Του σεβασμού η απώλεια

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Μια από τις αιτίες που οδήγησαν την ελληνική κοινωνία σε αυτή τη σήψη που βιώνει σήμερα, είναι η αποσιώπηση της ατομικής ευθύνης του καθενός μας χωριστά. Η προβολή και, εν τέλει, η επικυριαρχία του μεταφυσικού συλλογικού, οδήγησε στο τέλμα, όπου κανείς δεν ευθύνεται για τίποτα και ότι για όλα φταίει κάποιος άλλος (το κράτος, το σύστημα κλπ).

Σαν ηλιοβασανισμένο δειλινό η εποχή μας, οδεύει προς τη λυσιτέλεια ενός μοντέλου, μιας περιόδου, μιας νοοτροπίας. Μια από τις βασικές ενδόφυτες ιδιότητες της ήταν η απουσία του σεβασμού και η επικυριαρχία της χύδην οικειότητας. Στερημένη η κοινωνία στέρεων παραδόσεων και γαλουχημένη στην άκρατη και άκριτη υιοθέτηση μιας συμπεριφοράς, - ατομικής και κοινωνικής - όπου η κακώς εννοούμενη εγγύτητα και οικειότητα υποκαθιστούσαν το σεβασμό προς το ατομικό και απαραβίαστο του βίου, παραδόθηκε σε συμπεριφορές έξαλλου κοπαδιάσματος.

Το υπομόχλιο, με την βοήθεια του οποίου, επικράτησε αυτού του είδους η συμπεριφορά ήταν το αναποδογύρισμα του ζεύγους ευθύνη - δικαίωμα. Αποσιωπώντας το γεγονός ότι κάθε δικαίωμα είναι το αποτέλεσμα μιας εκ των προτέρων αναληφθείσης ευθύνης, οι θιασώτες αυτής της νοοτροπίας, επέβαλαν, πολλές φορές και δια της βίας, την αντίληψη ότι το δικαίωμα προπορεύεται της ευθύνης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα για κάθε δεινό ή συμφορά, για κάθε πρόβλημα ή ερώτημα που ανέκυπτε στον ατομικό ή συλλογικό βίο αυτής της χώρας, να φταίει, πάντα, κάποιος άλλος. Σεβασμός δεν είναι αυτό που μας έλεγαν στο σχολείο, αλλά, πρωτίστως, η ανάληψη της ευθύνης έναντι του άλλου, του εαυτού και της κοινωνίας.

Σε χώρες όπου οι παραδόσεις του Διαφωτισμού και του Ορθού Λόγου αποτέλεσαν το γόνιμο έδαφος, πάνω στο οποίο άνθισε ο αναγεννησιακού τύπου φιλελευθερισμός στο πολιτικό και κοινωνικό πεδίο, τέτοια ερωτήματα έχουν απαντηθεί προ πολλού. Εκεί, ίσως, θα πρέπει να αναζητηθεί και η πρόοδος αυτών των κοινωνιών όσον αφορά στην προστασία των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων, στη δημιουργία συστημάτων προστασίας των αδύναμων μελών και στα συστήματα Υγείας και Παιδείας.

Η απουσία του σεβασμού, προϊόν αυτής της αντιμετάθεσης των θέσεων της ευθύνης και του δικαιώματος, πλήττει κυρίως τους αδύναμους της κοινωνίας, πλήττει εκείνους που δεν έχουν τα μέσα και τη γνώση να αμυνθούν απέναντι στην αυθαιρεσία και τη βία των ισχυρών. Πλήττονται όμως, εξίσου, και από τους υποτιθέμενους υπερασπιστές και προστάτες τους, οι οποίοι, μεταφυσικώ τω τρόπω, θεωρούν πως το δικαίωμα υπάρχει χωρίς την ευθύνη. Κι εκεί βρίσκεται η ουσία του προβλήματος: η απουσία του σεβασμού είναι ζήτημα πρωταγωνιστικής σημασίας, είναι ζήτημα παιδείας. Παιδείας όχι μόνο στα πλαίσια του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά παιδείας ως αγωγή και διαπαιδαγώγηση πολιτών υπεύθυνων. Αυτό το πράγμα, τα τελευταία σαράντα χρόνια όχι μόνο το αγνοήσαμε, αλλά φροντίσαμε να το θάψουμε βαθιά, κάτω από αλλεπάλληλα στρώματα λαϊκισμού και ευτέλειας, που στηρίζονταν στα φτηνά εκ του εξωτερικού δάνεια.
<