ΔΕΚΟ : Τι ακριβώς επιδιώκεται να εκσυγχρονισθεί; - Μια φωνή 15 χρόνια πίσω…

Γράφει ο Βασίλης Δημ. Χασιώτης

(Αναδημοσιεύω ένα άρθρο μου του 1998, σχετικό με την επικαιρότητα της εποχής, για τον εξορθολογισμό του Δημοσίου. Αν και αναφέρεται στις ΔΕΚΟ, έχει πιστεύω γενικότερο ενδιαφέρον. Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, στις 16/4/1998, δηλαδή 15 χρόνια πριν, και επομένως, κάποιος πρέπει να αξιολογήσει και τη σημασία αυτής της χρονικής απόστασης. Ιδού λοιπόν τι έγραφα τότε.)

Το ‘ χουμε ξαναγράψει : Τα θεσμικά προβλήματα η κοινή γνώμη –και μέσα σ’ αυτή και η αρθρογραφία- κατά κανόνα τα θυμάται όταν για κάποιο λόγο έρχονται στην επιφάνεια… (Οι τυχόν εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα)… Χωρίς να...... ήταν «τρέχον» θέμα, ο γράφων συχνά παρέπεμπε στα του δημοσίου τομέα… (Για λόγους αυτονόητους δεν αυτοεντάσσομαι στις άνω εξαιρέσεις)…

[*]
Ανακαλέστε στη μνήμη σας γεγονότα που παρέπεμπαν σε θεσμικά ζητήματα. Από τις πορείες των εργατών των ναυπηγείων (όταν «εναγωνίως» και με «θυμό» «απαιτούσαμε» πληροφόρηση περί υπάρξεως ή μη κλαδικών βιομηχανικών πολιτικών), ως τα πλέοντα στα νερά των χειμάρρων αυτοκίνητα στην Κόρινθο (όταν πολύ μας απασχολούσε το ζήτημα των μπαζομένων ρεμάτων)… ως τις μεγάλες πυρκαγιές στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη (όταν προσπαθούσαμε να αντιληφθούμε την επάρκεια του συστήματος δασοπροστασίας της χώρας μας)… Και πάει λέγοντας…
Φυσικά για τα παραπάνω ζητήματα και για άλλα πολλά σαν τα παραπάνω, ένα είναι βέβαιο. Ότι θα μας ξαναπασχολήσουν, όχι θέτοντας νέα ζητήματα στα πλαίσια των ίδιων αυτών προβλημάτων, αλλά ξαναθέτοντας παλιά ερωτήματα στο πλαίσιο των ίδιων ερωτημάτων…
Και βεβαίως δεν έχω καμία αμφιβολία, ότι εύκολα οι ισχυρισμοί μου αυτοί μπορούν να διαψευσθούν, διότι «εν τω μεταξύ, έγινε τούτο και το άλλο»… Ίσως να πέφτω έξω. Όμως σ’ ένα κράτος όπου σε κάθε ευκαιρία προβάλλεται ως «γεγονός» το όντως αυτονόητο, υποπτεύομαι, ότι ακόμα δεν λύθηκαν ούτε αυτά τα αυτονόητα… Ιστορική η παρατήρηση…
Βέβαια, όλα τα παραπάνω, η κοινή γνώμη τα έχει εναποθέσει «αρμοδίως» στους αρμοδίους. Η ίδια άλλωστε, έχει ν’ ασχοληθεί με τα δικά της πολύ τρέχοντα και πολύ πιεστικά προβλήματα. Μιας κι έτσι έχουν τα πράγματα, ας μην αναταράξουμε τα ήρεμα νερά, μέχρι ότου τουλάχιστον αναταραχθούν από μόνα τους…
Και φυσικά, μιας και περί των όσων σήμερα εντόνως απασχολούν την τρέχουσα επικαιρότητα, έχουμε, όπως ήδη πει, τοποθετηθεί κατά το παρελθόν –και μάλιστα εν εκτάσει-, χωρίς τότε να είχαμε το «εύλογο ερέθισμα», ας μην επεκταθούμε επομένως ιδιαίτερα. Θα επανέλθουμε ίσως, όταν τα πράγματα θα έχουν ηρεμήσει… Λίγες μόνο σκέψεις θα διατυπωθούν εν προκειμένω κι αυτές «ατεκμηρίωτες»…
Ο λόγος περί των ΔΕΚΟ… Και ειδικότερα περί των εργασιακών σχέσεων…
[*]
