Επιστημονισμός και ανορθολογισμός
Η υπεράσπιση του επιστημονικού ορθολογισμού έχει γίνει ένα από τα βασικά διακυβεύματα στη δημόσια συζήτηση. Η αντιπαράθεση γύρω από τη σοβαρότητα της πανδημίας του νέου κορωνοϊού ή για την αποτελεσματικότητα των μέτρων προστασίας, όπως και η εκ νέου εμφάνιση ενός φάσματος από απόψεις που συνήθως κατατάσσονται στις «θεωρίες συνωμοσίας» έχουν οδηγήσει σε διαρκείς εκκλήσεις για τη συσπείρωση γύρω από την επιστήμη ως εκπρόσωπο του ορθού λόγου. Σε αυτό το σχήμα από τη μια υπάρχει η επιστήμη, που παρουσιάζεται λίγο-πολύ
Ομως, αυτό που υποτιμάται σε αυτή τη συζήτηση είναι ότι συχνά οι απόψεις και θεωρίες που παρουσιάζονται ως ανορθολογικές δεν υιοθετούν τόσο ένα «πίστευε και μη ερεύνα» αλλά την εξωτερική τελετουργία της επιστημονικής ορθολογικότητας. Επικαλούνται κινδύνους π.χ. από τη χρήση μάσκας, παραθέτουν «ειδικούς» και παραπέμπουν σε «στατιστικά δεδομένα».
Δηλαδή, δεν διεκδικούν να εκπροσωπούν το πάθος ή τη ζωή ενάντια στην τυραννία του λόγου, αλλά επιμένουν ότι μιλούν στο όνομα του αυθεντικού ορθού λόγου. Το γεγονός ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι «θεωρίες συνωμοσίας» διεκδικούν να προσφέρουν πολύ πιο «πλήρεις» αφηγήσεις, εντάσσοντάς τες σε ευρύτερα «σχέδια» ή προσφέροντας επιπλέον «αιτιώδεις συνδέσεις», ίσως είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε γιατί πλευρές του σύγχρονου ανορθολογισμού σε μεγάλο βαθμό είναι το αποτέλεσμα της κυριαρχίας μιας ορισμένης αντίληψης επιστημονικότητας.
Η επιστήμη στη νεωτερικότητα δεν ήταν ποτέ απλώς η επέκταση των γνώσεων για τον φυσικό και κοινωνικό κόσμο, ούτε μόνο η διευκόλυνση της δημιουργίας νέων τεχνολογιών. Εξαρχής συνδέθηκε με ηγεμονικές στρατηγικές, στις πολιτικές, ιδεολογικές, πολιτιστικές και φυσικά οικονομικές διαστάσεις τους. Από τη διαμόρφωση της νεωτερικής αντίληψης της ιστορικής προόδου, στην οποία η επίκληση της διαρκούς παραγωγής νέων γνώσεων παίζει κομβικό ρόλο, μέχρι όλες τις παραλλαγές νομιμοποίησης πολιτικών στο όνομα της επιστήμης, τα παραδείγματα είναι πολλά.
ΑντιφάσειςΑυτό που διαγράφεται στην ιδεολογική κατασκευή αυτού του επιστημονισμού είναι οι πραγματικές αντιφάσεις της ίδιας της παραγωγής επιστημονικής γνώσης. Η επιστήμη ποτέ δεν έρχεται σε πλήρη τομή με την ιδεολογία, πράγμα που σημαίνει ότι πολιτικές, έμφυλες και φυλετικές προκαταλήψεις, μεταφυσικές τοποθετήσεις και θρησκευτικές πεποιθήσεις συχνά επηρεάζουν την επιστημονική έρευνα. Ιδιον των επιστημονικών θεωριών είναι ότι δεν είναι απόλυτες και το γεγονός ότι υπάρχει διαρκώς το ενδεχόμενο νέων επιστημονικών θεωριών, άρα και νέων γνώσεων, ορίζει έναν αναπόδραστα ιστορικό και σχετικό χαρακτήρα σε κάθε επιστημονική απόφανση. Η επιστήμη δεν παράγεται στο κενό και γύρω από το εργαστήριο του ερευνητή υπάρχει ένα ολόκληρο πλέγμα κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων και συμφερόντων.
