Ατομικό vs συλλογικό στη χώρα που βυθίζεται

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Των οικιών υμών εμπιπραμένων, υμείς άδετε

Η απώλεια της ψυχραιμίας, οι κραυγές, το ομαδικό δημόσιο λιντσάρισμα και η λεκτική άσκηση βίας είναι χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας που αναδύθηκαν μεγαλοπρεπώς και με όλη τους την ένταση τα τρία τελευταία χρόνια. Αναδύθηκαν παρέα και αντάμα με άλλα βυσσοδομούντα χαρακτηριστικά, όπως η αποθέωση της ωμής βίας, η μισαλλοδοξία, ο ρατσισμός, η λατρεία των ολοκληρωτικών λύσεων και η απάθεια απέναντι στον αδύναμο.

Πολλοί εξεπλάγησαν, λίγοι αναστοχάστηκαν πάνω στο συγκεκριμένο πρόβλημα. Πολλοί, στη συνέχεια, καταδίκασαν αυτά τα φαινόμενα, λίγοι αναζήτησαν τις αιτίες που τα γέννησαν και, κυρίως, εκείνους που πρώτους τα δίδαξαν στην ευρύτερη κοινωνία.

Όπως στη φύση δεν υπάρχει παρθενογένεση έτσι και δεν υπάρχει και στην κοινωνία. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά φαινόμενα υπήρχαν εν σπέρματι, εκκολάπτονταν επί δεκαετίες στην ελληνική κοινωνία και όχι τόσο ξαφνικά, μας ανέκυψαν ως κυρίαρχη ιδεολογία και συμπεριφορά τα τελευταία 3 χρόνια, λόγω την όξυνσης των κοινωνικών προβλημάτων.

Ένα μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας, γαλουχημένο στην ιδέα ότι άλλο το άτομο και άλλο το γκουβέρνο, έχει εκπαιδευτεί σε τακτικές ανταρτοπολέμου απέναντι σε κάθε τι κοινωνικό και συλλογικό. Από τις πιο απλές συμπεριφορές (τη τοποθέτηση των απορριμμάτων στον κάδο) μέχρι τις πιο περίπλοκες και σύνθετες (επιλογή κόμματος και υποψηφίων αντιπροσώπων) οι πολίτες αυτής της κατηγορίες τις καθορίζουν αποκλειστικά και μόνο με βάση στο στενό ατομικό τους συμφέρον. Κι αν έμεναν σε αυτό, μικρό θα ήταν το κακό. Το χειρότερο όλων είναι ότι λειτουργούν κατά τέτοιο τρόπο, ώστε στο στενό ατομικό τους συμφέρον έρχεται σε ευθεία, άμεση και σκληρή αντιπαράθεση με το συλλογικό. Έτσι, οτιδήποτε θεωρούν πως προσβάλει αυτά τα δικαιώματα τους, το πυροβολούν χωρίς καν να σκεφτούν.

Το τμήμα αυτό της ελληνικής κοινωνίας, ευάριθμο και καλά οργανωμένο μέσα από τα πλοκάμια των δικτύων διαπλοκής που αγκαλιάζουν θανάσιμα και οριζόντια την ελληνική κοινωνία, θεωρεί πως τα δικαιώματα που του εξασφαλίζει και εγγυάται το δημοκρατικό πολίτευμα είναι υπεράνω όλων. Δεν έχουν ακούσει και δε θέλουν να ακούσουν απολύτως τίποτα για υποχρεώσεις. Για το νεοέλληνα., η παραμικρή υποχρέωση έναντι του συνόλου είναι δυσβάσταχτο άγος και το φέρει βαρέως. Οι υποχρεώσεις είναι το υπόστρωμα της δυσαρέσκειας του έναντι του άλλου αλλά και του συνόλου. Θέλει να έχει καλές υγειονομικές και νοσοκομειακές υπηρεσίες, αλλά δε θέλει να πληρώνει τους φόρους που του αναλογούν. Θέλει να έχει καθαρές πόλεις, αλλά τις βρωμίζει πετώντας τα οικιακά του απορρίμματα όπου δει. Θέλει να παίρνει, χωρίς να δίνει. Θέλει να χρωστάει, αλλά να μην επιστρέφει τα δανεικά. Κακομαθημένος, θεωρεί τη συμπεριφορά ως «αντιστασιακή» έναντι του κράτους, στην ουσία όμως είναι μπαταχτσής, γιατί φορτώνει τη δική του ανευθυνότητα στο διπλανό του.

Η κυρίαρχη αυτή συμπεριφορά δημιουργεί και το πλαίσιο ενός πολιτισμικού παραδείγματος που ελάχιστα κοινά έχει με τη δημοκρατία. Έτσι εξηγείται αυτή τη λυσσαλέα επιθετικότητα προς κάθε τι που διαταράσσει τις σχέσεις μακαριότητας με την πραγματικότητα των νεορωμιών. Έτσι εξηγούνται τα δημόσια λιντσαρίσματα όλων όσων τολμούν να αρθρώσουν ένα λόγο διαφορετικό και τεκμηριωμένο. Έτσι εξηγείται για το επίπεδο και ποιότητα του δημόσιου λόγου είτε αφορά στην πολιτική είτε αφορά σε κοινωνικά προβλήματα είναι χαμηλότατου επιπέδου και προκλητικό ως προς τρόπο διεξαγωγής του.

Ψυχαναλυτικά, η συμπεριφορά αυτή θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως μια προσπάθεια φυγής από την πραγματικότητα. Πολιτικά όμως, η συμπεριφορά αυτή ερμηνεύεται απλά και μονοσήμαντα: ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας δεν είχε και ούτε έχει ειλικρινή σχέση με το δημοκρατικό πολίτευμα. Είναι γαλουχημένο και ακολουθεί φανατικά τις διδαχές εκείνων που θεωρούν πως η κοινωνία στηρίζεται στο νόμο του ισχυρού και όχι στις καθορισμένες από το νόμο σχέσεις συμβίωσης. Η ανειλικρινής σχέση με το δημοκρατικό πολίτευμα δεν είναι προνόμιο μιας μόνο παράταξης, αλλά πολλών. Είναι όλες εκείνες που με βάση τα δικά τους εμμονικά ιδεολογήματα προβάλουν ως κάτοχοι της μιας, μοναδικής και απόλυτης αλήθειας, φορείς των οποίων είναι οι ίδιοι με αποκλειστικά δικαιώματα ερμηνείας και εφαρμογής.

Η τροχοπέδη του ατομικισμού (αναρχικού - εθνικοκεντρικού - ταξικού) είναι μια τοξική θανατηφόρα ουσία, η οποία διαλύει σιγά - σιγά κάθε έννοια κοινωνικής συμβίωσης στη χώρα. Με αφορμή και πρόσχημα διάφορα δυσάρεστα γεγονότα ολοένα και περισσότερα κύματα ατομικιστικής, εγωιστικής συμπεριφοράς καλύπτουν τα πάντα. Όταν αποσύρονται το μόνο που απομένει είναι η φαιά ουσία των λιμναζόντων υδάτων, ιδανικό περιβάλλον για την καταστροφή της ζωής και της δημιουργίας.