Τουρκικά drones «αλωνίζουν» στο Αιγαίο – Τι θα κάνει η Αθήνα

Στις 14 Μαΐου 2019 η γνωστή ιστοσελίδα ερευνητικής δημοσιογραφίας «The Intercept» δημοσίευσε ένα ρεπορτάζ που πέρασε σχεδόν απαρατήρητο στην Ελλάδα. Ο τίτλος, «The Second Drone Age» («Η δεύτερη εποχή των drones»), ακούγεται γενικός, αλλά το κρίσιμο στοιχείο κρύβεται στον υπότιτλο. Αυτός αναφέρει: «Πώς η Τουρκία αψήφησε τις ΗΠΑ και μετετράπη σε μια φονική μηχανή με drones» (ο ακριβής αγγλικός τίτλος είναι «How

Το ρεπορτάζ είναι εξαντλητικό και ο… πρωταγωνιστής του ονομάζεται Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ. Γαμπρός, πλέον, του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, καθώς έχει παντρευτεί τη μικρότερη κόρη του προέδρου της Τουρκίας, ο κ. Μπαϊρακτάρ θεωρείται ο «νονός» της τουρκικής βιομηχανίας των Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (UAVs).

Με μεταπτυχιακό δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια και με ειδίκευση στην ηλεκτρολογική μηχανική, ο κ. Μπαϊρακτάρ εγκατέλειψε το 2007 τις διδακτορικές του σπουδές στο ΜΙΤ για να επιστρέψει στην Τουρκία και να εργαστεί για την ανάπτυξη των τουρκικών drones.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κατάφερε να πείσει τους αρμόδιους τούρκους αξιωματούχους, αλλά και τον ίδιο τον κ. Ερντογάν για τη χρησιμότητα των ιδεών του και τη χρησιμότητα δημιουργίας μιας γηγενούς παραγωγικής δομής αντί π.χ. της αναμονής και των επιπλοκών που είχαν σημειωθεί με την παραλαβή των ισραηλινών UAVs Heron που είχαν παραγγελθεί το 2006 και έφθασαν πέντε χρόνια αργότερα.

Σήμερα, τα τουρκικά drones Bayraktar ΤΒ2 έχουν αρχίσει να εντάσσονται στην εναέρια δραστηριότητα της Αγκυρας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου μάλιστα συνόδευαν τα γεωτρύπανα «Fatih» και «Yavuz» στις έκνομες κινήσεις τους εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

Οι κινήσεις αυτές απασχολούν ήδη εντονότατα τους επιτελείς στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας, οι οποίοι αναζητούν λύσεις όπως π.χ. η αγορά ή η ενοικίαση UAVs από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Την ίδια στιγμή, η Τουρκία προμηθεύει με drones τη διεθνώς αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Λιβύης στον εμφύλιο πόλεμο που διεξάγεται με τις δυνάμεις του Χαλίφα Χίφτερ που ελέγχουν την ανατολική πλευρά της αφρικανικής χώρας.

Η γενικότερη δε διείσδυση της Αγκυρας στη Λιβύη δημιουργεί στην Αθήνα έντονη ανησυχία λόγω και της υπόθεσης οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών στη Μεσόγειο.

Η βιομηχανία των drones είναι όμως μόνο ένα κομμάτι εντός ευρύτερου προβλήματος που εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την Αθήνα. Παρά τα διαφαινόμενα οικονομικά της προβλήματα, η Τουρκία έχει μεθοδικά οικοδομήσει τα τελευταία χρόνια μια αμυντική βιομηχανία που έχει ενταχθεί στον εξαγωγικό ιστό της χώρας.

Ανθρωποι που γνωρίζουν επισημαίνουν στο «Βήμα» ότι οι σπόροι της άποψης πως η Τουρκία πρέπει να αποκτήσει εγχώρια αμυντική βιομηχανία μπήκαν όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν εμπάργκο όπλων για την εισβολή στην Κύπρο το 1974. Η διαδικασία της ανάπτυξης υπήρξε αργή, αλλά η έλευση του κ. Ερντογάν στην εξουσία επιτάχυνε τα πράγματα.