Ούτε πρέπει να υποτιμάμε ότι υπάρχουν πεδία, ιδίως στον χώρο των κοινωνικών επιστημών, όπου με πεισματικό τρόπο συγκεκριμένες θεωρητικές κατευθύνσεις διεκδικούν αξιώσεις ορθολογικότητας και κατακρίνουν ως αντιεπιστημονικές όλες τις άλλες προσεγγίσεις, αρνούμενες, την ίδια στιγμή, πεισματικά να παραδεχτούν τον βαθμό στον οποίο έχουν διαψευστεί από τις πραγματικές εξελίξεις αλλά και τις αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις που είχαν. Η αδυναμία της κυρίαρχης οικονομικής σκέψης να χειριστεί αλλεπάλληλες κρισιακές συνθήκες είναι από αυτή την άποψη ενδεικτική. Ακόμη και στις βιοεπιστήμες, τον ιδεότυπο αυτόν επιστημονικότητας, υπαρκτές είναι οι ταλαντεύσεις ως προς τον γενετικό, ατομικό-συμπεριφορικό και κοινωνικό καθορισμό των σύνθετων φαινομένων που είναι οι ασθένειες.
Ολα αυτά αποκτούν ξεχωριστή σημασία για να κατανοήσουμε το φαινόμενο του νέου ανορθολογισμού. Μια δογματική προβολή του επιστημονικού λόγου ως απόλυτης αλήθειας, συνδυασμένη με την ανάδειξη της αυθεντίας των «ειδικών» σε μόνο κριτήριο επιλογής, ακόμη και για ζητήματα όπου η στάθμιση δεν μπορεί παρά να είναι πολιτική και κοινωνική, μαζί με μια σχεδόν θρησκευτική προσέγγιση της επιστημονικής πρακτικής ως αλήθειας που αποκαλύπτεται ως τέτοια και όχι ως ενεργή και διαρκώς διαψεύσιμη ερευνητική αναζήτηση, στο τέλος οδηγούν στο αντίθετο αποτέλεσμα: στην υπονόμευση του πραγματικού κύρους της επιστήμης και στην εξώθηση ανθρώπων στη φαινομενική «πληρότητα» των ψευδοεπιστημονικών εξηγήσεων και «θεωριών συνωμοσίας», που σε τελική ανάλυση δεν κάνουν τίποτα παρά άλλο παρά να αντιγράφουν την απόπειρα του κυρίαρχου λόγου να δώσει μια επίφαση «συνεκτικότητας» σε πεδία εξ αντικειμένου ανοιχτά.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να θυμηθούμε ότι ο χειραφετητικός χαρακτήρας της επιστήμης δεν έγκειται στη βεβαιότητα που προσφέρει, αλλά στη διαρκή αγωνιστική αναδιαπραγμάτευση της αβεβαιότητας που μας περιβάλλει, άρα η πραγματική αναμέτρηση με το ερώτημα της προόδου ως ιστορικού μετασχηματισμού και πειραματισμού.
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Ειδήσεις
- Κλειστά σχολεία την Παρασκευή 18/9 φέρνει ο Ιανός
- Η Μαρία - Ελένη Λυκουρέζου αποκάλυψε την ασθένεια από την οποία πάσχει - Πώς την αντιμετωπίζει
- Απαγόρευση κυκλοφορίας το βράδυ και μίνι lockdown στην Αθήνα το plan B
- Τουρκία «Ώρα μηδέν»: Βουτιά για λίρα, άλμα για χρέος - Στα $128 δισ. ο «άμεσος» λογαριασμός για Ερντογάν!
