Πολυτεχνείο : Αντισυνταγματική η απαγόρευση του συνέρχεσθαι, λένε 4 δικηγόροι

Η καθολική απαγόρευση του συνέρχεσθαι σε ολόκληρη την επικράτεια επί τετραήμερο με απόφαση της Αστυνομίας είναι γεγονός που έλαβε χώρα τα μεσάνυχτα του Σαββάτου και διαδέχτηκε την προαναγγελία της απαγόρευσης της πορείας του Πολυτεχνείου από τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη Μιχάλη Χρυσοχοΐδη την Παρασκευή.

Έκτοτε οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές. Ωστόσο αυτή καθ’ αυτή η δήλωση του κ. Χρυσοχοΐδη και τα όσα είχαν ήδη προηγηθεί ως την Παρασκευή εν σχέση με την απαγόρευση των εκδηλώσεων για την αντιδικτατορική εξέγερση του Πολυτεχνείου μας γέννησε την ιδέα να παρέμβουμε και να αναδείξουμε

στο δημόσιο διάλογο ένα θέμα που λόγω και του φόβου από την φονική πανδημία του κοροναϊού covid-19 έχει παραμεριστεί, αν δεν έχει θαφτεί ολοκληρωτικά σε ότι αφορά τις συζητήσεις που διεξάγονται στη δημόσια σφαίρα με άξονα την πανδημία.

Ποιος λοιπόν ο ρόλος των δημοκρατικών δικαιωμάτων, των συνδικαλιστικών και πολιτικών ελευθεριών σε «έκτακτες συνθήκες» όπως αυτές που δημιουργεί στην προκειμένη περίπτωση η πανδημία; Ποια είναι τα όρια του ισχύοντος Συντάγματος για το συνέρχεσθαι όταν η προστασία της ζωής προϋποθέτει «αποστάσεις» και αποφυγή του συνωστισμού; Πόσο δικαιολογούνται απαγορεύσεις στα πολιτικά -με την στενότερη και την ευρύτερη έννοια της κοινωνικής διαμαρτυρίας- δικαιώματα, όπως στην περίπτωση της απαγόρευσης της πορείας του Πολυτεχνείου.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναζητήσαμε απαντήσεις από μαχόμενους δικηγόρους εντός και εκτός των δικαστικών αιθουσών για την υπεράσπιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και των λαϊκών ελευθεριών.

Κορυφαία τέτοια πρόσφατη μάχη ήταν υπήρξε η δίκη της Χρυσής Αυγής, μια εμβληματική δίκη στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας που ολοκληρώθηκε πρωτόδικα με την καταδίκη της νεοναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης.

Απευθυνθήκαμε σε ορισμένους εκ των συνηγόρων της πολιτικής αγωγής στη δίκη της Χρυσής Αυγής: Στην Ελευθερία Τομπατζόγλου, δικηγόρο της οικογένειας Φύσσα, στους Κώστα Παπαδάκη και Θανάση Καμπαγιάννη, δικηγόρων της Αιγύπτιων αλιεργατών και τον Αντώνη Αντανασιώτη δικηγόρο των κομμουνιστών και συνδικαλιστών του ΠΑΜΕ.

Κοινός τόπος των απαντήσεών τους είναι πως η απαγόρευση της πορείας του Πολυτεχνείου είναι αντισυνταγματική. Καθολική απαγόρευση των συναθροίσεων προβλέπεται μόνο από το άρθρο 48 του Συντάγματος.

Κοινός επίσης τόπος των επισημάνσεών από τους εν λόγω δικηγόρους είναι πως προφανώς και ο ιός είναι το ίδιο μεταδοτικός σε οποιεσδήποτε είδους συναθροίσεις δεν τηρούνται τα απαραίτητα υγειονομικά μέτρα ωστόσο αυτό που επισημαίνεται είναι η επιλεκτική στάση της κυβέρνησης και κυρίως η πολιτική επιλογή της να περιορίζει και να απαγορεύει συναθροίσεις που εμπεριέχουν απειλή για την κρατική εξουσία.

«Κανονικές συνθήκες»

Ειδικότερα γίνεται λόγος για την ανάγκη να μην αντιμετωπίζεται ως κάποια περιττή πολυτέλεια για τις «κανονικές συνθήκες» το ζήτημα των δικαιωμάτων. Μάλιστα μία σημαντική πλευρά που αναδεικνύεται από τις παρεμβάσεις των συνηγόρων της πολιτικής αγωγής στη δίκη της Χρυσής Αυγής είναι ότι η απειλή για τη φιλελεύθερη δημοκρατία δεν εντοπίζεται για τον κοινοβουλευτισμό, αλλά ο πυρήνας του προβλήματος εστιάζεται στο δικαίωμα της δυνατότητας αυτοτελούς δράσης των πολιτών από τους σχεδιασμούς και τους μηχανισμούς της κρατικής εξουσίας.

Προς σ’ αυτή την κατεύθυνση και σε ότι αφορά την επιχειρηματολογία της κυβέρνησης για το ότι όπως δεν έγιναν οι παρελάσεις στις εθνικές γιορτές έτσι θα απαγορευτεί και η πορεία του Πολυτεχνείου αντιτείνεται το επιχείρημα ότι η κυβέρνηση δεν νομιμοποιείται να απαγορεύει κάτι στο οποίο δεν είναι αυτή ο διοργανωτής.

