Κλέφτης ποδηλάτων

Γράφει ο Γιάννης Παντελάκης

Την Παρασκευή, μου έκλεψαν το ποδήλατο. Απελπισία. Όχι τόσο για την αξία του, που ωστόσο δεν ήταν και μικρή. Μάλλον το συναισθηματικό δέσιμο, πρέπει να ήταν η αιτία που μ’ έκαναν να νιώσω ένα μικρό σοκ. Καλός σύντροφος, ιδιαίτερα κάποια βράδια που κάναμε κάποια πολλά χιλιόμετρα μαζί και δεν με είχε προδώσει ποτέ.
Δεν ξέρω πώς αντιδρά ο καθένας όταν του κλέβουν το ποδήλατο. Εγώ πήγα σ' ένα κεντρικό σημείο της.......
γειτονιάς μου απ' όπου περνούν αρκετά ποδήλατα και άρχισα να τα παρατηρώ. Κατά πώς φαίνεται, όταν χάνεις ένα ποδήλατο, χάνεις -ελπίζω προσωρινά- και αρκετές δόσεις λογικής. Είναι δυνατόν ο κλέφτης ποδηλάτου να κάνει βόλτες στη γειτονιά απ' όπου πήρε το ποδήλατο; Οι πιθανότητες είναι μηδαμινές. Εκτός και αν ο κλέφτης ποδηλάτου είναι ηλίθιος. Σ' έναν πιθανά ηλίθιο κλέφτη στήριζα τις ελπίδες μου; Παρ’ όλα αυτά, κοίταζα τους ποδηλάτες αναζητώντας ανάμεσά τους το ωραίο μαύρο ποδήλατό μου.
Πριν κάνω αυτή την ανόητη κίνηση, σκέφτηκα να πάω ως την αστυνομία. Απέρριψα αμέσως την ιδέα. Θυμάμαι τι είχε πάθει ο Lamberto Maggiorani στην εξαιρετική ταινία του Vittorio De Sica «Κλέφτης ποδηλάτων». «Δεν μπορεί η αστυνομία να ψάχνει για ένα ποδήλατο», του είχε πει με βαριεστημένο ύφος ο αστυνομικός. Και μάλιστα, ο αστυνομικός έδινε μια τέτοια απάντηση, σε μια εποχή που ένα ποδήλατο είχε τεράστια οικονομική αξία. «Τότε γιατί έκανα την καταγγελία;», αναρωτήθηκε ο Maggiorani. Αυτό θ' αναρωτιόμουν και εγώ αν είχα απέναντί μου έναν ανάλογα βαριεστημένο αστυνομικό που πιθανότατα θα μου απαντούσε με τον ίδιο τρόπο. Και δεν είχα άλλωστε και τους σοβαρούς λόγους του Maggiorani για να βρω το ποδήλατό μου. Για εκείνον ήταν θέμα επιβίωσης να βρει το ποδήλατό του. Για μένα μάλλον ήταν θέμα μιας μικρής ισορροπίας.
Αναπολώντας την ταινία με αυτή την αφορμή, σκέφτηκα πως σε κάποιες καταστάσεις, δεν είμαστε πολύ μακριά από εκείνη την εποχή της μεταπολεμικής Ιταλίας έτσι όπως περιγράφεται στην ταινία. Ή και της Ελλάδας εκείνης της εποχής, ίσως. Όχι σε επίπεδο φτώχειας και ανέχειας ή άλλων παραμέτρων που αφορούν στο βιοτικό επίπεδο. Καμία σχέση. Οι εποχές εκείνες λίγο μετά τον πόλεμο δεν συγκρίνονται με καμία.
Υπάρχει ωστόσο, μια αναφορικότητα σε διάφορες άλλες παραμέτρους που αφορούν στις συνθήκες που διαμορφώνονται και μέσα στις οποίες ζούμε, αλλά και σε γενικευμένες συμπεριφορές μεγάλων ομάδων της κοινωνίας. Αυτή η συλλογική ανασφάλεια, για παράδειγμα, που είναι κάτι παραπάνω από ορατή στη ζωή μας. Αβεβαιότητα για οτιδήποτε, ακόμα και γι' αυτό που ως χθες ήταν απόλυτα αυτονόητο. Όλα στον αέρα, όλα είναι πιθανό να συμβούν. Κάτι τέτοιο περιγράφει μέσα από την ταινία του ο De Sica. Άνθρωποι γεμάτοι αβεβαιότητες, έτοιμοι να κατασπαράξει ο ένας τον άλλο, αρκεί ν' ανάψει μια σπίθα.
Αναζητούν λύσεις με τρόπο βίαιο, η απελπισία κυριαρχεί, τα διέξοδα αναζητούνται ακόμα και σε παράλογες επιλογές. Υπάρχει μια σκηνή στην ταινία, όπου στο σπίτι μιας εύσωμης κυρίας συνωστίζονται δεκάδες απογοητευμένοι άνθρωποι που αναζητούν απαντήσεις από την οικοδέσποινα που υποτίθεται μιλάει με τον Θεό. Απαντήσεις που δίνει σε λίγα λεπτά, έναντι λίγων χρημάτων. Απαντήσεις για όλα! Μεταφυσικές ή παράλογες λύσεις, αναζητάμε κι εμείς, ας το σκεφτούμε λίγο.
Οι καταστάσεις που παραπέμπουν στη σημερινή Ελλάδα, δεν είναι λίγες. Ας κοιτάξουμε γύρω μας και θα δούμε ανθρώπους να αποκαλύπτουν συμπεριφορές που έμοιαζαν αδιανόητες λίγο καιρό πριν. Φοβισμένοι, ικανοί για όλα, άνθρωποι χωρίς σταθερές, αφού το ίδιο το πολιτικό σύστημα -αναξιόπιστο και αφερέγγυο- δεν τις δίνει, παραχωρώντας χώρο σε μορφώματα έτοιμα να μας γυρίσουν στις πιο μαύρες εποχές της Ιστορίας.
Σε λίγο, εν δυνάμει κλέφτες ποδηλάτων, όπως ο πρωταγωνιστής του De Sica, μπορεί να υπάρξουν πολλοί στην Ελλάδα του 2013. Αν δεν υπάρχουν ήδη. Άνθρωποι που προσπαθώντας να επιβιώσουν, δεν βρίσκουν το δίκιο τους με τους όρους που η πολιτεία έχει βάλει και η κοινωνία έχει αποδεχτεί. Όπως στον κεντρικό ήρωα της ταινίας. Που στο τέλος, αδυνατώντας να βρει το δίκιο του, αναγκάζεται να κλέψει ένα ποδήλατο, όχι με επιτυχημένο τρόπο.
Ας ελπίσω τουλάχιστον, πάρα την απώλεια για μένα, ο δικός μου κλέφτης ποδηλάτου, να έχει καλύτερη τύχη από εκείνον