Η ψευδαίσθηση της τάξης

Οι σχέσεις της ρίγας με τη μουσική είναι παλιές και πολύμορφες. Από τους μενεστρέλους του Μεσαίωνα, τους μουσικούς της τζαζ στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, τα ριγέ παντελόνια και τα κοστούμια ξεχώριζαν εκείνους που βρίσκονταν στα όρια της κοινωνίας. Μια φωτογραφία του Μπράιαν Τζόουνς από την πρώτη εποχή των επαναστατικών Rolling Stones στη διάρκεια των 60s μας θυμίζει ότι οι μουσικοί αντηχούν τη  ρήξη τους με τους αποδεκτούς κανόνες. Ο δανδής Τζόουνς φόρεσε επανειλημμένα το ίδιο ριγέ – ραμμένο στα μέτρα

του – κοστούμι  από το 1963 έως το 1968. Με αυτές τις ρίγες εμφανίστηκε στην αμερικανική τηλεόραση στο σόου του Εντ Σάλιβαν, ως πρωταγωνιστής ενός νέου φαινομένου. Αλλά και στο δικαστήριο του Λονδίνου ως κατηγορούμενος για κατοχή και χρήση ινδικής κάνναβης.

Αλλωστε πάνω σε ρίγες του πενταγράμμου γράφονται οι νότες που μετατρέπονται σε ήχους, ακολουθίες, κινήσεις, ρυθμούς, αναλογίες. Σαν τη ρευστή και φευγαλέα μόδα  έτσι και η μουσική μοιράζεται με τις ρίγες τον τόνο, τη γραμμή, τη διαβάθμιση, την απόσταση, το διάστημα. Η μουσική εγκαθιδρύει μία σχέση τάξης – αταξίας ανάμεσα στον άνθρωπο και τον χρόνο. Η ρίγα εγκαθιδρύει την αντίστοιχη αμφίσημη σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τον χώρο, τον γεωμετρικό και τον κοινωνικό. Η εμφάνιση λοιπόν των ριγέ κοστουμιών, παντελονιών, φορεμάτων ή άλλων κομματιών στη μόδα του παρόντος βγαίνει από ένα πολιτισμικό ασυνείδητο. Γιατί η ρίγα αποτυπώνεται από τον άνθρωπο στο περιβάλλον και επιβάλλεται στους άλλους, γράφει ο γάλλος αρχαιονόμος-παλαιογράφος Μισέλ Παστουρό στο «Ρούχο του διαβόλου. Μια ιστορία για ρίγες και ριγέ υφάσματα» (εκδ. Μελάνι).

Αυστηρότητα

Αλλωστε και πάνω στο ανθρώπινο σώμα οι ρίγες της μόδας, κάθετες και λεπτές ή οριζόντιες και πλατιές, λοξές, πολύχρωμες ή ασπρόμαυρες οριοθετούν, ελέγχουν, ιεραρχούν. Σε ευθεία κατεύθυνση δηλώνουν αυστηρότητα και μεταδίδουν μία αίσθηση επαναφοράς όποιου σημείου παρεκκλίνει και καμπυλώνει. Από τον Μπράιαν Τζόουνς του 1963, εισηγητή της νεανικής ανατρεπτικής μουσικής, στον σημερινό διαχειριστή των προκλήσεων Ντέμνα Γκβασάλια ως σχεδιαστή των ριγέ κοστουμιών στις συλλογές Balenciaga  οι κάθετες στενές λευκές ρίγες σε βαθύχρωμο φόντο των ρούχων τους μοιάζει να εξουσιάζουν το γούστο του κοινού που αναμένει οδηγίες για το πώς να συμπεριφερθεί.

Ταυτόχρονα όμως η ριγέ εντύπωση από την καλλιτεχνική εγκατάσταση των έργων με LED φωτισμούς της αμερικανίδας καλλιτέχνιδος Τζένι Χόλτζερ στην αναδρομική έκθεση που πρόσφατα φιλοξένησε η Tate Modern του Λονδίνου διατυπώνει διαφορετικά τη σχέση των κάθετων γραμμών στον χώρο. Η σκιά τους από το παιχνίδι τους με τα φώτα, οι φράσεις της Χόλτζερ – γνωστές ως «Truisms» – δημιουργούν αυτές τις αινιγματικές γραμμές που προξενούν ανησυχία και αποξένωση. Μία περιστροφή μέσα σε ριγωτά υφάσματα μπορεί να καταλήξει σε αντίθετο αποτέλεσμα: υπάρχει πάντα κάτι στη ρίγα που διαλύει την τάξη ζαλίζοντας το βλέμμα.