Οι λόγοι είναι κατά βάση τρεις. Ο πρώτος έχει να κάνει με την προσπάθεια να εξοικονομηθούν χρήματα για εξοπλισμούς και παράλληλα να τονωθεί η οικονομική ανάπτυξη. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι η Τουρκία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ και το κόστος εξοπλισμού και συντήρησης είναι μεγάλο. Ο δεύτερος λόγος είναι η διεύρυνση της αυτάρκειας και της ανεξαρτησίας.

Παραδοσιακά, η Αγκυρα είχε δύο βασικούς προμηθευτές αμυντικού υλικού: τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γερμανία. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί προβλήματα στην προμήθεια υλικού, με τον κ. Ερντογάν να ισχυρίζεται, μεταξύ άλλων, ότι η άρνηση των Αμερικανών να προσφέρουν και μεταφορά τεχνογνωσίας ήταν ο λόγος που αποφάσισε να αγοράσει το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα S-400 αντί για τους Patriot.

Ο τούρκος πρόεδρος έχει θέσει ως στόχο την πλήρη αυτάρκεια ως το 2023, όταν και συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση της σύγχρονης Τουρκίας – κάτι όχι εύκολο. Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 έχει ο ίδιος την εποπτεία του τομέα αυτού και μάλιστα η Εκτελεστική Επιτροπή Αμυντικής Βιομηχανίας υπάγεται στην Προεδρία.

Ο τρίτος λόγος – που ακουμπά και στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής – είναι η ενίσχυση των αμυντικών εξαγωγών με σκοπό την παράλληλη ανάπτυξη στενών και μακροπρόθεσμων σχέσεων. Η Αγκυρα έχει εργαστεί μεθοδικά για την ανάπτυξη αυτών των διαύλων με τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, αλλά επίσης με την Ινδονησία και το Πακιστάν. Φυσικά, οι τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις παραμένουν ο βασικός πελάτης, με το τουρκικό Ναυτικό να αυξάνει συνεχώς τις παραγγελίες του.

Ωστόσο, η διεύρυνση της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας στο Κατάρ, όπου πλέον υπάρχει αεροπορική και ναυτική παρουσία, καθώς επίσης στη Σομαλία και, σε μικρότερο βαθμό, στο Σουδάν εντάσσεται στο πλαίσιο αυτό.

Ενώ η τουρκική οικονομία σημείωσε ανάπτυξη μόλις 2,6% το περασμένο έτος, η ανάπτυξη στον αμυντικό τομέα έφθασε το 17% και οι προβλέψεις για το 2019 ανεβάζουν τον ρυθμό ανάπτυξης στο 20%.

Φυσικά, η Τουρκία δεν πρόκειται να μετατραπεί αιφνίδια σε μεγάλη εξαγωγική δύναμη αμυντικών συστημάτων. Μπορεί οι εξαγωγές να διπλασιάστηκαν την περίοδο 2011 – 2016, αλλά δεν ξεπέρασαν συνολικά τα 1,7 δισ. δολάρια, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του Stratfor.

Η ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας αποτελεί όμως πυλώνα της σκέψης που διακατέχει τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και την ελίτ του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) που ασχολείται με ζητήματα εξωτερικής πολιτικής.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου ο πρόεδρος Ερντογάν προέβη σε μια δήλωση που προκάλεσε προβληματισμό. «Ορισμένες χώρες έχουν πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές, όχι μία ή δύο. Αλλά μας λένε εμείς να μην έχουμε. Αυτό δεν μπορώ να το αποδεχθώ». Αυτομάτως, το ερώτημα ήταν: Θα επιδιώξει η Αγκυρα την κατασκευή πυρηνικών όπλων;

Οι ψύχραιμοι παρατηρητές εκτιμούν ότι ο κ. Ερντογάν θέλει να ενταχθεί η χώρα του στη λέσχη των χωρών που θα κατέχουν τον πυρηνικό κύκλο, κάτι που θα συμβεί όταν ολοκληρωθεί η κατασκευή (επίσης με ορίζοντα το 2023) των πυρηνικών σταθμών σε Ακουγιού και Σινώπη. Ωστόσο, η απόκτηση ατομικών όπλων είναι άλλη υπόθεση. Ο κ. Ερντογάν φαίνεται ότι προς το παρόν επιθυμεί να αμφισβητήσει πολιτικά την καθεστηκυία δυτική τάξη πραγμάτων προτού προβεί σε άλλες κινήσεις.