Παράλληλα απαντήσεις δίνονται για το πώς μπορούν να ρυθμιστούν ώστε να προστατευθούν αντί να απαγορεύονται οι δημόσιες συναθροίσεις που αφορούν στην πολιτική δράση φορέων κατά το παράδειγμα που ρυθμίζονται υγειονομικά οι λαϊκές αγορές που έχουν το χαρακτήρα της συνάθροισης σε υπαίθριους και όχι κλειστούς χώρους.

Τέλος, μια πλευρά που θίγεται από τους συνηγόρους της πολιτικής αγωγής στη δίκη της Χρυσής Αυγής είναι η γενικότερη στροφή προς περιορισμό δημοκρατικών και πολιτικών δικαιωμάτων που υπάρχει διεθνώς και φυσικά στο δυτικό κόσμο.

Ας δούμε όμως συγκεκριμένα τις δηλώσεις των ίδιων των δικηγόρων στους οποίους απευθυνθήκαμε θέτοντας τρία συγκεκριμένα ερωτήματα.

Σημειώνουμε ότι τα ερωτήματα τα απευθύναμε στους κ.κ. Αντώνη Αντανασιώτη, Θανάση Καμπαγιάννη, Κώστα Παπαδάκη και Ελευθερία Τομπατζόγλου την Παρασκευή το βράδυ –πριν δηλαδή την ανακοίνωση της αστυνομίας για την τετραήμερη απαγόρευση των συναθροίσεων- και λάβαμε τις απαντήσεις τους κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου.

Παραθέτουμε τις δηλώσεις τους στο in.gr με την αλφαβητική σειρά των ονομάτων. Σημειώνουμε ακόμη ότι ο κ. Καμπαγιάννης λόγω φόρτου εργασίας μας παρέπεμψε σε δηλώσεις του είχε αναρτήσει στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook.

Αντώνης Αντανασιώτης (μέλος του ΔΣ του ΔΣΑ)

Ερώτηση: «Απαγορεύεται φέτος η πορεία, η Αστυνομία θα εφαρμόσει τον νόμο απαρέγκλιτα και παντού» δήλωσε ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης. Τα επιχειρήματα της κυβέρνησης για την απαγόρευση της πορείας και των εορταστικών εκδηλώσεων για το Πολυτεχνείο στις 17 Νοέμβρη είναι δύο και αποτυπώθηκαν και στη δήλωση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη:

Πρώτον ο ιός (covid-19) δεν κάνει διακρίσεις και μεταδίδεται το ίδιο εύκολα οποιοδήποτε χαρακτήρα έχει η συνάθροιση πολλών ανθρώπων και δεύτερον δεν μπορεί να γίνει εξαίρεση για το Πολυτεχνείο από τη στιγμή που δεν έγιναν μεγάλες θρησκευτικές γιορτές (πχ Πάσχα) και παρελάσεις σε εθνικές επετείους (25 η  Μαρτίου και 28 η  Οκτωβρίου). Παραδόξως η κυβέρνηση δεν αναφέρεται στην εργατική Πρωτομαγιά όπου παρά την απόπειρα απαγόρευσης, η συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε με υποδειγματική τήρηση των υγειονομικών μέτρων.

1, Το ερώτημά μου είναι, κατά πόσο μπορεί να θεωρηθεί νομικά βάσιμη αυτή η επιχειρηματολογία; Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το νόημα της διάκρισης που κάνει η ΚΥΑ που ρυθμίζει το τρέχον lockdown, για τις δημόσιες συναθροίσεις, λέγοντας το «με επιφύλαξη του άρθρου 11 του Συντάγματος και του ν. 4703», το οποίο αναφέρεται στην άσκηση πολιτικών δικαιωμάτων είτε με την ευρύτερη είτε με τη στενότερη έννοια;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αυτό που ενοχλεί στην πραγματικότητα την κυβέρνηση –και όχι μόνο- είναι το περιεχόμενο του συγκεκριμένου γιορτασμού, το αντιιμπεριαλιστικό και εξεγερτικό μήνυμα που εκπέμπει, με τα οποία επιδιώκει να ξεμπερδέψει, χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα την πανδημία. Γι’ αυτό και τα επιχειρήματα της, προκειμένου να δικαιολογήσει την απαράδεκτη απόφασή της να απαγορεύσει την πορεία του Πολυτεχνείου, είναι υποκριτικά και διάτρητα. Πρώτον, γιατί αν ενδιαφερόταν πραγματικά για την υγεία του λαού μας, θα είχε λάβει έγκαιρα και επαρκή μέτρα για τη θωράκιση του δημόσιου συστήματος υγείας σε υποδομή και προσωπικό, την αποφυγή συνωστισμού στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, τα σχολεία, τους χώρους εργασίας, τα κέντρα προσφύγων, τα οποία δεν έλαβε. Δεύτερον, γιατί η σύγκριση  που επιχειρεί με τις παρελάσεις των εθνικών επετείων, είναι εντελώς άστοχη, αφού από τη μια μεριά οι εργατικοί και λαϊκοί φορείς τίμησαν τις επετείους αυτές με συγκεντρώσεις και άλλους τρόπους, αντίθετα με την κυβέρνηση, και από την άλλη είναι γνωστό ότι την πορεία του Πολυτεχνείου, δεν την οργανώνουν το κράτος και οι κυβερνήσεις του, αλλά ο Σύνδεσμος Φυλακισθέντων Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974, οι φοιτητικοί σύλλογοι, τα εργατικά συνδικάτα και άλλοι μαζικοί φορείς, στην οποία συμμετέχουν και τα πολιτικά κόμματα. Και έτσι θα τιμηθεί και φέτος, στο πείσμα του αυταρχισμού της κυβέρνησης, με όλα φυσικά τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, όπως συνέβη και με τη συγκέντρωση της εργατικής Πρωτομαγιάς.

