Γιατί η FED μειώνει τα επιτόκια σε ένα τοπίο αβεβαιότητας στην παγκόσμια οικονομία

Η πρώτη μετά από πολύ καιρό μείωση επιτοκίων από τη FED έρχεται να θυμίσει τις αντιφατικές δυναμικές της αμερικανικής οικονομίας και τον ακήρυκτο νομισματικό πόλεμο ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΕ στο φόντο του κηρυγμένου εμπορικού πολέμου

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (FED) σε αντίθεση με την ΕΚΤ

που έχει ως σκοπό κυρίως τη διατήρηση εντός ορίων του πληθωρισμού έχει ένα πλέγμα στόχων που συνδυάζουν τον πληθωρισμό με τη διατήρηση ενός επιπέδου ανεργίας τέτοιου που να μην ενεργοποιεί τον πληθωρισμό.

Αυτό σημαίνει ότι τείνει να αυξάνει τα επιτόκια σε όσες περιπτώσεις θεωρεί ότι αμερικανική οικονομία κινείται γενικά προς την «υπερθέρμανση» και τα μειώνει εάν βλέπει ότι υπάρχουν τάσεις επιβράδυνσης, πάντα όμως σε συνάρτηση με τη σχέση πληθωρισμού και ποσοστού ανεργίας.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί ξεκίνησε πολύ νωρίς τη διαδικασία μείωσης των επιτοκίων. Αυτό μαζί και με τις παρεμβάσεις της αμερικανικής κυβέρνησης βοήθησε σε μεγάλο βαθμό την αντιμετώπιση της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Η FED επέλεξε να διατηρήσει τα επιτόκια σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα μέχρι το τέλος του 2015 ενώ μετά, στη διάρκεια μιας μακράς περιόδου

οικονομικής ανάπτυξης με ταυτόχρονα χαμηλά ποσοστά ανεργίας, προτίμησε να τα ανεβάσει έως το 2,5%.

Όμως, τώρα, για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό, παίρνει μια απόφαση για έστω και μικρή μείωση του βασικού επιτοκίου κατά 0,25%. Η απόφαση αυτή ήρθε μετά από αρκετή συζήτηση στο εσωτερικό της, καθώς υπήρχαν μέλη της διοίκησής της που πίστευαν ότι στο βαθμό που η αμερικανική οικονομία παραμένει σε αναπτυξιακή τροχιά και με καλούς δείκτες απασχόλησης ήταν προτιμότερο τα επιτόκια να μείνουν αμετάβλητα.

Θα δεχτεί τα πυρά του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά από την αντίθετη κατεύθυνση, καθώς ο αμερικανός πρόεδρος καιρό τώρα επιμένει ότι χρειάζονται χαμηλότερα επιτόκια για να τονωθεί ακόμη περισσότερο η αμερικανική οικονομία.

Οι αβεβαιότητες της αμερικανικής οικονομίας

Από πολλές απόψεις η αμερικανική οικονομία παραμένει σε καλή κατάσταση. Εξακολουθεί να βρίσκεται εντός μιας περιόδου επέκτασης που έχει ξεπεράσει τα 10 χρόνια. Μπορεί να σε όλη αυτή τη δεκαετία να μην επιτεύχθηκαν ποτέ οι θετικοί ρυθμοί προηγούμενων περιόδων επέκτασης, όμως το ίδιο το γεγονός δεν παύει να είναι σημαντικό. Το ποσοστό ανεργίας υποχωρεί από το 2010 και μετά βρίσκεται λίγο κάτω από 4%.

Όμως, την ίδια στιγμή πληθαίνουν και οι αβεβαιότητες. Σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει το ενδεχόμενο ενός εμπορικού πολέμου. Μπορεί να υπάρχουν αμερικανικές επιχειρήσεις που ωφελήθηκαν από τις κινήσεις της κυβέρνησης Τραμπ, κύρια επιχειρήσεις που

ήθελαν μια προστασία από τις εισαγωγές, όμως την ίδια στιγμή ορισμένες εξαγωγικές επιχειρήσεις ή επιχειρήσεις που συναλλάσσονται εκτεταμένα με την Κίνα επλήγησαν. Κυρίως, όμως, το ίδιο το γεγονός ότι είναι ανοιχτό το ερώτημα για επέκταση του εμπορικού πολέμου που γεννά μεγάλη αβεβαιότητα και αυτό επιδρά και στην οικονομία.

Παράλληλα, υπάρχουν μερικά σημάδια επιβράδυνσης της αμερικανικής οικονομίας. Ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ υποχώρησε από 3,1% το πρώτο τρίμηνο του 2019 σε 2,1% στο δεύτερο τρίμηνο. Υπήρξε μια υποχώρηση 0,6% στις επενδύσεις, η πρώτη από το 2016, υποχώρηση στις κατασκευές αλλά και στις εξαγωγές. Ταυτόχρονα, αναθεωρήθηκαν προς τα κάτω και τα στοιχεία για τους ρυθμούς ανάπτυξης το 2018. Παράλληλα, με την αναθεώρηση διορθώθηκαν προς τα κάτω και οι εκτιμήσεις για τα εταιρικά κέρδη.

Αυτό δείχνει ότι ο αντίκτυπος των μέτρων που πήρε η κυβέρνηση Τραμπ, κυρίως με τη μορφή μεγάλων απαλλαγών για τα εταιρικά κέρδη, δεν μπόρεσαν να πάρει τη μορφή «τονωτικής ένεσης» παρά τις σχετικές υποσχέσεις του αμερικανού προέδρου.

