Ζωοαρχαιολογία: Μία νέα επιστήμη

Μια νέα σχετικά επιστήμη -η ζωοαρχαιολογία- έρχεται να απαντήσει σε ένα σωρό ερωτηματικά, που μέχρι πριν λίγα χρόνια όχι μόνο δεν ετίθεντο από τους επιστήμονες, αλλά ακόμα και τα ίδια τα αντικείμενα μελέτης της, που είναι τα οστά ζώων, πετιόνταν στα σκουπίδια.

Τι συμπεράσματα όμως μπορεί κανείς να συνάγει από την έρευνα και τη μελέτη των ζωικών υπολειμμάτων που διατηρούνται από την αρχαιότητα; Με ποιο τρόπο ο σύγχρονος επιστήμονας καταλαβαίνει τις πρακτικές του παρελθόντος, είτε αυτές αφορούν τους προϊστορικούς κτηνοτρόφους και την παραγωγή τους είτε τη συμπεριφορά των αρχαίων ανθρώπων στα ίδια τα ζώα;

 Για να διαφωτιστούμε, μιλήσαμε με την πλέον αρμόδια, τη ζωοαρχαιολόγο και διδάκτωρ αρχαιολογίας Ευτυχία Γιαννούλη, η οποία ξεκινώντας μας έδωσε έναν ορισμό για την επιστήμη της.

«Ο πλέον συνοπτικός ορισμός είναι ότι η ζωοαρχαιολογία μελετά και αναλύει τα οστά των ζώων από αρχαιολογικές ανασκαφές. Όμως θα μπορούσαμε να πούμε ακόμη ότι μελετά τους τρόπους που μεταχειρίζονταν οι αρχαίοι τα ζώα, με ποιους σκοπούς, τι άλλα προϊόντα εκτός από το κρέας έπαιρναν από αυτά, πώς τα ζώα τα ίδια ή μέσω των προϊόντων τους συμμετείχαν σε άλλες όψεις της ζωής των ανθρώπων, σε γιορτές, δοξασίες, ήθη και έθιμα», μας εξηγεί.

Στην Ελλάδα η ζωοαρχαιολογία άρχισε να γίνεται ουσιαστικά γνωστή μόλις τα τελευταία 25-30 χρόνια από ξένους μελετητές, οι οποίοι εργάστηκαν σε ανασκαφές της χώρας μας. «Αν και η μεθοδολογία της δανειοδοτείται από πολλές επιστήμες (όπως η βιολογία, η ζωολογία και η παλαιοντολογία), η αρχαιολογική ερμηνεία των ευρημάτων δεν μπορεί να γίνει από κάποιον μη αρχαιολόγο», σημειώνει.

Όσο για τους μελλοντικούς ζωοαρχαιολόγους, τα νέα δεν είναι και τόσο καλά, καθώς σχετικές σπουδές γίνονται μόνο στο εξωτερικό. «Η διδασκαλία της ζωοαρχαιολογίας απαιτεί την ύπαρξη συγκριτικής συλλογής αναφοράς και εργαστηρίου. Φανταστείτε κάποιος να μαθαίνει χημεία χωρίς εργαστήριο, παρά μόνο θεωρητικά! Το εργαστήριο δεν βοηθά μόνο στην εμπέδωση της γνώσης, αλλά και στην εξάσκηση και όξυνση του ματιού μέσω της λεπτομερούς παρατήρησης των ανατομικών χαρακτηριστικών των διαφόρων ειδών», δηλώνει η κ. Γιαννούλη, συμπληρώνοντας ότι τέτοιες συλλογές και εργαστήρια μπορεί να είναι πανεπιστημιακά ή υπό την αιγίδα κάποιου ερευνητικού κέντρου.

«Βέβαια, μαθήματα ζωοαρχαιολογίας προσφέρονται ήδη σε Τομείς Αρχαιολογίας σε κάποια ελληνικά πανεπιστήμια (συνήθως στο πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Αρχαιολογίας), αλλά κανένα ελληνικό πανεπιστήμιο προς το παρόν δεν μπορεί να υποστηρίξει την ειδική διδασκαλία που απαιτείται για την ειδίκευση ενός ζωοαρχαιολόγου. Οι χώρες που προτιμώνται είναι η Αγγλία, η Αμερική και η Γαλλία, δευτερευόντως η Γερμανία», τονίζει.

Τι γίνεται όμως στην Ελλάδα; Σε ποιές περιοχές της χώρας μας έχουν γίνει σοβαρές ζωοαρχαιολογικές έρευνες; «Σε όλες σχεδόν, εκτός της Δυτικής Ελλάδας, λόγω του μικρού αριθμού ανασκαφών», μας απαντά. Και εξηγεί ότι οι έρευνες αυτές αφορούν κυρίως προϊστορικές θέσει