Η μαγεία της αφήγησης

Ο Γιώργος Ευγενικός είναι αφηγητής και ηθοποιός και έχει σπουδάσει στο Θέατρο Τέχνης. Τα τελευταία δέκα χρόνια ασχολείται επαγγελματικά με την αφήγηση. Είναι διευθυντής της Σχολής Αφηγηματικής Τέχνης του Κέντρου Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών. Δημιουργεί και υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα με άξονα το παραμύθι, είτε είναι προγράμματα που έχουν βάση το θέατρο, είτε την ίδια την αφήγηση. Ο ίδιος, μίλησε στον Αθήνα 9.84 και στον Αίαντα Αρτεμάκη για το Κέντρο το οποίο διευθύνει και για τις δράσεις του.

Ερ. Το κέντρο διάδοσης και μελέτης μύθων και παραμυθιών πώς ξεκίνησε; Πως σας ήρθε η ιδέα να δημιουργήσετε μία τέτοια διαδικτυακή πλατφόρμα-πύλη;
Γ.Ε.: «Όλα ξεκίνησαν καταρχήν πριν από δέκα χρόνια, ίσως και λίγο νωρίτερα, όταν γεννήθηκε η ιδέα για την γιορτή παραμυθιών στην Τζιά. Είναι ένα φεστιβάλ, το οποίο κατάφερε να συγκεντρώσει όλους τους ανθρώπους που ασχολούνται με το παραμύθι, τουλάχιστον εκείνη την εποχή. Και επειδή συγκεντρώθηκαν και παρουσίασαν την δουλειά τους και αντάλλαξαν απόψεις γεννήθηκε η ανάγκη να δημιουργηθεί ένας φορέας, ο οποίος θα αγκάλιαζε όλη αυτή την δράση και ταυτόχρονα πιο οργανωμένα να παράγει ένα πολιτιστικό και ερευνητικό έργο. Έτσι γεννήθηκε το Κέντρο Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών. Φυσικά, εκείνη την εποχή ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία για την διάδοση εκτός από την προφορικότητα ήταν και το διαδίκτυο. Έτσι λοιπόν φτιάξαμε το e-mythos.eu, που είναι η επίσημη ιστοσελίδα του Κέντρου Μελέτης και μέσα από αυτήν παρουσιάζουμε τις δράσεις μας και προσπαθούμε τουλάχιστον να είναι όσο το δυνατόν πιο πλούσια, να διατηρούμε το αρχείο μέσα σ' αυτήν την ιστοσελίδα, να έχει αρκετούς συνδέσμους ώστε να μπορεί κάποιος να δει και φωτογραφικά τις δράσεις μας. Και αυτό που βλέπουμε ως αποτέλεσμα είναι ότι ο κόσμος μάς έχει τιμήσει μπαίνοντας στην ιστοσελίδα και πραγματικά μας βγάζει στις πρώτες θέσεις στη μηχανή αναζήτησης Google».

Ερ. Ο στόχος του κέντρου θα λέγατε ότι είναι να δημιουργήσει και να «ξυπνήσει» το ενδιαφέρον του κοινού για την πολιτιστική μας κληρονομιά;
Γ.Ε.: «Είναι ακριβώς αυτό. Ο στόχος του κέντρου είναι να τονώσει το ενδιαφέρον του κόσμου για την λαϊκή προφορική παράδοση, για την πολιτιστική κληρονομιά: Να ενεργοποιήσει κόσμο ώστε να εργαστεί πάνω σε αυτό το αντικείμενο. Πιστεύουμε ότι, συνέχεια του πολιτισμού μας είναι η μεταφορά της παράδοσης μας. Και παράδοση ακριβώς αυτό σημαίνει ότι, παραδίδω στην επόμενη γενιά αυτό που έχω λάβει από την προηγούμενη και οφείλω να διαφυλάξω, να το φιλτράρω στην εποχή μου και να το παραδώσω στους επόμενους. Γι αυτό και ως αφηγητές αυτό που λέμε είναι ότι δεν παίρνουμε απλά μία ιστορία να την πούμε ως ένα μουσειακό είδος της λαϊκής προφορικής παράδοσης, επειδή, αν δεν έχει την ζωντάνια της σύγχρονης εποχής, θα μείνει απολιθωμένο. Προσπαθούμε λοιπόν να το φιλτράρουμε μέσα από την εποχή μας και να το παραδώσουμε έτσι φιλτραρισμένο. Γιατί για σκεφτείτε μετά από εκατό χρόνια και αυτή η εποχή θα έχει να παραδώσει κάτι. Αν την υπερπηδήσουμε θα είναι σαν να μην υπάρχει; Νομίζω ότι όλες οι εποχές πρέπει να βάλουν το δικό τους λιθαράκι».