Η επίκληση του άρθρου 11 του Συντάγματος για τις συναθροίσεις, όπως και της ερμηνευτικής δήλωσης του άρθρου 5 του Συντάγματος για την προστασία της δημόσιας υγείας, που αναφέρεται στη σχετική πρόσφατη απόφαση του Αρχηγού της ΕΛΑΣ, προκειμένου να θέσει τη χώρα σε τετραήμερο «γύψο» τις ημέρες του γιορτασμού της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, είναι το εργαλείο, στην προσπάθειά της να δώσει -ανεπιτυχώς όμως- και συνταγματική επίφαση νομιμοποίησης στον αυταρχισμό της. Επιχειρεί να αξιοποιήσει το γεγονός ότι το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, που διακηρύσσεται στο άρθρο 11 του Συντάγματος –όπως και μια σειρά άλλα συνταγματικά δικαιώματα- τίθεται υπό την αίρεση του περιορισμού του με νόμο, τον οποίο και ψήφισε τον περασμένο Ιούλη. Ωστόσο, η απαγόρευση πρέπει να αφορά συγκεκριμένη συνάθροιση σε ορισμένο τόπο και χρόνο και όχι να επεκτείνεται σε απαγόρευση και κάθε άλλης συνάθροισης στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή, πολύ περισσότερο σε ολόκληρη την επικράτεια, γιατί τότε θα ισοδυναμούσε με αναστολή της ισχύος του σχετικού άρθρου, κάτι που μόνο στις συνθήκες της κατάστασης πολιορκίας του άρθρου 48 του Συντάγματος, θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβεί. Από την άλλη, η ερμηνευτική δήλωση του άρθρου 5 του Συντάγματος δεν μπορεί να εφαρμοστεί στις υπαίθριες συναθροίσεις, οι οποίες ρυθμίζονται αποκλειστικά από το άρθρο 11 του Συντάγματος.

2.  Το δεύτερο ερώτημα που προκύπτει είναι ευρύτερο και σχετίζεται με το γίνεται με τα ατομικά-δημοκρατικά, πολιτικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα σε συνθήκες πανδημίας σαν τη σημερινή αν αυτή τραβήξει για μήνες ή και χρόνια;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ήδη η κυβέρνηση της ΝΔ, συνεχίζοντας από εκεί που σταμάτησε η προηγούμενη, αξιοποιεί την πανδημία για τη λήψη μια σειράς αντεργατικών και αντιλαϊκών μέτρων, που είχε στα συρτάρια της πριν αυτή ξεσπάσει, όπως την κατάργηση του ιστορικής κατάκτησης της εργατικής τάξης, του 8ωρου, την επέκταση της μερικής απασχόλησης και της τηλεργασίας, της αρπαγής της λαϊκής κατοικίας με το νέο Πτωχευτικό Κώδικα, καθώς επίσης και μέτρα καταστολής και ηλεκτρονικής παρακολούθησης. Σε αυτά περιλαμβάνονται το χτύπημα του απεργιακού δικαιώματος και των συνδικαλιστικών ελευθεριών, η ολοκληρωτική κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, με την ίδρυση ειδικού αστυνομικού σώματος για τα πανεπιστήμια, δηλαδή τη σύγχρονη αναβίωση του «σπουδαστικού της Ασφάλειας», την εγκατάσταση καμερών παρακολούθησης και καρτών εισόδου, καθώς και τη σκλήρυνση της σχετικής ποινικής νομοθεσίας, με αφορμή και το γνωστό προβοκατόρικο προπηλακισμό του πρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου. Είναι βέβαιο ότι θα επιχειρήσει να την αξιοποιήσει στο έπακρο και στο μέλλον, πατώντας στο φόβο των εργαζομένων και του λαού μας από την επέκταση της πανδημίας, για την οποία βέβαια ευθύνονται η ίδια και το καπιταλιστικό σύστημα που υπηρετεί.

Ωστόσο, η εξέγερση του Πολυτεχνείου, με το επίκαιρο μήνυμα που εκπέμπει, διδάσκει ότι ο λαός και η νεολαία, μπορούν, αν πιστέψουν στο δίκιο και τη δύναμή τους, να σπάσουν το φόβο. Μπορούν να αντισταθούν και να διεκδικήσουν οργανωμένα, αυτό που φαίνεται σήμερα αδύνατο, τις σύγχρονες ανάγκες, δικαιώματα και ελευθερίες τους. Αναπόσπαστα με τον αγώνα για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, με οποιαδήποτε εκδοχή διαχείρισης, που αποτελεί τροχοπέδη στην ικανοποίησή τους

3.   Θα ήθελα τέλος την άποψή σας ως νομικών σε ότι αφορά το μέλλον δυτικού νομικού και πολιτικού εποικοδομήματος. Το ερώτημα αυτό μου γεννήθηκε όταν στην Βουλή την Πέμπτη είδα μια εικόνα που δεν έχουμε συνηθίσει τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα. Ο πρωθυπουργός ζητούσε δηλώσεις από τους αρχηγούς της αντιπολίτευσης ότι δεν θα συμμετάσχουν ή δεν θα καλέσουν σε συμμετοχή στην πορεία του Πολυτεχνείου, διαφορετικά δεν θα εξαιρεθούν, όπως είπε, από το νόμο.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ο καπιταλισμός στη χώρα μας, την Ευρώπη και παγκόσμια, έχοντας προ πολλού ξεπεράσει τα ιστορικά όριά του, γίνεται –μέσα και από τη νέα πιο βαθιά κρίση του– όλο και πιο αντιδραστικός και επικίνδυνος.