Πάντα με απασχολούσε το ερώτημα γιατί στη μεταπολεμική Ελλάδα –και όχι μόνο- για το 90% των προβλημάτων της έφταιγε το 10% του πληθυσμού της –μέχρι και δικτατορία έγινε γι’ αυτό-… Βεβαίως, είχαμε και αντίστροφα ποσοστά. Ένα 10% του πληθυσμού ν’ αγωνίζεται για το 90% του κοινού καλού, κόντρα σ’ ένα 90% -εδώ η βάση είναι δεξιο-κεντροαριστερή- που αδυνατεί να τους παρακολουθήσει…
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τις εργασιακές σχέσεις στις ΔΕΚΟ…
Κι εγώ που νόμιζα ότι θα’ πρεπε να μιλάμε για ομφάλιους λώρους μεταξύ ολίγων… Πόσο αναπάντεχα λοιπόν το πρόβλημα των ολίγων «χρεώνεται» σε όλους… Σε όλους τους εργαζόμενους στις ΔΕΚΟ… Για τις οποίες έχω γράψει αρκετά για την αναποτελεσματικότητά τους… Όπως και το ποιοι και τι φταιει…Όπως και για το πόσο άδικο είναι να ταυτίζονται οι δυνατότητες της πλειοψηφίας των εργαζομένων σ’ αυτές με τα έργα και τις ημέρες ιστορικών θυλάκων αναξιοκρατικά επικρατούντων μειοψηφιών σ’ αυτές… (Επικαλούμαι προς ενίσχυση και υπεράσπιση των θέσεών μου τις κατά καιρούς απόψεις του ΣΥΝΟΛΟΥ της πολιτικής ηγεσίας)…
Και στο θέμα των «προνομίων» πόσο έντεχνα περνά η λογική της «ισότητας» προς τα κάτω… (Όταν συγκρίνεις τον αστυφύλακα με τον αστυνόμο, φυσικά, ο δεύτερος είναι ο «πλούσιος» της υπόθεσης, κι όσο θα το επαναλαμβάνουμε, η λέξη «της υπόθεσης» ως αυτονοήτως εκλαμβανομένη θα πάψει ν’ αναφέρεται, και στο τέλος το αυτονόητο θα είναι ότι ο αστυνόμος είναι «πλούσιος», όχι σε σχέση πια με τον αστυφύλακα, αλλά «πλούσιος» γενικώς)…
Και πόσο λίγο θυμόμαστε σε ώρες σαν αυτές, όταν λέμε «παίρνεις τόσα», να προσθέτεις «έξω ο πληθωρισμός, έξω η άμεση και έμμεση φορολογία»…Να μας θυμίσει κάποιος την πραγματική μεταβολή του εισοδήματος των μισθωτών τα τελευταία ας πούμε 10 χρόνια;…
Προσπαθώ να θυμηθώ πότε πρωτάκουσα τη λέξη «υποζύγια» για τους μονίμους φέροντες τα φορολογικά βάρη της χώρας μας μισθωτούς…Εκτός και αν οι εργαζόμενοι στις ΔΕΚΟ εξαιρούνται… Ίσως είναι υποζύγια «κλάσεως»…
Κι από πίσω απ’ όλα αυτά, σχεδόν όλοι στρέφουν την εστιασμένη καχυποψία τους από μερικά δέντρα του δάσους σε όλο το δάσος…Η λογική γνωστή : ναι μεν οι αποφάσεις ανήκουν σε λίγους, όμως, η αναποτελεσματικότητά τους, χρεώνεται σε όλους… Κάποια «δέντρα», έχουν λόγο να «χάνονται» στη συνολική εικόνα του δάσους…
Δηλαδή τους λένε «εργασθείτε» και δεν εργάζονται; Τους λένε τι να κάνουν και δεν το κάνουν; Μένω άφωνος… Σε μια επιχείρηση και να θέλεις να επιλέξεις τους χείριστους, δεν θα το μπορέσεις. Κάποιοι «σωστοί» θα παρεισφρήσουν… Τα «ικανά» στελέχη στη χώρα μας όμως, τα διαπιστώνουμε πάντα όταν τα αναγκάσαμε να μεταναστεύσουν. Όσο ήταν εδώ, κι αυτά εντάσσονταν στη γενική χορεία των «ανικάνων». Επίσης τα διαπιστώνουμε όταν «μεταγράφονται» στον ιδιωτικό τομέα. Όπου οι πρώην «αντιπαραγωγικοί», εκεί, κάτω από άλλα περιβάλλοντα, ενίοτε διαπρέπουν… Ή όταν στις ίδιες τις ΔΕΚΟ, πράγματι υπάρχει σωστή ηγεσία και μάνατζμεντ…
