Η Ουκρανία και το Ιράν προκαλούν στρατηγικές ανατροπές

του Χρήστου Α. Καπούτση

Στην Ουκρανία και στο Ιράν, εστιάζεται το ενδιαφέρον της Διεθνούς Κοινότητας. Και οι δυο χώρες, από διαφορετικές αφετηρίες, τροφοδοτούν με μια ανατρεπτική δυναμική, το διεθνές πολιτικό-διπλωματικό και ενεργειακό περιβάλλον.

Η Ουκρανία διέρχεται δύσκολες στιγμές. Έχουν κλιμακωθεί επικίνδυνα, τα βίαια επεισόδια στο Κίεβο και σε άλλες ουκρανικές πόλεις. Υπάρχουν και νεκροί μεταξύ των διαδηλωτών.
Το ερώτημα είναι, ποιος ευθύνεται, ή ποιος κρύβεται πίσω από τα πρωτοφανή αιματηρά επεισόδια, στην πλατεία Ανεξαρτησίας στο Κίεβο; Εκεί όπου το 2004 πραγματοποιήθηκε η «Πορτοκαλί επανάσταση» με επικεφαλής τη φιλοδυτική Πρόεδρο Γιούλια Τιμοσένκο (που σήμερα είναι στη φυλακή καταδικασμένη για διαφθορά).
Η μία εκδοχή είναι ότι πρόκειται για προβοκάτορες της αστυνομίας. Η άλλη, ότι πίσω από τις βίαιες συγκρούσεις είναι ακροδεξιοί, που περιγράφουν τη φασιστική ιδεολογία τους σαν «χριστιανοορθόδοξο εθνικοαναρχισμό»! Και μια τρίτη, ότι υποκινούνται από αμερικανικές ΜΚΟ, όπως και στην περίφημη «Πορτοκαλί Επανάσταση».
Το ζητούμενο είναι αν η κατάσταση στο Κίεβο θα ομαλοποιηθεί με πιθανή εξέλιξη την παραίτηση του Πρωθυπουργού Νικολάι Αζάροφ (χαρακτηρίζεται ως νεοσοβιετικός δεινόσαυρος), ή αν η περαιτέρω αποσταθεροποίηση, θα κλονίσει την παρουσία στην προεδρία του προέδρου Βίκτορα Γιανουκόβιτς, του πολιτικού που χαρακτηρίζεται ως ρωσόφιλος. Αλλά και αν, μετά τις όποιες εσωτερικές εξελίξεις, θα προκύψουν προβλήματα και ποια, στις σχέσεις της Ουκρανίας με τη Ρωσία και με τη Δύση.

Υπενθυμίζουμε ότι οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν τον περασμένο Νοέμβριο, όταν ο Γιανουκόβιτς αποφάσισε να παγώσει τις διαπραγματεύσεις για την υπογραφή βασικών συμφωνιών που θα οδηγούσαν στην Ουκρανία να ενταχθεί στην Ε.Ε. Και παράλληλα, οι Πούτιν και Γιανουκόβιτς υπέγραψαν μια ρωσο-ουκρανική οικονομική συμφωνία. Τότε η Ουκρανία εξασφάλισε ένα δάνειο 16 δισ. δολαρίων, προκειμένου να αποφύγει την προσφυγή της στο Δ.Ν.Τ., όπως υποδείκνυαν στον Γιανουκόβιτς, οι Ευρωπαίοι Τραπεζίτες και πολιτικοί.

Η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ καταδίκασαν και καταδικάζουν την ουκρανική κυβέρνηση για τη βία στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, ενώ η Ρωσία κάλεσε τη Δύση να μην ανακατεύεται στην εσωτερική κρίση στην Ουκρανία. Πολλοί αναλυτές δεν αποκλείουν ακόμη και τη διχοτόμηση της Ουκρανίας, αφού οι μισοί Ουκρανοί είναι υπέρ της ένταξης της χώρας στην Ε.Ε. και οι άλλοι μισοί υπέρ της ενίσχυσης των σχέσεων της Ουκρανίας με τη Ρωσία.