Σήμερα, σε συνθήκες αστικής δημοκρατίας, οδηγεί κυριολεκτικά στην ασφυξία τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα. Καρατομεί εργατικά και λαϊκά δικαιώματα και ελευθερίες, εντείνει την κρατική καταστολή και τρομοκρατία, όπως με το νέο νόμο για τις διαδηλώσεις, το πιο εκτεταμένο και βαθύ ηλεκτρονικό φακέλωμα, το απάνθρωπο κυνήγι μεταναστών και προσφύγων, τους νέους πολέμους που ετοιμάζουν οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και ιδίως τον αντικομμουνισμό που γίνεται επίσημη ιδεολογία της ΕΕ, μέσα από την ανιστόρητη θεωρία των δύο άκρων, όλα αυτά εξάλλου που λιπαίνουν το έδαφος και για την ανάπτυξη του φασισμού.

Η απαίτηση για σύγχρονες δηλώσεις νομιμοφροσύνης, το «διότι δεν συνεμορφώθη με τας υποδείξεις», όπως προκλητικά εκφράστηκαν από τον πρωθυπουργό στη βουλή, δείχνουν με εμφατικό και συμβολικό τρόπο την εμβάθυνση του αντιδραστικού χαρακτήρα της δικτατορίας του κεφαλαίου. Επαληθεύουν την αβασιμότητα των ισχυρισμών που προβλήθηκαν από διάφορες δυνάμεις του αστικού πολιτικού συστήματος, για τη δήθεν νίκη της δημοκρατίας και της επιβολής του κράτους δικαίου στη χώρα μας μετά την καταδικαστική απόφαση για τους εγκληματίες ναζιστές της Χρυσής Αυγής. Αποδείχτηκε πολύ σύντομα ότι η δικαιολογημένη ικανοποίηση και χαρά που ένιωσαν οι εργαζόμενοι και ο λαός μας για την απόφαση του δικαστηρίου, δεν πρέπει να οδηγήσουν σε καμία αυταπάτη και κανέναν εφησυχασμό.

Επιβεβαιώνεται σήμερα, μέσα από όλες τις εξελίξεις, ότι η πάλη για την κοινωνική απελευθέρωση και το σοσιαλισμό, γίνεται πιο αναγκαία και επίκαιρη από ποτέ.

Θανάσης Καμπαγιάννης (μέλος του ΔΣ του ΔΣΑ)

«Η συζήτηση για την πορεία του Πολυτεχνείου δεν αφορά μόνο τη 17η Νοεμβρίου. Αφορά συνολικά το δικαίωμα των πολιτών να διαδηλώνουν δημόσια τα αιτήματά τους για τους επόμενους μήνες και τα επόμενα χρόνια (μη γελιόμαστε, ο κοροναϊός έχει πολύ δρόμο μπροστά του). Αφορά τον πυλώνα μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας, που δεν είναι ο κοινοβουλευτισμός (και ο Όρμπαν έχει κοινοβουλευτισμό), αλλά η αυτοτελής δυνατότητα των πολιτών να δρουν συλλογικά εκτός των σχεδιασμών της κρατικής εξουσίας. Ειδικά σήμερα, που πρέπει να εκφραστεί η κοινωνική αντιπολίτευση για τις εγκληματικές επιλογές της κυβέρνησης στην αντιμετώπιση της πανδημίας το τελευταίο εξάμηνο.

Αυτό η κυβέρνηση δειλά έχει αναγκαστεί να το δεχτεί ακόμα και στην ΚΥΑ των μέτρων απαγόρευσης. Η αναστολή των συναθροίσεων περιορίζεται, με ρητή αναφορά στο άρθρο 11 του Συντάγματος και στον (αντισυνταγματικό) νόμο για τις διαδηλώσεις. Η εξαίρεση της πορείας του Πολυτεχνείου από την υποχρέωση γνωστοποίησης κάνει τη συγκεκριμένη κινητοποίηση ακόμα πιο ιδιαίτερη. Ωστόσο, το θέμα είναι ευρύτερο. Αφορά το δικαίωμα στον πυρήνα του.

Απ’ αυτή την άποψη, χρειάζεται να καταφύγουμε σε υγειονομικά πρωτόκολλα που έχουν προταθεί σε ανάλογες περιπτώσεις υπαίθριων συγκεντρώσεων, όπως είναι οι λαϊκές αγορές. Στις λαϊκές αγορές συγκεντρώνονται καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι για να προμηθεύτουν τρόφιμα και άλλα προϊόντα. Και όμως το κράτος δεν τις απαγορεύει: τις οριοθετεί και κατ’ αυτόν τον τρόπο τις προστατεύει. Ο προφανής υγειονομικός λόγος είναι ότι πρόκειται για υπαίθριες συγκεντρώσεις (όχι δηλαδή σε κλειστούς χώρους). Τα μέτρα είναι γνωστά: αποστάσεις, μάσκες, αντισηπτικά, σύσταση για αποχή ευπαθών ομάδων. Αυτά θα έπρεπε να έχουν ειπωθεί από την κυβέρνηση και για τις συγκεντρώσεις. Αλλά για ευνόητους λόγους, η κυβέρνηση επέλεξε το συγκεκριμένο πεδίο αρρύθμιστο, γιατί θέλει να το καταστείλει και εν τέλει να το καταργήσει.