Κι εγώ που νόμιζα ότι όλα αυτά ήταν θέματα αποτελεσματικού μάνατζμεντ… Και κυρίως να κινητοποιείς παραγωγικά τους πόρους ανάπτυξης από τους απτούς ως τους μη απτούς, π.χ., τη γνώση, την επιδεξιότητα, το ενδιαφέρον, το όραμα –σχεδόν ποτέ δεν ακούω αυτό το τελευταίο, που είναι ΤΟ ΠΡΩΤΟ ζητούμενο σε μια διαδικασία στρατηγικού μάνατζμεντ…
Κι εγώ που νόμιζα ότι το ζήτημα της παραγωγικότητας είναι συνολικό πρόβλημα της οικονομίας μας… Και του ιδιωτικού τομέα… Όμως, σ’ αυτή τη χώρα όπου η κάθε «δική μας» εναλλακτική άποψη, προβάλει σαν πανάκεια έναντι κάθε άλλης εναλλακτικής επιλογής «των άλλων», ας το ξανατονίσουμε. Και οι δύο τομείς χρειάζονται εκσυγχρονισμό, και οι δύο τομείς μπορούν να πάνε μπροστά. Το πρόβλημα μερικές φορές βρίσκεται στο ότι εκεί που δημιουργούνται οι συνθήκες της αλλαγής, εκεί δημιουργούνται και οι τροχοπέδες της αλλαγής. Και μιας και εναγωνίως αναζητούμε πού αλλού μπορεί να συμβαίνει να υπάρχουν καλώς λειτουργούσες δημόσιες επιχειρήσεις, ας παραθέσουμε πολύ γρήγορα το παρακάτω απόσπασμα, που αναφέρεται σε πόρισμα εμπειρικών ερευνών στη Μεγάλη Βρετανία : «Για τις επιχειρήσεις που λειτουργούν σε ανταγωνιστικό περιβάλλον… οι περισσότερες εμπειρικές μελέτες φαίνεται να καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι κάτω από ίση κρατική μεταχείριση, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις υπερτερούν ελαφρά των κρατικών, αν και υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου η αποτελεσματικότητα των κρατικών επιχειρήσεων είναι ανώτερη εκείνης των ιδιωτικών»[1].
[*]
Και η επιχειρούμενη να περάσει στο κοινό εικόνα με λίστες «προνομίων» : Εκατοντάδες χιλιάδες «παρασίτων» και «τεμπέληδων» που «νέμονται προνόμια χωρίς τίποτα να προσφέρουν»… (Μην ανησυχείτε : Τα ίδια παράπονα πάνω-κάτω θα συναντήσετε και σε πολλές περιπτώσεις του ιδιωτικού τομέα)…
Διότι, το μεγάλο «επίτευγμα» στη χώρα μας, είναι ότι οι μισοί προσπαθούν να πείσουν και να πεισθούν ότι οι άλλοι μισοί είναι «παράσιτα» και τανάπαλιν. Το μεγάλο «επίτευγμα» στη χώρα μας είναι ότι η «σύγκρουση» έχει αναχθεί σε αυτοσκοπό. «Δεν πρόκειται να τα βρω μαζί σου», τελεία και παύλα… «Δεν πρόκειται διότι δεν θέλω να υπάρξει υποψία ότι κάπου μπορεί να συμφωνούμε, διότι αυτό θα κατέρριπτε ένα ολόκληρο υπαρξιακό μου θεώρημα. Πέραν του ότι θα ήμουν «ύποπτος» αν κάπου συμφωνούσαμε. Οφείλουμε να διαφωνούμε»… Όλα αυτά έχουν τις εξηγήσεις τους. Διότι αντί να παράγουμε αξίες και νοοτροπίες, αυτή η χώρα «ατενίζει το μέλλον» μέσα από «μακρόπνοες θεωρήσεις», συνήθως ετήσιας βάσης!…
Και όταν θέλανε να μιλήσουμε για «μακροπρόθεσμες προοπτικές», το λόγο είχανε οι «προβλέψεις» –και όσο πιο πολύπλοκες ήταν μαθηματικά, τόσο πιο αναποτελεσματικές, αλλά και αυτά τα λίγα που λένε, τόσο πιο πολύ αφήνουν τους περισσότερους αδιάφορους..
