζών (τις «σκαλωσιές» που λέμε, δική μας σημείωση), να δημιουργήσει ικανούς και όμοιούς του «ανταγωνιστές» για να ανεβάσει το επίπεδο της ικανότητας των μαζών, να δημιουργήσει στοιχεία που θα μπορούν να τον αντικαταστήσουν στη λειτουργία του αρχηγού. Αυτός σκέφτεται σύμφωνα με τα συμφέροντα των μαζών…».

Ο καθένας μπορεί να καταλάβει τις καρικατούρες του ακραίου βοναπαρτισμού όλων αυτών των «Μετώπων» που ξεπετάχτηκαν, από το κεφάλι της Αθηνάς, την τελευταία διετία και «ταξίδεψαν» από νεοταξικά «εκτρώματα» και κατασκευές «ΕΑΜ», σε πτήσεις διορισμένων «ηγετών» στη Σπίθα (Μίκη) και κατέληξαν σε νέες καιροσκοπικές επιμειξίες και σε ραδιοφωνικές εκπομπές της διαπλοκής…

Η εποχή μας θα γεννήσει πολλά εκτρώματα…

Αναδημοσιεύουμε ένα παλιό μας άρθρο, γραμμένο το 1998, εμπνευσμένο από το Γκράμσι (περιέχεται στη συλλογή κειμένων: «Μυθολογίες και Μεταλλάξεις», εκδόσεις Κάκτος).

Δημαγωγία

Ο κομματικός λόγος καθορίζεται από τις σχέσεις που αναπτύσσουν τα κόμματα με τις λαϊκές μάζες. Ο μεταβατικός ενεργητικός πολιτικός λόγος είναι αυτός που υφαίνει οργανικούς και εποικοδομητικούς δεσμούς με τον πολίτη και ανυψώνει το επίπεδο της πολιτικής γνώσης και συνείδησης. Ο λόγος αυτός αντιμετωπίζει το λαό ως υποκείμενο των εξελίξεων, ως τον κύριο ιστορικό πρωταγωνιστή.

Οι εκλογικοί κομματικοί μηχανισμοί αντιμετωπίζουν τους πολίτες σαν αντικείμενο, σαν εργαλείο εξυπηρετικό, για να πετύχουν τους σκοπούς τους. Το γλωσσικό αποτύπωμα αυτής της κοινοβουλευτικής φιλοσοφίας είναι η ξύλινη γλώσσα.

Το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της γλώσσας είναι η πληθωρική ρητορεία λέξεων-αξιών ή όρων νοηματικά ρευστών. Είναι ένας πολιτικός λόγος με πλεονασμούς και διακριτικά συστατικά την κατάχρηση συνωνύμων, την έντονη συναισθηματική