Είναι ευθύνη των οργανώσεων του κινήματος να οργανώσουν κινητοποιήσεις με αυτά τα χαρακτηριστικά. Αυτό έχει ήδη συμβεί δεκάδες (αν όχι εκατοντάδες) φορές από τον Απρίλιο και μετά. Αν η Σκύλα είναι η θανατηφόρα πανδημία, η Χάρυβδη είναι μια αποχαλινωμένη εκτελεστική εξουσία που νομοθετεί ξέφρενα εν όσω καταργεί κάθε δημοκρατικό δικαίωμα, πάντα στο όνομα της «προσωρινότητας» και της «έκτακτης ανάγκης». Και βέβαια, καμία σύγκριση δεν μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στην πολιτική-συνδικαλιστική συνάθροιση και την λιτανεία, το γήπεδο ή την κρατική παρέλαση. Η λιτανεία είναι ομολογιακή, ενώ η πολιτική συνάθροιση είναι λειτουργική για το ίδιο το δημοκρατικό πολίτευμα.

Το δημοκρατικό δικαίωμα στη συνάθροιση, για να συνεχίσει να υπάρχει, έχει να αποφύγει και τους δύο κινδύνους. Αυτή είναι η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε».

Παραθέτουμε μια ακόμα δήλωση του Θανάση Καμπαγιάννη μετά την δημοσιοποίηση της απόφαση της Αστυνομίας για την τετραήμερη απαγόρευση.

«Η γενική αναστολή του δικαιώματος του συνέρχεσθαι επί 4 ημέρες σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια με απόφαση του Αρχηγού της Αστυνομίας (αριθμ. 1029/8/18, ΦΕΚ Β’ 5046/14-11-2020) είναι αντίθετη σε κάθε έννοια δημοκρατίας και εκτός συνταγματικής νομιμότητας. Είναι απόφαση που δεν αντιστοιχεί σε δημοκρατικό κράτος δικαίου, αλλά σε αυταρχικό καθεστώς ή σε κατοχική αρχή. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη πολιτεύεται πλέον ως αστυνομικό κράτος.

Κάθε λέξη της αστυνομικής διαταγής είναι ένα ψέμα και μια προσβολή στις δημοκρατικές ευαισθησίες του λαού μας.

– Η αναφορά στο άρθρο 11 του Συντάγματος (δικαίωμα συνέρχεσθαι) γίνεται καθαρά προσχηματικά, καθώς η παράγραφος 2 επιτρέπει γενική απαγόρευση μόνο για λόγους δημόσιας ασφάλειας. Η παραπομπή στην ερμηνευτική δήλωση του άρθρου 5 του Συντάγματος για “τη λήψη μέτρων που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας” δεν μπορεί να παράσχει δικαιολογητική βάση γενικευμένης απαγόρευσης δημόσιων συναθροίσεων που ισοδυναμεί με προσωρινή αναστολή του άρθρου 11. Τέτοια δυνατότητα προβλέπεται στο Σύνταγμα μόνον δυνάμει του άρθρου 48 (Κατάσταση Πολιορκίας) με αυστηρές οριοθετήσεις (απόφαση Βουλής, δημοσίευση της απόφασης από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας).

– Η αναφορά στην ΚΥΑ 71342/6-11-2020 αποσιωπά τη ρητή επιφύλαξη που αυτή προβλέπει για τις δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις του άρθρου 11 του Συντάγματος και του ν. 4703/2020. Είναι τέτοια η κυβερνητική αμηχανία που η απόφαση απαγόρευσης δεν παραπέμπει καν στον ν. 4703/2020 (“νόμο Χρυσοχοϊδη”) που μετά βαΐων και κλάδων ψήφισε η κυβέρνηση (τον αναφέρει μόνον στο διατακτικό), αφού ούτε καν σ’ αυτόν δεν περιλαμβάνεται νόμιμη δικαιολογητική βάση για την αποφασισθείσα απαγόρευση. Με αυτόν τον τρόπο, η κυβέρνηση προσπερνά την υποχρέωση που η ίδια έχει νομοθετήσει για “σύμφωνη γνώμη του Προέδρου Πρωτοδικών” σε περίπτωση απαγόρευσης επικείμενης δημόσιας συνάθροισης (άρθρα 7 και 10 παρ. 1 του ν. 4703/2020).

– Η αναφορά στην ΠΝΠ της 20/3/2020, άρθρο 68 παρ. 2, που προβλέπει “απαγόρευση δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων για επιτακτικούς λόγους αντιμετώπισης σοβαρού κινδύνου δημόσιας υγείας που συνίστανται στη μείωση του κινδύνου διασποράς του κοροναϊου COVID-19… με απόφαση του Αρχηγού της ΕΛΑΣ” δεν θεραπεύει την ως άνω αντισυνταγματικότητα, καθώς μία Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου δεν δύναται να υπερισχύει διατάξεων συνταγματικής περιωπής. Τουναντίον, εκθέτει τους συντάκτες της αποφασισθείσας απαγόρευσης, καθώς θέτει ως προϋπόθεση της έκδοσης της αποφάσεως την γνώμη της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας της δημόσιας υγείας. Όμως η παρατιθέμενη γνώμη έχει ημερομηνία 4/11/2020 και αποτυπώθηκε νομικά στις διατάξεις της ΚΥΑ της 6/11/2020, στις οποίες δεν προβλεπόταν γενική απαγόρευση δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων του άρθρου 11 του Συντάγματος.

– Η αναφορά στην τρέχουσα επιδημιολογική κατάσταση της χώρας και την ανάγκη εξειδίκευσης και αυστηροποίησης των ισχυόντων εκτάκτων μέτρων προστασίας είναι ένα παράθυρο για την γενικευμένη αναστολή διατάξεων του Συντάγματος για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα, πέραν των 15 ημερών που τάσσει ως όριο το άρθρο 48 του Συντάγματος και της αυστηρά οριοθετημένης εκεί διαδικασίας για την έκδοση και παράταση μιας τέτοιας απόφασης.