Ο ακήρυκτος νομισματικός πόλεμος με την ΕΚΤ

Όλα αυτά έχουν να κάνουν και με τις επιλογές που γίνονται στην άλλη όχθη του Ατλαντικού. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει διατηρήσει χαμηλά επιτόκια, ενώ πρόσφατα ο Μάριο Ντράγκι μίλησε σαφώς για ενδεχόμενη νέα μείωση των επιτοκίων και για νέο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Τυπικά και με βάση το

καταστατικό της ΕΚΤ οι εξαγγελίες αυτές γίνονται για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο αποπληθωρισμού και να ανέβει ο μέσος πληθωρισμός στην Ευρωζώνη στο 2% που είναι το επιθυμητό όριο. Όμως, και στην Ευρώπη η αγωνία είναι για τα αυξανόμενα σημάδια οικονομικής επιβράδυνσης και ενδεχόμενης ύφεσης, με επίκεντρο τις οικονομίες του «πυρήνα» και δη την γερμανική «ατμομηχανή».

Όμως, με μια τέτοια πολιτική εμφανίζονται και πτωτικές τάσεις στο ευρώ και δεν είναι τυχαίο ότι ο αμερικανός πρόεδρος έχει κατηγορήσει την ΕΕ ότι τεχνητά κρατάει χαμηλά το ευρώ για να διατηρήσει συγκριτικό πλεονέκτημα στις διεθνείς εξαγωγές προϊόντων.

Σε αυτό το φόντο, η κίνηση της FED μπορεί και να θεωρηθεί ότι είναι και μια απάντηση στις ευρωπαϊκές κινήσεις ως προς τις ισοτιμίες.

Το «τοπίο στην ομίχλη» της παγκόσμιας οικονομίας

Όλα αυτά δείχνουν ότι η παγκόσμια οικονομία έχει μπει σε ένα πεδίο αβεβαιότητας. Από τη μια εξακολουθεί να μην έχει επιλυθεί το θέμα του διεθνούς εμπορίου και αυτό με τη σειρά του έχει σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο στις εξαγωγικές προοπτικές των διαφόρων χωρών αλλά και στον επενδυτικό προγραμματισμό και σχεδιασμό των επιμέρους εταιριών. Αυτό μεσοπρόθεσμα αποτελεί παράγοντα που μπορεί να ενισχύσει τάσεις επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας.

Έπειτα φαίνεται ότι το οικονομικό μοντέλο που υιοθετήθηκε μετά την δομική οικονομική κρίση του 2007-2008 και το οποίο συνδύασε μικρές σχετικά τομές ως προς το παραγωγικό πρότυπο και διάφορες παραλλαγές «ποσοτικής χαλάρωσης», αρχίζει και δείχνει τα όριά του.

Αυτό είναι λιγότερο έντονο προς το παρόν στις ΗΠΑ και περισσότερο έντονο στην Ευρώπη. Την ίδια ώρα χώρες που διατήρησαν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, όπως η Κίνα, μπαίνουν σε μια φάση «ωρίμανσης» των οικονομικών τους χαρακτηριστικών, που δεν περιλαμβάνει τους ίδιους ρυθμούς ανάπτυξης. Παράλληλα, φαίνεται να ξαναμπαίνουμε σε μια φάση όπου οι χρηματοοικονομικές δυναμικές και αυτές της πραγματικής οικονομίας μπαίνουν σε μια φάση απόκλισης κάτι που εγκυμονεί ξανά τον κίνδυνο να «σκάσουν φούσκες».

Δεν είναι παράλογο σε αυτό το τοπίο ότι από τον νεοπροστατευτισμό έως τις πολιτικές ποσοτικής χαλάρωσης επανέρχονται στο προσκήνιο διάφορα οικονομικά εργαλεία, ή μίγματα οικονομικής πολιτικής, που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν αυτές τις αντιφάσεις, χωρίς όμως να αναδύεται ένα νέο συνεκτικό «οικονομικό υπόδειγμα».

Η ελληνική οικονομία σε αχαρτογράφητα διεθνή ύδατα

Όλα αυτά έχουν επιπτώσεις και στην ελληνική οικονομία, καθώς διαμορφώνουν το πεδίο στο οποίο θα κινηθεί το επόμενο διάστημα. Παρότι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα ενδογενών δυναμικών εξόδου από την προηγούμενη καταστροφική ύφεση και

επιστροφής σε έναν ορισμένο βαθμό «κανονικότητας», η οικονομική ανάπτυξη παραμένει σε μεγάλο βαθμό αναιμική και δεν είναι καθόλου δεδομένο το πώς θα αντιδράσει σε μια επιδείνωση του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος, ακόμη και εάν ωφεληθεί από παραμέτρους όπως η υποχώρηση των επιτοκίων και του κόστους δανεισμού.

Άλλωστε, εάν κάτι δείχνει η εμπειρία όλων των τελευταίων ετών, είναι ότι δεν αρκεί απλώς η προσπάθεια διαμόρφωσης κατάλληλου μακροοικονομικού περιβάλλοντος όσο το ίδιο το παραγωγικό πρότυπο αντιμετωπίζεται ως «μαύρο κουτί». Το ερώτημα της παραγωγικής ανασυγκρότησης και της αναπτυξιακής δυναμικής με επίκεντρο την «πραγματική οικονομία» παραμένει ενεργό.