Ερ. Πώς ακριβώς λειτουργεί; Για παράδειγμα κάποιος σας λέει προφορικά μία ιστορία, εσείς την καταγράφετε... και μετά;
Γ.Ε.: «Υπάρχουν πολλοί τρόποι. Ο ένας είναι αυτό που περιγράψατε μόλις τώρα. Είναι η καταγραφή μιας ιστορίας από μία πηγή μέσω της προφορικότητας. Ένας παππούς, κάποιος, οποιοσδήποτε λέει την ιστορία, εμείς την αποτυπώνουμε στην μνήμη μας και από μνήμης την αφηγούμαστε. Αυτός είναι ο πιο κλασσικός τρόπος. Ο τρόπος με τον οποίον μεταφέρθηκαν οι ιστορίες μέχρι την εποχή μας. Ο άλλος τρόπος, από τότε που ο άνθρωπος χρησιμοποίησε την γραφή, είναι να αποτυπώνει μέσω του γραπτού κειμένου μία ιστορία. Εμείς ουσιαστικά απελευθερώνουμε την ιστορία από το γραπτό κείμενο και την παραδίδουμε πάλι μέσω της προφορικότητας, εκεί που ανήκει, στον κόσμο. Αυτές οι δύο διαδικασίες είναι. Προσπαθούμε να τις τηρήσουμε και τις δύο».

Ερ. Μέσα στην ιστοσελίδα σας υπάρχει μια κατηγορία που λέγεται «Πάμε σχολείο». Τι ακριβώς είναι;
Γ.Ε.: «Το «Πάμε σχολείο» είναι ένα πρόγραμμα που σκεφτήκαμε να δημιουργήσουμε και ο λόγος ήταν ότι θέλαμε να προτείνουμε στα σχολεία κάτι πιο οργανωμένο και συγκεκριμένο που να έχει μία επιστημονική βαρύτητα και να είναι δουλεμένο κι όχι απλά μία παράσταση η οποία πηγαίνει ψυχαγωγικά σε ένα σχολείο για να παρουσιαστεί. Έτσι λοιπόν, επιλέχθηκαν κάποιες παραστάσεις, οι οποίες λειτουργούν και εκπαιδευτικά στα παιδιά, ανάλογα και τις τάξεις, όπως για παράδειγμα η Οδύσσεια ή η ελληνική μυθολογία, ο Περσέας, η Αργοναυτική εκστρατεία ή παραστάσεις, αφηγήσεις ιστοριών όπως το «DNA» ή ο μικρόκοσμος στη φυσική. Αυτές οι παραστάσεις απευθύνθηκαν στο σχολείο και αυτήν την τάση που είχαμε την ονομάσαμε «Πάμε σχολείο». Εδώ θα ήθελα να πω ότι το Ίδρυμα Νιάρχου έρχεται να αγκαλιάσει αυτή την προσπάθειά μας και να μας στηρίξει οικονομικά ώστε να δώσουμε 35 παραστάσεις σε σχολεία όλης της Αττικής, από ειδικά σχολεία μέχρι διαπολιτισμικά, μέχρι σε σχολεία που είναι σε υποβαθμισμένες περιοχές και έτσι με αυτήν την στήριξη και για εμάς είναι πιο εύκολο να πάμε σε αυτά τα σχολεία και να παρουσιάσουμε την δουλειά μας. Και από την άλλη, να ξυπνήσουμε αυτό το αίσθημα αγάπης αν θέλετε που υπάρχει σε όλους μας μέσα για την παράδοση μας και ο καθένας το εκφράζει με διαφορετικό τρόπο, αλλά πιστεύω ότι όλοι μας το έχουμε μέσα μας κρυμμένο».