Κατ’ ουσίαν, η Βουλή υποκαθίσταται από τον Αρχηγό της Ελληνικής Αστυνομίας και την Επιτροπή των Λοιμωξιολόγων, που τελούν υπό την άμεση εξουσία της κυβέρνησης και απέναντι στην οποία δεν απολαμβάνουν καμία ανεξαρτησία. Πρόκειται για ρεσάλτο της κυβερνητικής εκτελεστικής εξουσίας στις αρμοδιότητες της Βουλής και τους περιορισμούς που θέτει το Σύνταγμα.

Η ημερομηνία έκδοσης και ισχύος της απόφασης καθιστά προφανώς παράνομες όλες τις ενέργειες κρατικών λειτουργών (αστυνομία, κατά τόπο Εισαγγελίες, κλπ) στις 13 και 14 Νοεμβρίου, με τις οποίες παρενοχλήθηκαν ή διώχθηκαν πολίτες με αφορμή κάλεσμα συμμετοχής στις εκδηλώσεις της 17 Νοέμβρη. Η έκδοση της απόφασης έγινε, κατά το χρόνο της ηλεκτρονικής σφραγίδας του ΦΕΚ, δηλαδή στις 14 Νοεμβρίου και ώρα 22:18:45 (ασχέτως του αν αναγράφεται ως ημερομηνία έκδοσης η 13η Νοεμβρίου), ενώ η ισχύς της προσδιορίζεται από 15 Νοεμβρίου και ώρα 6:00. Συνεπώς, είναι νόμω αβάσιμες και παράνομες: η προκαταρκτική εξέταση που διέταξε η Εισαγγελέας Πρωτοδικών στη Θεσσαλονίκη κατά της ιατρού Προέδρου της ΕΝΙΘ Δάφνης Κατσίμπα, η προσαγωγή, σύλληψη και κράτηση 5 μελών της ΑΝΤΑΡΣΥΑ το μεσημέρι της 14ης Νοεμβρίου στη Θεσσαλονίκη και η άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος τους, η κλήση σε εξέταση μέλους της Ένωσης Νοσοκομειακών Γιατρών και πλήθους πολιτών στην Καρδίτσα για αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κοκ. Για τις ενέργειες αυτές των κρατικών λειτουργών, θα πρέπει να αναζητηθούν πειθαρχικές και ποινικές ευθύνες.

Τέλος, όσον αφορά το χρονικό τέλος της αντισυνταγματικής ανωμαλίας που δημιουργεί η ως άνω απόφαση, δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε ότι ο ορισμός της χρονικής λήξης της την 18η Νοεμβρίου και ώρα 21:00 συμπίπτει με την έναρξη της απαγόρευσης κυκλοφορίας που είναι γενικά σε ισχύ καθ’ άπασαν την επικράτεια από ώρα 21:00 έως τις 5:00 της επομένης. Πρόκειται για “κρατική ειρωνεία”: η κυβέρνηση και οι αστυνομικές αρχές στέλνουν το μήνυμα στους πολίτες ότι τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματά τους τελούν υπό την αίρεση ενός δαιδαλώδους, πολυπλόκαμου αυταρχικού πλαισίου, η ενάσκηση των οποίων ρυθμίζεται ανά ώρα από διαφορετικές απαγορεύσεις. Το μήνυμα είναι σαφές: ο χρόνος λήξης της κατάστασης έκτακτης ανάγκης είναι απροσδιόριστος.

Η απόφαση της κυβέρνησης που αποτυπώνεται στην Απόφαση του Αρχηγού της ΕΛΑΣ είναι δικαστικά ελεγκτέα. Για τους πολίτες και τις συλλογικότητες του εργατικού και του λαϊκού κινήματος, η ελευθερία της συνάθροισης είναι θεμελιώδης και απαράγραπτη. Είναι συστατική του Συντάγματος, η δε κοινή νομοθεσία επιτρέπεται μόνο να τη ρυθμίζει και όχι να την περιορίζει αυθαίρετα. Σε κάθε περίπτωση, η αντίσταση σε κάθε σφετερισμό της λαϊκής κυριαρχίας αποτελεί όχι απλώς δικαίωμα, αλλά συνταγματική υποχρέωση κάθε Έλληνα πολίτη, όπως αυτή διατυπώνεται στην ακροτελεύτια διάταξη (άρθρο 120) του Συντάγματος.

Θανάσης Καμπαγιάννης, δικηγόρος, μέλος Διοικητικού Συμβουλίου του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών με την “Εναλλακτική Παρέμβαση – Δικηγορική Ανατροπή”.

UPDATE: Από την πρώτη δημοσίευση, έχει γίνει μια διόρθωση στην ώρα ηλεκτρονικής υπογραφής του ΦΕΚ από 18:45 σε 22:18:45, δηλαδή ακόμα αργότερα.

