Ροτόντα : Το μνημείο της Θεσσαλονίκης με την ιδιαίτερη καλλιτεχνική και αισθητική αξία

Κόμβος εμπορικών και οικονομικών δραστηριοτήτων στο διάβα των αιώνων, η Θεσσαλονίκη κατάφερε, χάρη στη στρατηγική θέση της και την αδιάκοπη επικοινωνία της με τα μεγάλα αστικά κέντρα της ηπειρωτικής Ευρώπης, να διαμορφώσει τη δική της πολιτισμική ταυτότητα.

Στα ιδιαίτερης καλλιτεχνικής και αισθητικής αξίας μνημεία της πόλης, καθώς και στις ιστορικές πλατείες της, αποτυπώνεται η μακρά ιστορική διαδρομή και ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της τοπικής κοινωνίας.

Στα σημαντικότερα μνημεία της Θεσσαλονίκης

συγκαταλέγεται η Ροτόντα, ο ναός του Αγίου Γεωργίου, που βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης.

Το εν λόγω κτίσμα με το χαρακτηριστικό κυκλικό σχήμα (σε αυτό οφείλει την ονομασία του) οικοδομήθηκε στα χρόνια του καίσαρος Γαλερίου, περί το 306 μ.Χ., ως ιερό (του Δία ή των Καβείρων) ή, σύμφωνα με παλαιότερη εκδοχή, ως μαυσωλείο του ιδίου.

Στον άξονα της Ροτόντας κατέληγε πομπική οδός που συνέδεε τη θριαμβική αψίδα του Γαλερίου, τη γνωστή σε όλους Καμάρα, με το ανακτορικό συγκρότημα που έχει ανασκαφεί νοτίως της Εγνατίας οδού.

Το περίκεντρο οικοδόμημα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό (αφιερωμένο κατά πάσαν πιθανότητα στους Ασωμάτους ή Αρχαγγέλους) κατά τη διάρκεια των Παλαιοχριστιανικών Χρόνων (άγνωστο πότε ακριβώς).

Πηγή: Αρχείο Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών

Κατά την Οθωμανική Περίοδο, από το 1525 έως το 1590, η Ροτόντα λειτούργησε ως μητροπολιτικός ναός (σε τουρκικές πηγές αναφέρεται ως Παλαιά Μητρόπολις).

Πηγή: Αρχείο Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών

Κατά τα έτη 1590-1591 μετατράπηκε σε τζαμί (έφερε την ονομασία Χορτατζή Σουλεϊμάν Εφέντη τζαμί).

Πηγή: Αρχείο Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών

Στη βάση του θολοσκέπαστου κτίσματος, εσωτερικά, ανοίγονται οκτώ μεγάλες ορθογώνιες κόγχες, από τις οποίες η νότια αποτελούσε την κύρια είσοδο.

Ύστερα από την απελευθέρωση της πόλης, το 1912, η Ροτόντα αποδόθηκε εκ νέου στη χριστιανική λατρεία, ακολούθως δε χρησιμοποιήθηκε ως μουσείο γλυπτών, έως τους σεισμούς του 1978, που προξένησαν σοβαρές βλάβες στο μνημείο και κατέστησαν αναγκαία την πραγματοποίηση αναστηλωτικών εργασιών ευρείας κλίμακας.

Πηγή: Αρχείο Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών

Τα σπουδαιότερα λείψανα από την παλαιοχριστιανική φάση του μνημείου είναι τα υψηλής τέχνης ψηφιδωτά, που εντυπωσιάζουν με τον πλούτο των θεμάτων τους και τη λαμπρότητα των χρωμάτων τους.