Η Ουκρανία είναι χωρισμένη στο δύο. Στο Ανατολικό και νότιο τμήμα της χώρας, πλειοψηφούν οι ρωσόφωνοι και οι ρωσόφιλοι, ενώ στο Θρήσκευμα είναι Ορθόδοξοι. Στα δυτικό τμήμα κυριαρχούν οι φιλοδυτικοί και οι Καθολικοί.

Η Ουκρανία δεν παράγει φυσικό αέριο, όμως είναι η χώρα από όπου διέρχονται οι αγωγοί που τροφοδοτούν την Ευρώπη με ρωσικό φυσικό αέριο. Η Ουκρανία προμηθεύεται φθηνό φυσικό αέριο από την Ρωσία. Αν η Ρωσία «κλείσει» τις στρόφιγγες του φυσικού αερίου, η Ουκρανία θα παγώσει και μαζί της και η Ευρώπη!

Στην Ουκρανία, ναυλοχεί ο πανίσχυρος Ρωσικός Στόλος της Μαύρης Θάλασσας, στο ναύσταθμο στην Κριμαία. Η Ρωσία, δεν επιθυμεί την ένταξη της Ουκρανίας στους ευρωατλαντικούς θεσμούς, διότι, τότε , πολύ πιθανόν αμερικανο-νατοϊκές στρατιωτικές βάσεις να εγκατασταθούν στο «μαλακό υπογάστριο» της Ρωσίας.

Ο Υπουργός Εξωτερικών και ως προεδρεύων του Σ.Γ.Υ. της Ε.Ε. Ευ. Βενιζέλος, δήλωσε ότι: «Πιστεύουμε βαθιά στην καλλιέργεια και την προώθηση των σχέσεων Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ρωσίας. Δεν θέλουμε οι χώρες που μετέχουν στη λεγόμενη Ανατολική Γειτονία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως είναι η Ουκρανία, η Μολδαβία, η Γεωργία, η Αρμενία, να τίθενται μπροστά σε διλήμματα, είτε με την Ευρωπαϊκή Ένωση, είτε εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε συνεργασία με τη Ρωσία, είτε εναντίον της Ρωσίας. Δεν είναι διλημματικού χαρακτήρα αυτή η πολιτική. Πρέπει να αναγνωρίσουμε όλοι το στρατηγικό χαρακτήρα της σχέσης Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ρωσίας»

Είναι σαφές ότι θα αλλάξουν οι διεθνείς συσχετισμοί ισχύος, είτε η Ουκρανία περάσει, στην επιρροή των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., είτε βρεθεί στον αστερισμό της Ρωσίας. Η Ουκρανία και το Ιράν, αναδεικνύονται σε κράτη ρυθμιστές των διεθνοπολιτικών και ενεργειακών εξελίξεων.

ΤΟ ΙΡΑΝ

Κομβικός είναι και ο ρόλος του Ιράν στις διεθνείς Γεωπολιτικές Εξελίξεις.

Ο Πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ροχανί, σε παρέμβασή του στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας, είπε ότι «Το Ιράν διαπραγματεύεται με τις ΗΠΑ με στόχο μια εποικοδομητική σχέση με τη διεθνή κοινότητα». Έκανε αναφορά στην πρόσφατη συμφωνία του Ιράν με την ομάδα των «6», που προβλέπει πάγωμα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν για 6 μήνες, με αντάλλαγμα την άρση ορισμένων οικονομικών κυρώσεων σε βάρος του Ιράν από τη Δύση.