Κώστας Παπαδάκης (πρώην μέλος του ΔΣ του ΔΣΑ)

«Απαγορεύεται φέτος η πορεία, η Αστυνομία θα εφαρμόσει τον νόμο απαρέγκλιτα και παντού» δήλωσε ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης. Τα επιχειρήματα της κυβέρνησης για την απαγόρευση της πορείας και των εορταστικών εκδηλώσεων για το Πολυτεχνείο στις 17 Νοέμβρη είναι δύο και αποτυπώθηκαν και στη δήλωση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη:

Πρώτον ο ιός (covid-19) δεν κάνει διακρίσεις και μεταδίδεται το ίδιο εύκολα οποιοδήποτε χαρακτήρα έχει η συνάθροιση πολλών ανθρώπων και δεύτερον δεν μπορεί να γίνει εξαίρεση για το Πολυτεχνείο από τη στιγμή που δεν έγιναν μεγάλες θρησκευτικές γιορτές (πχ Πάσχα) και παρελάσεις σε εθνικές επετείους (25 η  Μαρτίου και 28 η  Οκτωβρίου). Παραδόξως η κυβέρνηση δεν αναφέρεται στην εργατική Πρωτομαγιά όπου παρά την απόπειρα απαγόρευσης, η συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε με υποδειγματική τήρηση των υγειονομικών μέτρων.

1.      Το ερώτημά μου είναι, κατά πόσο μπορεί να θεωρηθεί νομικά βάσιμη αυτή η επιχειρηματολογία; Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το νόημα της διάκρισης που κάνει η ΚΥΑ που ρυθμίζει το τρέχον lockdown, για τις δημόσιες συναθροίσεις, λέγοντας το «με επιφύλαξη του άρθρου 11 του Συντάγματος και του ν. 4703», το οποίο αναφέρεται στην άσκηση πολιτικών δικαιωμάτων είτε με την ευρύτερη είτε με τη στενότερη έννοια.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Πρόκειται για επικοινωνιακή φράση που θέλει να δείξει ότι η κυβέρνηση σέβεται δήθεν το δικαίωμα των συναθροίσεων. Όμως η χρήση της αμφίσημης λέξης «επιφύλαξη»  αντί της λέξης  «εξαίρεση» αποκαλύπτει τις προθέσεις της. Δεν σκοπεύει να σεβαστεί την πορεία, αλλά να την μεταχειριστεί αυστηρότερα από τις άλλες μετακινήσεις. Η κυβέρνηση γνωρίζει ότι καμία ΚΥΑ δεν μπορεί να καταργήσει ένα συνταγματικό δικαίωμα, ούτε καν το νόμο που το περιορίζει.

Άλλωστε ακόμα και αυτός ο νόμος της (ν. 4703/2020) εξαιρεί ρητά την πορεία της 17ης Νοέμβρη από τις διατυπώσεις του. Ούτε βέβαια το Σύνταγμα σέβεται η κυβέρνηση. Μόλις πριν ένα μήνα απαγόρευσε τη νυχτερινή κυκλοφορία χωρίς καμία εξαίρεση. Ήταν η απόλυτη αντισυνταγματικότητα, αλλά δεν αντέδρασε κανείς και πήρε αέρα. Συνεπώς, η επίκληση υγειονομικών λόγων δεν πείθει.

Αφενός στη διάρκεια των μέτρων έχουν πραγματοποιηθεί μεγάλες διαδηλώσεις (π.χ. η Εργατική Πρωτομαγιά 2020, για το περιβαλλοντικό νομοσχέδιο, πολλές εργατικές και εκπαιδευτικές) χωρίς πρόβλημα.

Αφετέρου αποτελεί υποκρισία η απαγόρευση μιας υπαίθριας διαδήλωσης όταν καθημερινά η κυβέρνηση επιτρέπει να λειτουργούν δημοτικά και νηπιαγωγεία, παραγωγικές μονάδες, δικαστήρια, υπηρεσίες και άλλες μαζικές δραστηριότητες σε κλειστούς χώρους με πολύ μεγαλύτερη πυκνότητα συγχρωτισμού. Όταν μάλιστα τα είχε κλείσει τον Μάρτιο με υποπολλαπλάσιο αριθμό κρουσμάτων. Ενώ υποχρεώνει δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες να κοιμούνται υπαίθρια στις λάσπες και να ζουν σε υγειονομικές βόμβες.

2.      Το δεύτερο ερώτημα που προκύπτει είναι ευρύτερο και σχετίζεται με το γίνεται με τα ατομικά-δημοκρατικά, πολιτικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα σε συνθήκες πανδημίας σαν τη σημερινή αν αυτή τραβήξει για μήνες ή και χρόνια;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Όπως προκύπτει από την προηγούμενη απάντηση, η κυβέρνηση δείχνει μια σταθερή προτίμηση στην περιστολή των ατομικών – δημοκρατικών, πολιτικών και συνδικαλιστικών δικαιωμάτων ως μέτρο αντιμετώπισης της πανδημίας, χωρίς αυτό να υπαγορεύεται από υγειονομικούς λόγους και να συνάδει με λήψη αντίστοιχης έντασης μέτρων στον τομέα της οικονομίας.

Η κυβέρνηση άλλωστε είναι εκείνη που το καλοκαίρι άνοιξε τις πύλες της χώρας στον τουρισμό καταστρέφοντας τις θυσίες μας των προηγούμενων μηνών και ευθύνεται για την ανακύκλωση της πανδημίας. Αν προτεραιότητά της ήταν η εξασφάλιση της δημόσιας υγείας δεν θα το είχε κάνει. Η τουλάχιστον θα είχε βελτιώσει ουσιαστικά το σύστημα δημόσιας υγείας.