Διαχείριση αριθμών αντί για διαχείριση αξιών και νοοτροπιών, αντί επιβολής παραγωγικής και κοινωνικά αποδεκτής κουλτούρας… (Οι αριθμοί από ένα χρήσιμο εργαλείο, κατέστησαν στην πράξη, πραγματικό εμπόδιο, όπως χρησιμοποιούνται)…
Και μια και «απότομα» μου’ ρθε στη σκέψη το «άσχετο» ζήτημα των χρεών που διαγράφηκαν από τους αγροτικούς συνεταιρισμούς… Όμως, ας το αφήσουμε… (ήθελα να διευρύνω τον προβληματισμό μου για τα «προνόμια», αλλά η συζήτηση θα «τράβαγε»)…
(Κάποτε δούλευα σε μια πλεκτοβιομηχανία. Το αφεντικό έδινε –επιλεκτικά μεν αλλά έδινε- κάτι μπλουζάκια πού και πού σε εργαζόμενους. Είμαι βέβαιος, ότι αν ήταν δημόσια επιχείρηση, το θέμα θα ελάμβανε εξόχως σημαντική διάσταση)… Η ιστορία είναι πραγματική…
[*]
Όχι ότι δεν υπάρχουν προνόμια… όχι ότι δεν υπάρχει πλεονάζον προσωπικό… στις ΔΕΚΟ…
Όμως : ποιοι τα έδωσαν; Ποιοι τους διόρισαν;…
Όμως, από την άλλη, έλεος! Απ’ αυτά τα προνόμια που διαβάσαμε, κάμποσα ευτελίζουν την έννοια του «προνομίου»…Από την άλλη, πάντοτε αρεσκόμουν στα δύσκολα. Η «λύση» των απολύσεων είναι η εύκολη επιλογή… Η δύσκολη είναι να εξαντλήσεις όλες τις επιχειρηματικές επιλογές ανάπτυξης…
Τελικώς είναι «φανερό» : φταίνε οι κανονισμοί προσωπικού…
Το ζήτημα προβάλλεται ως σχεδόν αποκλειστικό. Τουλάχιστον έτσι «περνά» προς τα έξω. Ως εάν πριν ας πούμε είκοσι χρόνια, τότε που στις ΔΕΚΟ δεν υπήρχαν βεβαίως αυτές οι «υπερδημοκρατικές» εργασιακές σχέσεις, η «ομάδα», τότε, «πέταγε»… Παλιά η επίδοσή μας στο «πονά δόντι, κόβεις κεφάλι»… Ιστορική η παρατήρηση…
Και να σκεφθεί κανείς ότι οι μεγάλες επιτυχημένες επιχειρήσεις, εκθειάζουν ΔΙΕΘΝΩΣ την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμμετοχή των εργαζόμενων στα της διοίκησής τους. Ή αυτές αρχίζουν να «κρατικίζουν» ή το κράτος τις υπερβαίνει «από τα δεξιά»… Ή οι πρώτες κάτι ξέρουν περισσότερο, ή το δεύτερο κάτι δεν έμαθε ακόμα… Όταν αλλού μιλάνε κυρίως για αποτελεσματικότητα, εδώ συνεχίζουμε να μιλάμε αποκλειστικά σχεδόν για «σκληρά» μέτρα… Ως εάν σε τούτο το τόπο, τον «καμωμένο από πέτρα», έλειψαν ποτέ τα σκληρά μέτρα… Τα σχεδόν πάντα αναποτελεσματικά… (Γι’ αυτό ΚΑΙ σκληρά, ΚΑΙ άδικα)… Το νεκροταφείο των ελπίδων μας, είναι πλήρες φιλόδοξων πρωτοβουλιών του παρελθόντος…