Ερ. Άλλη μία κατηγορία που έχετε είναι η «Σχολή». Πως μπορεί κάποιος να φοιτήσει σε αυτήν;
Γ.Ε.: «Καταρχήν υπάρχουν οι δύο έννοιες της Σχολής. Η μία με την γενικότερη σημασία της σχολής. Δηλαδή, αν θέλετε, της «φιλοσοφικής τάσης». Και η άλλη με την ρεαλιστική έννοια του σχολείου αφήγησης. Αυτό λοιπόν είναι ένα πρόγραμμα που δημιούργησε το κέντρο δια βίου μάθησης. Απευθύνεται σε ενήλικες, σε ανθρώπους που αγαπούν την αφήγηση, το παραμύθι, την προφορικότητα. Είναι χίλιες ώρες μέσα σε δύο χρόνια. Κάθε δεύτερο Σαββατοκύριακο, το πρόγραμμα υλοποιείται στην Αθήνα, φιλοξενείται στους χώρους του μουσείου νεότερης κεραμικής. Κάθε δεύτερο χρόνο παίρνουμε άτομα για να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα γιατί θέλουμε να ολοκληρώνεται ο ένας κύκλος και μετά να ξεκινάει ένας δεύτερος και μέσα στην σχολή διδάσκονται διάφορες ειδικότητες οι οποίες όμως όλες συγκλίνουν σε ένα πράγμα: Το πώς θα δείξουμε σε κάποιον το δρόμο να κάνει μια καλή αφήγηση ή να ανακαλύψει αν θέλετε, γιατί κάποιος δεν είναι απόλυτο ότι μπορεί ή θέλει να γίνει αφηγητής, είτε επαγγελματίας είτε ερασιτέχνης. Ο καθένας έχει τους λόγους του που έρχεται στην σχολή. Άλλος γιατί απλά το αγαπάει και θέλει να το κάνει για εκείνον. Άλλος γιατί θέλει να υποβοηθήσει την επαγγελματική του δραστηριότητα, είναι εκπαιδευτικός ενδεχόμενα, ή έχει κάποια ιδιότητα. Ο καθένας έχει τους λόγους του. Έτσι μαζεύονται περίπου δεκαπέντε άτομα, επιλέγονται μέσω της διαδικασίας της συνέντευξης. Δεν χρειάζεται κάποιος να έχει ιδιαίτερο ταλέντο, τα κριτήρια δηλαδή αξιολόγησης δεν είναι το ταλέντο κάποιου αλλά η αγάπη. Είναι να καταφέρει να μας πείσει ότι αγαπάει την αφήγηση και θέλει να ασχοληθεί με ειλικρίνεια και με μεράκι με την Σχολή».

Ερ. Είστε κοινωφελής, μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Υπάρχει βοήθεια ή ενδιαφέρον από κάποιον κυβερνητικό οργανισμό ή δημόσιο φορέα;
Γ.Ε.: «Το Κέντρο Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών είναι Μη Κυβερνητικός Οργανισμός, είναι μη κερδοσκοπικός. Έχει πενταμελές διοικητικό συμβούλιο, εξελεγκτική επιτροπή, γενική συνέλευση. Δεν είναι ένας Οργανισμός δύο ανθρώπων για παράδειγμα ή τριών. Δυστυχώς, δεν παίρνουμε κάποια επιχορήγηση από το κράτος. Αυτό μπορεί να είναι και ευτύχημα βέβαια! Το δυστυχώς θα το βάλω σε εισαγωγικά. Οτιδήποτε κάνουμε είναι αυτοχρηματοδοτούμενο. Οπότε αυτό που προσπαθούμε να κυνηγήσουμε είναι να εξασφαλίσουμε τα οικονομικά για να κάνουμε μία δράση. Γι' αυτό είναι για εμάς σημαντικό, για παράδειγμα στο «Πάμε σχολείο» ανταποκρίθηκε το Ίδρυμα Νιάρχου και μας χρηματοδότησε για να μπορούμε να το υλοποιήσουμε. Αντίστοιχα η γιορτή παραμυθιών της Κέας χρηματοδοτείτε από τον Δήμο Κέας και από την περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Ή το παιδικό φεστιβάλ που κάνουμε, φέτος έγινε για δεύτερη φορά πριν μία βδομάδα. Χρηματοδοτήθηκε από την περιφέρεια Αττικής, στο νότιο τομέα της περιφέρειας. Και αντίστοιχα άλλες δράσεις όπως το φεστιβάλ μύθων που κάνουμε στην Λήμνο που στηρίζεται από τον Δήμο Λήμνου. Άλλες φορές με ευκολίες, άλλες με δυσκολίες. Οι καιροί είναι πάρα πολύ δύσκολοι, υπάρχει μια ομάδα που στηρίζει όλη αυτήν την προσπάθεια. Υπάρχουν αρκετοί εθελοντές. Υπάρχουν σαφώς και επαγγελματίες που ασχολούνται με την αφήγηση, που αμείβονται κανονικά ως επαγγελματίες, αλλά επειδή η εποχή είναι δύσκολη, πάντα έχουμε και ένα μεγάλο ποσοστό εθελοντισμού και προσφοράς σε αυτό που αγαπάμε και πιστεύουμε ότι πρέπει να διασώσουμε και να διαδώσουμε».