Σε ερώτηση, αν βλέπει κάποιο εμπόδιο στην αποκατάσταση των σχέσεων του Ιράν με τη Δύση, ο Χασάν Ροχανί, είπε ότι, «αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν υπάρξουν πιέσεις από άλλες πλευρές», φωτογραφίζοντας ουσιαστικά τις αντιρρήσεις του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας, που χαρακτήρισαν ως «ιστορικό λάθος», τη συμφωνία των ΗΠΑ με το Ιράν. Όσο το Ιράν θα βγαίνει από τη διεθνή απομόνωση και θα έχει συμμέτοχη στις διεθνείς εξελίξεις, τόσο θα περιορίζεται ο ρόλος του Ισραήλ, της Σαουδικής Αραβίας, του Κατάρ, αλλά και της Τουρκίας στην περιοχή.
Επίσης, ο Πρόεδρος του Ιράν, δήλωσε κατηγορηματικά ότι στη στρατηγική ασφάλειας της χώρας του, δεν έχουν θέση τα πυρηνικά όπλα!
Είναι μια πολύ σημαντική δήλωση του Ιρανού προέδρου, που αποδυναμώνει την πολιτική του Ισραήλ για το Ιράν. Το Ισραήλ, προωθεί την στρατιωτική δράση εναντίον του Ιράν. Στα σχέδια του Ισραήλ, προβλέπεται η αεροπορική επιδρομή και η καταστροφή όλων των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, με τη συμμετοχή και των αμερικανικών στρατιωτικών μέσων, που είναι απαραίτητα, ώστε να έχουν πιθανότητες επιτυχίας τα ισραηλινά σχέδια.

Πιθανή αποκατάσταση των σχέσεων του Ιράν με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε., θα είναι μια εξέλιξη στρατηγικών διαστάσεων. Θα επηρεαστούν οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Α. Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής, της Αραβικής Χερσονήσου και της Κεντρικής Ασίας. Ήδη η προσωρινή συμφωνία ΗΠΑ-Ιράν έχει δημιουργήσει προβλήματα στις σχέσεις των αμερικανών με το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, που είναι τα βασικά στηρίγματα των στρατηγικών στοχεύσεων των αμερικανών σε αυτή την υψίστης στρατηγικής αξίας γεωγραφική περιοχή.

Το Ιράν στηρίζει το καθεστώς Άσαντ στη Συρία, όπως φυσικά και η Ρωσία. Και επιδιώκουν την απομάκρυνση των ενόπλων ομάδων από τη Συρία, των αντικαθεστωτικών ανταρτών, που είναι και ακραίοι ισλαμιστές, αλλά και τις τρομοκρατικές ομάδες που διατηρούν στενές σχέσεις με την αλ Κάιντα, που χρηματοδοτούνται από τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ και υποστηρίζονται από την Τουρκία.

O Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι, δήλωσε ότι, «η συμμετοχή του Ιράν, είναι απαραίτητη στις συνομιλίες για τον τερματισμό του εμφυλίου στη Συρία». Η δήλωση του κορυφαίου κυβερνητικού αξιωματούχοι των ΗΠΑ, έχει ιδιαίτερη πολιτική βαρύτητα, διότι προβίβασε το Ιράν, σε ισότιμο συνομιλητή της διεθνούς κοινότητας.

Η Άγκυρα, το τελευταίο διάστημα, έχει αναλάβει σημαντικές διπλωματικές πρωτοβουλίες, αποκατάστασης των σχέσεών της με την Τεχεράνη. Ο Α. Νταβούτογλου έχει επισκεφθεί τρεις φορές τις τελευταίες 45 μέρες την Τεχεράνη και έχει κατορθώσει να αναθερμάνει τις τουρκο-ιρανικές σχέσεις.

Επίσης, Μόσχα και Τεχεράνη έχουν συνάψει ισχυρές συμφωνίες στον ενεργειακό και στρατιωτικό τομέα.

Η γεωγραφική θέση του Ιράν, τα τεράστια αποθέματα σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο που υπάρχουν στο υπέδαφος του και στο ιρανικό τμήμα της Κασπίας, η ισχυρή στρατιωτική μηχανή που διαθέτει και ο έλεγχος των στενών του Ορμούζ, καθιστούν το Ιράν, μια χώρα κομβική των Γεωστρατηγικών και Γεωοικονομικών εξελίξεων.

Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας. Η Ελλάδα, είχε παραδοσιακά πολύ καλές σχέσεις με το Ιράν. Την περίοδο 2010-12, όταν όλες οι χώρες πουλούσαν πετρέλαιο στην Ελλάδα και απαιτούσαν να προπληρώνουμε την αξία του, μόνο το Ιράν μας έδινε πετρέλαιο επί πιστώσει και μάλιστα φθηνότερο από τις άλλες προμηθεύτριες χώρες. Όμως, το Ιράν σταμάτησε να προμηθεύει με πετρέλαιο την Ελλάδα, όταν η χώρα μας, συμμορφώθηκε με την απόφαση της Ε.Ε. να επιβληθεί ενεργειακό εμπάργκο στο Ιράν.
Το τελευταίο διάστημα, η Ελλάδα και το Ιράν αποκαθιστούν σταδιακά τις διπλωματικές και οικονομικές τους σχέσεις.
Είναι προφανές ότι, η προσπάθεια της Ελλάδας, να αναβαθμίσει τις σχέσεις της με το Ιράν, θα προκαλέσει την έντονη δυσαρέσκεια του Ισραήλ. Συνεπώς η ελληνική διπλωματία θα πρέπει με «ακροβατικούς» ελιγμούς, να εξασφαλίσει μια ισορροπημένη μετρική σχέση στο τρίγωνο Τελ Αβίβ - Αθήνα- Τεχεράνη.

Ενημερώνοντας τους διπλωματικούς συντάκτες ο Αντιπρόεδρος και υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Βενιζέλος, ρωτήθηκε «αν θα υπάρξει κάποια πρωτοβουλία, στα πλαίσια της Ελληνικής Προεδρίας, προς το Ιράν, έναν παραδοσιακό σύμμαχο με τον οποίο ουσιαστικά οι σχέσεις μας τα τελευταία χρόνια έχουν παγώσει». Και η απάντηση: Ευ. Βενιζέλος: «πρόκειται να συναντηθώ τις επόμενες μέρες με τον Πρέσβη του Ιράν στην Αθήνα, εφαρμόζοντας την κοινή ευρωπαϊκή γραμμή και την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που στη βάση της εισήγησης του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας έλαβε πολύ συγκεκριμένες, δημιουργικές θα έλεγα αποφάσεις, σε σχέση με την εφαρμογή της Συμφωνίας της Γενεύης για τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Μας ενδιαφέρει φυσικά να εφαρμοστεί πλήρως η συμφωνία αυτή, να λειτουργήσει ως ένα πραγματικό παράθυρο ευκαιρίας για τη σταθεροποίηση της κατάστασης και για την άρση οποιασδήποτε ανασφάλειας και οποιασδήποτε απειλής για οποιαδήποτε χώρα, αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία, και βεβαίως μας ενδιαφέρει να αποκατασταθούν οι οικονομικές και εμπορικές σχέσεις, διότι οι κυρώσεις έχουν επιπτώσεις και στις οικονομίες των δυτικών χωρών και επιπτώσεις και στη δική μας οικονομία. Αλλά βεβαίως προέχει το Διεθνές Δίκαιο, η διεθνής νομιμότητα, η υποχρέωσή μας να συμμορφωνόμαστε προς τις αποφάσεις και του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Και ειδικότερα, για τις ελληνο-ιρανικές σχέσεις, ο Ευ. Βενιζέλος είπε: «Υπάρχουν, πράγματι, ανοιχτές συναλλαγές, μάλλον, θα έλεγα, ανοιχτές οικονομικές εκκρεμότητες μεταξύ ελληνικών επιχειρήσεων και επιχειρήσεων του Ιράν. Υπάρχουν χρέη, τα οποία τα αναγνωρίζουμε, τα οποία όμως είναι παγωμένα λόγω των διεθνών κυρώσεων, τις οποίες σεβόμαστε και τις οποίες εφαρμόζουμε σεβόμενοι το Διεθνές Δίκαιο και τις αποφάσεις του Ο.Η.Ε.. Δεν υπάρχει καμία δυσκολία να αποπληρωθούν οι οφειλές αυτές, μόλις αυτό επιτραπεί διεθνώς. Και θα ήταν πολύ θα έλεγα ευχάριστο και ικανοποιητικό για μας ένα μεγάλο μέρος των οφειλών αυτών να ικανοποιηθεί μέσω της αγοράς στην Ελλάδα φαρμακευτικού και γενικώς ανθρωπιστικού υλικού, το οποίο είναι ούτως ή άλλως κι ένα υλικό το οποίο έχει ειδική μεταχείριση».