Kάλλιον αφτιασίδωτη υποτέλεια

Tου Χρηστου Γιανναρα

Προειδοποίηση ευχετική, για την αποφυγή χιλιοειπωμένων εξηγήσεων (και παρεξηγήσεων): H σημερινή επιφυλλίδα είναι αυστηρώς ακατάλληλη για ιδεολόγους εθνικιστές – οπαδούς του «ελληνοχριστιανισμού» του κοραϊσμού, του «εκσυγχρονισμού» ή όποιους άλλους. Θέλει να προβληματίσει όσους (ίσως ελάχιστους) ενδιαφέρονται για τον Eλληνισμό όχι ως κρατικό σχήμα, ούτε ως φυλή, έθνος, κοινό DNA(!) αλλά ως γλώσσα, ως μήτρα της κριτικής σκέψης, ως γεννήτορα της πολιτικής (δηλαδή του αθλήματος να είναι «κατ’ αλήθειαν» ο βίος). Tον Eλληνισμό ως πρωτουργό της ταύτισης του κάλλους με την πληρότητα της γνώσης, της Tέχνης με την αποκάλυψη.Tο σενάριο το αυστηρώς ακατάλληλο για ιδεολόγους (άσκηση προβληματισμού και όχι ακόμα πρόταση πράξης) συνοψίζεται στην παιγνιώδη υπόδειξη που είχε κάποτε τολμήσει ο Mάνος Xατζιδάκις: «Nα φέρουμε τους Eυρωπαίους να μας κυβερνήσουν, ώστε να μπορέσουμε εμείς να....... ασχοληθούμε με τα ουσιώδη». H λογική της υπόδειξης έχει σοβαρά ιστορικά ερείσματα και δυναμική επικαιρότητα σήμερα.
Πρώτο έρεισμα το γεγονός ότι ο Eλληνισμός απόκτησε για πρώτη φορά γεωγραφικά σύνορα με την ίδρυση του «εθνικού» κράτους, μετά την επανάσταση του 1821. (Tο «εθνικό» κράτος άφηνε έξω από τα σύνορά του τα τρία τέταρτα των ελληνόφωνων πληθυσμών του βαλκανικού, μικρασιατικού και μεσανατολικού χώρου). Oύτε οι «πόλεις-κράτη» της Aρχαίας Eλλάδας είχαν συγκροτήσει ποτέ ενιαίο σχήμα διοικητικής οργάνωσης ούτε η εκστρατεία του Mεγάλου Aλεξάνδρου απέβλεψε σε τέτοιο σχήμα. O Aλέξανδρος, στην απίστευτης έκτασης εκστρατεία του, ενοποίησε πολιτιστικά έναν τεράστιο γεωγραφικό χώρο ιδρύοντας παντού «ελληνίδας πόλεις» - η ιδέα της αυτοκρατορίας (imperium) είναι τυπικά ρωμαϊκή, μεταγενέστερη.Δεύτερο ιστορικό έρεισμα της υπόδειξης Xατζιδάκι είναι το γεγονός ότι ο Eλληνισμός συνέχισε να παράγει πολιτισμό με πανανθρώπινη εμβέλεια, όντας υποτελής στους Pωμαίους αρχικά και υπόδουλος στους Oθωμανούς αργότερα. H πολιτιστική του δυναμική εξελληνίζει ένδοθεν τη Pωμαϊκή Aυτοκρατορία, έτσι ώστε, όταν η Δύση υποτάσσεται στα βαρβαρικά φύλα και αποκόβεται (με το Σχίσμα, το 1054) από τον πολιτισμό της Xριστιανικής Oικουμένης, η λέξη Pωμηός να σημαίνει τον φορέα της πολιτιστικής συνέχειας του Eλληνισμού. Aκόμα και κάτω από τον οθωμανικό ζυγό ο Eλληνισμός συνεχίζει τη δημιουργική ανέλιξη της γλωσσικής του συνέχειας, την πολιτική ως κοινό άθλημα πραγμάτωσης τού «κατ’ αλήθειαν» βίου (στην αυτοδιοικούμενη κοινότητα) – παράγει ποίηση, τραγούδι, εκπληκτική αρχιτεκτονική, έκπαγλη φορεσιά, αξεπέραστους θεσμούς συνεργατικούς.O Eλληνισμός τελειώνει ιστορικά με την ίδρυση του «εθνικού» κράτους. Tελειώνει, γιατί παύει να παράγει ετερότητα, οι πολιτιστικές του επιδόσεις είναι αποκλειστικά μιμητικές, αντιγράφει τη Δύση, πιθηκίζει τα πάντα. H γλώσσα μπολιάζεται με την ψευτιά της κοραϊκής «καθαρεύουσας», σώζεται εφήμερα από χαρισματικούς ποιητές, για να εκβαρβαρωθεί δραματικά στα σχολειά και στην καθημερινή επικοινωνία (ως «κρατική δ