28η Οκτωβρίου 2013: Καταναλώνοντας νεοελληνικούς μύθους

του Δημήτρη Φύσσα

Αν υπήρξε ένας δίκαιος πόλεμος, από τους πολλούς στους οποίους είχε εμπλακεί το νεοελληνικό κράτος, αυτός ήταν ο πόλεμος που ξεκίνησε τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου. Κι επειδή για μοναδική στιγμή, τότε, η νεοελληνική κοινωνία, βρέθηκε να ομονοεί, θα έλεγε κανείς ότι και η αποτίμηση εκείνης της μέρας θα ήτανε ενιαία μέχρι και σήμερα.

Αμ δε.

Η πολιτική μας σκηνή, το εκπαιδευτικό μας σύστημα, οι (παλιότεροι ιδίως) ιστορικοί, τα μίντια και η ορθόδοξη εκκλησία (δεν τη ρώτησε κανείς, αλλά χώνει «θεσμικά» τη μύτη της παντού) εκπόνησαν και εφάρμοσαν, και στην περίπτωση της 28ης Οκτωβρίου, το τετράπτυχο που ξέρουν τόσο καλά: αναγωγή σε μύθο, προβολή των πλευρών που είναι ωφέλιμες για «μας», καταδίκη των «άλλων», άγαρμπη σύνδεση με το εκάστοτε σήμερα σε ανούσιους γιορτασμούς.

Έτσι, «το όχι 'το είπε ο Μεταξάς / το είπε ο λαός». Έτσι, «ο αγώνας ήταν εθνικός / αντιφασιστικός». Έτσι, «η αντίσταση ήταν στο πλαίσιο του συμμαχικού αγώνα / για τη λαοκρατία». Έτσι «το ‘όχι'συνεχίζεται με τον αγώνα κατά της τρόικας / είναι άσχετο με τη συγκυρία» κλπ.

Η κάθε πλευρά αναπαράγει, συντηρεί και διαδίδει τους δικούς της μύθους, που κρατούν ζωντανή την «κορυφαία» στιγμή (πάντα με κορυφαίες στιγμές προχωρεί η ιστορία, που -τι σύμπτωση- είναι πάντα συγκρούσεις, μάχες, πόλεμοι).

Στην περίπτωση της 28ης Οκτωβρίου, η «δεξιός» μύθος έχει να κάνει με την 4η Αυγούστου, το μιλιταρισμό, τη θεοποίηση του Μεταξά, το «ενωμένο πάνω από κόμματα έθνος». Ο «αριστερός» μύθος έχει να κάνει με τον «ενωμένο λαό» υπό την καθοδήγηση του ΕΑΜ / ΚΚΕ, σε μια αντίσταση που «έδιωξε τον κατακτητή». Εννοείται ότι οι πρώτοι κάνουν γαργάρα την κατάρρευση του μεταξισμού με το θάνατο του Μεταξά ή την προνομιακή συνεργασία του μεταξικού κόσμου με τις κατοχικές δυνάμεις. Οι δε δεύτεροι κάνουν εξίσου γαργάρα ότι η δική τους αντίσταση άρχισε μόνο μετά την επίθεση των ναζί κατά της Σοβιετικής Ένωσης, ότι ο εμφύλιος άρχισε στα βουνά το 1943 κι ότι την Ελλάδα την απελευθέρωσε η κάθοδος των σοβιετικών στρατιών στα Βαλκάνια και όχι -φυσικά- η αντίσταση.

Ανάλογα με τη μυθολογία του, ο καθένας βλέπει και το πώς θέλει να γιορτάζεται η επέτειος. Και τα πράγματα χειροτερεύουν όταν προστίθεται η αρνητική συγκυρία, τα κομματικά διέξοδα, η κοινωνική απελπισία. Τότε, η σύγκρουση γίνεται πάνω στα δευτερεύοντα, να μην πω τα τριτεύοντα. Επομένως παρέλαση, άρματα ή μη άρματα, αεροπλάνα ή μη αεροπλάνα, επεισόδια, μούντζες, εξέδρες επισήμων και τόσα άλλα αποτελούν αστειότητες απέναντι στην ίδια την 28η Οκτωβρίου.

Αλλά η μυθολογία δεν αφορά μόνο την 28η. Αφορά επίσης άλλες σημαντικές «κορυφαίες» στιγμές, όπως η 25η Μαρτίου και η 17η Νοέμβρη (επίτηδες γράφω τους μήνες ανόμοια, ώστε να συμφωνούν και γλωσσικά με το «μύθο» τους).

Ο μέσος Έλληνας «ξέρει» ότι στις 25 Μαρτίου του 1821 ξεκίνησε η ελληνική επανάσταση του 1821, με εναρκτήριο «γεγονός» το ότι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλόγησε τους αγωνιστές κάτω από το θρησκευτικό λάβαρο, στην Αγ. Λαύρα. Κάθε λέξη κι ένα ψέμα: η επανάσταση ξεκίνησε Φλεβάρη στη Ρουμανία, στις 25 Μαρτίου δεν έγινε τίποτα, ο Γερμανός ευλόγησε αγωνιστές τον Απρίλη στην Πάτρα, η εθνική μας γιορτή τα πρώτα μεταπελευθερωτικά ήταν η Πρωτοχρονιά, γιατί την 1η Ιανουαρίου του 1822 ψηφίστηκε το πρώτο Σύνταγμα και άρχισε να υπάρχει Ελλάδα- η 25η Μαρτίου είναι εθνικοθρησκευτικός μύθος.

Ο μέσος Έλληνας «ξέρει» ότι στις 17 Νοέμβρη του 1973 έγινε η εξέγερση του Πολυτεχνείου, όπου οι φοιτητές και λαός, ενωμένοι, ξεσηκώθηκαν κατά της χούντας και τη γκρέμισαν. Και για όσους δεν πείστηκαν, «η χούντα δεν τελείωσε το ΄73, εμείς θα την γκρεμίσουμε σε τούτη την πλατεία». Κι εδώ, κάθε λέξη κι ένα ψέμα: η εξέγερση έγινε ενάντια στις κομματικές γραμμές όλων ανεξαιρέτως των κομμάτων, καταστάλθηκε, είχε ως αποτέλεσμα εσωτερικό πραξικόπημα που έφερε τον Ιωαννίδη στην εξουσία, ο οποίος τον Ιούλιο του ΄74 έκανε πραξικόπημα και στην Κύπρο, που έφερε την τουρκική εισβολή, τη στρατιωτική ήττα, τη διχοτόμηση του νησιού και, τελικά, την κατάρρευση της χούντας στην Ελλάδα.

Φυσικά, ο καθένας, ανάλογα με τη δική του μυθολογία, δέχεται η απορρίπτει την πραγματικότητα, ή μέρος της. Γι΄ αυτό, αγαπητές ακροάτριες και ακροατές / αναγνώστριες και αναγνώστες, αξίζει σκέφτεται ο καθένας κι καθεμιά με το δικό του/της το μυαλό, ν' απορρίπτει τα γύρω στερεότυπα, να ερευνά. Οι εθνικές, θρησκευτικές και κομματικές μυθολογίες άλλο δεν κάνουν παρά να κρατάνε αιχμάλωτη τη βασίλισσα προσωπική σκέψη.

[email protected]