Η Κλειώ και το παιχνίδι της ειρωνείας

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Υπάρχει η παροιμία «βρήκαμε παπά να θάψουμε πέντε - δέκα» και απ' ότι φαίνεται ανταποκρίνεται πλήρως στις διαθέσεις και τις πολιτικές που «οραματίζονται» και υλοποιούν διάφοροι φωστήρες του παλαιοκομματικού κατεστημένου που αργοπεθαίνει εδώ και μερικά χρόνια.

Εκπρόσωποι των μεν και των δε, κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, με το πρόσχημα της κρίσης και των απαιτήσεων της δημοσιοοικονομικής προσαρμογής, έχουν πάρει σβάρνα θεσμούς και οργανισμούς, καταργώντας τους, χωρίς ιδιαίτερη μελέτη, αλλά με μοναδικό κριτήριο τον «αδύναμο κρίκο» του συστήματος. Το

αποτέλεσμα είναι η δημιουργία μιας νέας γενιάς ανισοτήτων, με θύματα τους πλέον αδύναμους της κοινωνίας.

Η ευκολία με την οποία, με διοικητικές αποφάσεις αλλάζουν δραματικά οι συνθήκες ζωής πολλών συμπολιτών μας, είναι ενδεικτική του αμοραλιστικού, πελατειακού κράτους, το οποίο φτιάξαμε πολιτικοί και πολίτες την μεταπολεμική εποχή. Κανείς πολιτικός δεν λαμβάνει επώδυνες εκλογικά αποφάσεις αν μπορεί να τις αποφύγει. Γνωρίζει ότι θα κληθεί να καταβάλει μεγάλο κόστος για τέτοιες πράξεις. Όταν όμως το μαχαίρι φτάσει στο κόκαλο, τότε το ξίφος της μοίρας δεν θα πέσει επί των κεφαλών εκείνων που δημιούργησαν ή/και συντηρούν το πρόβλημα, αλλά εκείνων που δεν μπορούν να αντιδράσουν ή που η αντίδρασή τους δεν θα ακουστεί.

Το περίφημο κράτος πρόνοιας στην Ελλάδα στήθηκε εξ αρχής σε πελατειακή βάση και όχι στη βάση της ανακατανομής του πλούτου μέσα από δίκαια συστήματα. Έτσι, θεωρούμε αυτονόητο ότι η παιδεία είναι «δωρεάν», αλλά όλοι γνωρίζουμε ότι τα ελάχιστα γράμματα που γνωρίζουν τα παιδιά μας τελειώνοντας το σχολείο δεν οφείλεται σε αυτό αλλά στα φροντιστήρια. Το ίδιο ισχύει για την περίφημη δωρεάν υγεία, όπου όλα χορηγούνται «δωρεάν» αλλά η υγεία σου δεν αποκαθίσταται αν δε δώσεις το γνωστό «φακελάκι».

Το πελατειακό «κράτος πρόνοια» στην Ελλάδα, ακολούθησε τη διαδρομή και τη μοίρα όλων των άλλων θεσμών του νεοελληνικού κράτους: στηρίχθηκε πάνω σε δύο βασικές αρχές: στους δεσμούς του αίματος (φατρίες - δίκτυα γνωριμιών/επαφών-πολιτικά κόμματα) και τον ανορθολογισμό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, να δανείζεται για να συντηρείται, ενώ ταυτόχρονα οι υπηρεσίες που πρόσφερε στους πολίτες να βρίσκονται στο χαμηλότερο αποδεκτό επίπεδο στον πολιτισμένο κόσμο της Δύσης (αν αμφιβάλει κανείς περί αυτού δεν έχει παρά να ανατρέξει στις μελέτες διαφόρων διεθνών οργανισμών).

Διαιρεμένο σε σύγχρονα τιμάρια (συντεχνίες), το νεοελληνικό κράτος, ιδίως μετά τον εμφύλιο πόλεμο, δομήθηκε με βάση της αρχή της παραχώρησης προσόδου σε ορισμένες ομάδες που τάχθηκαν με το μέρος των νικητών. Τα «έπαθλα» αυτά δημιούργησαν τις βασικές ανισότητες που ταλανίζουν τη χώρα, είτε με τη μορφή των κλειστών επαγγελμάτων είτε με τη μορφή ειδικής επιδοματικής πολιτικής. Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι την υπεράσπιση αυτών των παρά φύση προσόδων, έχουν αναλάβει εργολαβικά οι εκπρόσωποι και οι διάδοχοι των ηττημένων του εμφυλίου.

Αλλά είπαμε, όταν η Κλειώ, η μούσα της ιστορίας έχει κέφια, τότε τα γλέντια στον τόπο που προαιώνια τη λάτρευαν ξεπερνάνε και την πιο αχαλίνωτη φαντασία. Οι ρίζες αυτού του δέντρου των πολλών μικρών και μεγαλύτερων ομάδων συμφερόντων είναι τόσο βαθιές που εδώ και 4 χρόνια στάθηκε αδύνατο να πειραχθούν στο παραμικρό. Απεναντίας, εκείνοι που πλήρωσαν, για άλλη μια φορά, την κρίση που ενέσκηψε, δεν ήταν άλλοι από τα συνήθη υποζύγια αυτού του κράτους, οι αδύναμοι και οι μη έχοντας φωνή.