Το είχε δείξει με τη συμπεριφορά της αστυνομίας και πριν την πανδημία : έφοδοι σε ταράτσες, μπαρ και κινηματογράφους, ξεγυμνώματα διαδηλωτών στους δρόμους, εισβολή και συλλήψεις φοιτητών στην ΑΣΟΕΕ πέρσι τέτοιον καιρό, νόμος περιορισμού των διαδηλώσεων, βίαιη διάλυση της μεγάλης διαδήλωσης στις 7.10.2020, πολιορκία γραφείων Σ.Ε.Κ., μαζικοί ξυλοδαρμοί και συλλήψεις στο Γαλάτσι κ.α. Νωπή και η δημοσιοποίηση του πορίσματος της «επιτροπής Αλιβιζάτου». Ενώ το αίτημα της κάθαρσης του αστυνομικού και κρατικού μηχανισμού από ναζιστές και χρυσαυγίτες δεν έχει ικανοποιηθεί.

Συνεπώς η επίκληση των υγειονομικών λόγων είναι ένα θεόσταλτο πρόσχημα για την εφαρμογή προειλημμένων επιλογών σκλήρυνσης του κρατικού και αστυνομικού αυταρχισμού.

3.      Θα ήθελα τέλος την άποψή σας ως νομικών σε ότι αφορά το μέλλον δυτικού νομικού και πολιτικού εποικοδομήματος. Το ερώτημα αυτό μου γεννήθηκε όταν στην Βουλή την Πέμπτη είδα μια εικόνα που δεν έχουμε συνηθίσει τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα. Ο πρωθυπουργός ζητούσε δηλώσεις από τους αρχηγούς της αντιπολίτευσης ότι δεν θα συμμετάσχουν ή δεν θα καλέσουν σε συμμετοχή στην πορεία του Πολυτεχνείου, διαφορετικά δεν θα εξαιρεθούν, όπως είπε, από το νόμο.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Αυτό που προσθέτει στα παραπάνω η προχθεσινή εικόνα της Βουλής είναι ο απροκάλυπτος τσαμπουκάς όχι μόνο του Υπουργού «Προ Πο», αλλά και του ίδιου του πρωθυπουργού, που δύσκολα έκρυβε τη χαρά του να απαγορεύει στην αριστερά την πορεία του Πολυτεχνείου, ακόμα και να υπαγορεύει δηλώσεις υποταγής στους εκπροσώπους της. Είναι η προσπάθεια διαχρονικής εκδίκησης της δεξιάς για τα μηνύματα που μεταφέρει από γενιά σε γενιά η επέτειος του Πολυτεχνείου. Και ήδη λίγες μέρες πριν την επέτειο του Πολυτεχνείου δημιουργεί κλίμα και συνθήκες χούντας.

Η αγορά από την οποία προμηθεύεται νομικό πολιτισμό η κυβέρνηση δεν είναι καλύτερη. Η σύγκλιση των χωρών του δυτικού κόσμου δεν οδηγεί σε αναβάθμιση των δικαιωμάτων και ελευθεριών, αλλά σε συντονισμένη αναβάθμιση του περιορισμού τους. Αυταρχικοί νόμοι, τρομοϋστερία, ρατσισμός, εθνικισμός, καταστολή στους πρόσφυγες και στο εργατικό κίνημα αποτελούν καθημερινότητα και δείχνουν το ζοφερό μέλλον.

Εκτός αν ξυπνήσει ο ξενοδόχος και το ανατρέψει.

Ελευθερία Τομπατζόγλου:

«Το κράτος έχει καθορίσει ποιες κοινωνικές δραστηριότητες επιτρέπονται με πολιτικά και όχι μόνο με επιστημονικά κριτήρια. Χαρακτηριστικό το γεγονός ότι για να μην έρθει σε ρήξη με την Εκκλησία, η κυβέρνηση ουδέποτε επέβαλλε σοβαρούς περιορισμούς στην δραστηριότητα της. Εκμεταλλευόμενη την πανδημία, της οποίας έχει κάνει κάκιστη διαχείριση σε επίπεδο ενίσχυσης της δημόσιας υγείας, κρίνει συγκεκριμένες πολιτικές δραστηριότητες επικίνδυνες, ενώ απαγορεύοντας το συγκεκριμένο δικαίωμα καταπατά το Σύνταγμα, όπου η μόνη περίπτωση που αναστέλλεται συνολικά το δικαίωμα του συνέρχεσθαι είναι σύμφωνα με το άρθρο 48 του Συντάγματος, η κήρυξη της χώρας σε κατάσταση πολιορκίας. Η επικινδυνότητα των συναθροίσεων είναι όση κάθε άλλης δραστηριότητας εάν δεν τηρούνται τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας.

Επομένως το ζητούμενο είναι η επιλεκτική ευαισθησία της κυβέρνησης ως προς  το ποιες δραστηριότητες είναι επικίνδυνες, όπου είναι σαφές πλέον ότι θεωρεί τέτοιες μόνο όσες είναι επικίνδυνες για κάθε κρατική εξουσία σε κάθε περίοδο, και εν προκειμένω αυτές μέσω των οποίων μπορεί να εκδηλωθεί αντίσταση στις παράλογες κυβερνητικές επιλογές, στις συνεχείς αποτυχίες της όσο αφορά την διαχείριση της κρίσης, στην παιδεία κλπ. Το γεγονός ότι η κοινωνία δέχτηκε μια προσωρινή περιστολή των δικαιωμάτων της τον Μάρτιο, δεν σημαίνει ότι θα δέχεται κάθε προσχηματικό περιορισμό, όπως εδώ και εβδομάδες επιχειρείται, ενώ αυτό που όφειλε να γίνει ήταν στελέχωση των δημοσίων νοσοκομείων, οικονομική στήριξη των πληττόμενων κλάδων, εξασφάλιση τηλεκπαίδευσης από την αρχή της σχολικής χρονιάς, μαζικά τεστ κλπ».