Όχι διότι αρκετές φορές δεν ήταν φιλόδοξες… Αλλά δεν αρκεί η φιλοδοξία… Π.χ., δεν μπορώ να μη συμφωνήσω με τη φιλοδοξία και αποφασιστικότητα συνάμα που χαρακτηρίζει τη δήλωση του πρωθυπουργού στη Βουλή στις 18/2, ότι «Στην Ολυμπιακή χρειάζεται να μπει τάξη και θα μπει τάξη»… Όμως : τις ΔΕΚΟ δεν τις διοικεί ο πρωθυπουργός. Τις διοικούν οι Διοικήσεις τους… Αν μάλιστα πάρουμε τοις μετρητοίς ότι με τη νέα διαδικασία επιλογής των Διοικήσεών τους, το πρώτο που σκοπείται είναι η ΠΛΗΡΗΣ αποκόλληση κρατικής εξουσίας και Διοικήσεών τους, αυτό που μένει ως προβληματισμός είναι : μάλλον δεν πολυκατάλαβα σε τι ακριβώς θα είναι ανεξάρτητες αυτές οι Διοικήσεις. (Ο πρώην πρόεδρος της Ολυμπιακής, κ. Φθενάκης, δεν δέχθηκε να ξαναλάβει το τιμόνι της εταιρίας, διότι φαίνεται ότι ΔΕΝ πείσθηκε ότι η ανεξαρτησία αυτή επήλθε[2]). Και μια κι έχω συχνά διερωτηθεί γιατί άραγε όσο θυμάμαι τον εαυτό μου ακούω τα ίδια και τα ίδια… (Όχι δηλαδή ότι όσοι τα λένε δεν τα επιθυμούν, αλλά, μένω στη ιστορική διαπίστωση)… έκανα το κόπο να ρίξω μια ματιά στο αρχείο μου,,, Και ιδού, μετ’ ολίγον ψάξιμο, ένα είδος μικροβίου του Αλτσχάιμερ, που μου αδυνατίζει τη διάθεση να καταθέσω ανεπιφύλακτα την ευπιστία μου…
«Πρέπει ο διοικητικός μηχανισμός να εξοπλιστεί για να αντιμετωπίσει και τον πολιτιστικό συναγωνισμό και τον οικονομικό, προπαντός, ανταγωνισμό. Έτσι η Ελλάδα θα κερδίσει τη μάχη της οικονομικής αναπτύξεως, τώρα που μπαίνει στους ευρύτερους χώρους της Ευρώπης, στους χώρους εκείνους που οι ανταγωνισμοί είναι τόσο οξείς, αλλά και τόσον αναγκαίοι. Αυτό προϋποθέτει, εκτός των άλλων, τέλεια διαρθρωμένο και συγκροτημένο διοικητικό μηχανισμό που μπορούμε να επιτύχουμε με μακρόπνοα και μόνιμα σχέδια που θα βασίζονται σε μια διακομματική πολιτική». Όχι δεν ελέχθη πρόσφατα… Ελέχθη το 1975, από τον Ι. Αλευρά[3]…Το ότι είναι επίκαιρο το κείμενο, μετά από 23 χρόνια, αυτό είναι που ανησυχεί… Προς ενίσχυση της θεωρίας μου περί ημιτελών αλλαγών που έχω κατά το παρελθόν διατυπώσει… Που ως τέτοιες, δεν ήταν ποτέ αλλαγές… Εφ’ όσον ήταν ημιτελείς…(Επαναλαμβάνω : ιστορική η διαπίστωση)… Κλείνοντας γνωρίζω ότι θα πουν : «Ιδού», δεν προτείνει ΚΑΤΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ… Μα πρότεινα….

[1] Βασίλ. Ράπανος : Ανταγωνιστικότητα στον τραπεζικό τομέα, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 13/11/97, σελ. 71.[2] Βλ. τη συνέντευξή του στον Οικονομικό Ταχυδρόμο της 19/2/1998, σελ. 26-31.[3] Οικονομικός Ταχυδρόμος, 3/4/75, σελ. 12.