- Κατέγραφε με κρυφή κάμερα σύζυγο και ανήλικα παιδιά
- Νέες εμπρηστικές δηλώσεις Τσαβούσογλου – Βερολίνο καλεί Άγκυρα (video)
- Χάνεται ο έλεγχος στα σχολεία – Πατέρας χτύπησε διευθύντρια Δημοτικού και της έβγαλε τη μάσκα
- Ελένη Μενεγάκη: Έτσι περνάει τα πρωινά της τώρα που δεν εργάζεται
- ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΑΡΑΤΑΣΗΣ ΥΠΟΒΟΛΩΝ EΔΑΠΥ ΓΙΑ ΤΟ ΜΗΝΑ 08/2020
- Aποτροπιασμός στην Κρήτη: Στην Εντατική 48χρονη που ξυλοκοπήθηκε από τον σύντροφό της
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις In.gr
- Κοροναϊός : Βρέθηκαν 9 κρούσματα στη Στεάουα Βουκουρεστίου
- Λίβερπουλ : Έτοιμος για το ντεμπούτο του στο League Cup ο Τσιμίκας
- Κρήτη: Διακόπηκε ξανά η δίκη για τον θάνατο της μικρής Μελίνας – Ξέσπασε ο πατέρας της
- Ραγδαίες εξελίξεις στην Ανατ. Μεσόγειο: Αποσύρονται σταδιακά τουρκικά και ελληνικά πολεμικά πλοία
- Πέντε πρωτεΐνούχα σνακ για εύκολο αδυνάτισμα
- Brexit : Ο Μπαρνιέ θεωρεί εφικτή μια συμφωνία – Κρίσιμες οι επόμενες μέρες
- Χρυσοχοϊδης κατά Λιάκου: Άφρων και ανεύθυνος δηλώνει ότι θα έβαζε φωτιά στη Μόρια
- ΕΕ: Απομακρύνεται το ενδεχόμενο κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας;
- Στο Αυτόφωρο ηλικιωμένος για «επίμονη παρακολούθηση» παρέας κοριτσιών
- Περιβάλλον : Ολοένα και μεγαλύτερη η ρύπανση από το πλύσιμο των συνθετικών ρούχων
- Τελευταία Νέα In.gr
- Επιστημονισμός και ανορθολογισμός
- Κοροναϊός : Βρέθηκαν 9 κρούσματα στη Στεάουα Βουκουρεστίου
- Το παρόν και το μέλλον του Ολυμπιακού
- Απίστευτο : Η χώρα που αναγκάζει τους αρνητές της μάσκας να σκάβουν τάφους για τα θύματα κοροναϊού
- Ανοιχτό το ενδεχόμενο επικοινωνίας Μητσοτάκη με Ερντογάν – Τι είπε ο Στέλιος Πέτσας
- ΤτΕ: Πρωτογενές ταμειακό έλλειμμα 6,4 δισ. ευρώ στο 8μηνο
- ΕΕ: Απομακρύνεται το ενδεχόμενο κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας;
- Σαλάτα με ντοματίνια, σταφύλι, σιτάρι και ανθότυρο
- Κρήτη: Διακόπηκε ξανά η δίκη για τον θάνατο της μικρής Μελίνας – Ξέσπασε ο πατέρας της
- Χρυσοχοϊδης κατά Λιάκου: Άφρων και ανεύθυνος δηλώνει ότι θα έβαζε φωτιά στη Μόρια
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Ειδήσεις
- Κορωνοϊός-Oxfam: Ποιές πλούσιες χώρες έχουν προαγοράσει τις μισές δόσεις μελλοντικών εμβολίων
- Aποτροπιασμός στην Κρήτη: Στην Εντατική 48χρονη που ξυλοκοπήθηκε από τον σύντροφό της
- Νέα εφαρμογή για την ηλεκτρονική έκδοση και ταχυδρομική αποστολή προσωποποιημένων καρτών ATHENACard στους πρωτοετείς φοιτητές
- Πρόσθετα μέτρα σε αυτοκινητόδρομους λόγω «Ιανού»
- Μπαρτσελόνα από τα παλιά
- Δύο νέα κρούσματα στο ΚΥΤ Λέρου
- Σέρρες: Ανησυχία για τον καταρροϊκό πυρετό
- ΟΠΑΝΔΑ: Πρόσθεσε αναβατόρια για άτομα με κινητικά προβλήματα σε δύο κολυμβητήρια
- Κορονοϊός: Οι μισές δόσεις εμβολίων έχουν προαγοραστεί από τις πλούσιες χώρες