Είναι αυτή η Θεσσαλονίκη μας;

Έχει δημιουργήσει τεράστια αίσθηση μια φωτογραφία που αναρτήθηκε την Κυριακή σε ένα group στο facebook. Η φωτογραφία απεικονίζει, σύμφωνα με την περιγραφή, τη Θεσσαλονίκη γύρω στο 1860. Μια πόλη αγνώριστη, μια πόλη με τείχος που της κλείνει τελείως τη θάλασσα, φωτογραφημένη από το Λευκό Πύργο. Το group είναι ένα διαμάντι

για το facebook και για την πόλη μας. Ονομάζεται «Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης» κι έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν σε αυτό και σε μια καταπληκτική έκθεση που είχε διοργανώσει σε συνεργασία με την Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας Θράκης (εδώ).

Δεν φαντάζεστε πόση συζήτηση και ανάλυση σηκώνει κάθε φωτογραφία που αναρτάται. Επιστρατεύονται οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, οι ερευνητές, οι γνώστες, ανοίγουν συρτάρια, βγαίνουν άλμπουμ, γίνεται μια πάρα πολύ δημιουργική εργασία.

Η συγκεκριμένη φωτογραφία βρέθηκε από το Ζαχαρία Σεμερτζίδη, μέλος του group, στη σελίδα των Εθνικών Αρχείων της Ουγγαρίας. Σύμφωνα με όσα αναφέρουν μέλη του group, «περιλαμβάνεται σε ένα άλμπουμ με τίτλο “Κωνσταντινούπολη” το οποίο δημιουργήθηκε στη δεκαετία του 1860 από τους διάσημους Αρμενικής καταγωγής φωτογράφους αδελφούς Αμπντουλλάχ. Τα τρία αδέλφια, Viken (1820-1902), Hovszep (1830-1908) και Kevork ή Gevorg (1839-1918) Abdullahjan, άνοιξαν το πρώτο τους φωτογραφικό στούντιο στο Πέραν το 1858, το οποίο πούλησαν το 1867 στον Νικολάτ Αντρέμενο. Παρέμειναν όμως στην περιοχή και άνοιξαν νέο συνεχίζοντας τη δραστηριότητα τους. Στις φωτογραφίες και διαφημίσεις τους χρησιμοποιούν το όνομα Abdullah Fréres στα γαλλικά, κι επίσης στην Οθωμανική εκδοχή με αραβική γραφή Abdullah Biraderler. Προκειμένου να τελειοποιήσουν τις τεχνικές τους ταξίδεψαν δυο φορές στο Παρίσι. Μεταξύ άλλων υπήρξαν από το 1863 μέχρι το 1879 επίσημοι φωτογράφοι της σουλτανικής αυλής έχοντας την εύνοια αρχικά του σουλτάνου Aμπντούλ Αζίζ (1830-1876, βασιλεία 1861-1876) και Αμπντούλ Χαμίτ (1842-1918, βασιλεία 1876-1909). Ήταν από τους πρωτοπόρους της φωτογραφίας στην Οθωμανική αυτοκρατορία με συνεχή δραστηριότητα σαράντα ετών (1858-1899), διακρινόμενοι για το υψηλό τεχνικό και καλλιτεχνικό επίπεδο του έργου τους. Το 1870, η Société Française de Photographie τους εξέλεξε ως μέλη. Ως φωτογράφοι δεν περιορίστηκαν στα όρια της Κωνσταντινούπολης αλλά επίσης σε πολλές ακόμη περιοχές, τη Συρία, την Ιερουσαλήμ, την Παλαιστίνη και τη Βόρεια Αφρική.
Τo άλμπουμ δεν φέρει ημερομηνία, ούτε τα ονόματα των δημιουργών του, ενώ το περιεχόμενο των φωτογραφιών αναφέρεται εν συντομία στα γαλλικά. Ήδη στη δεκαετία του 1870 η ακριβής χρονολογία του θεωρούνταν αβέβαιη. Ξέρουμε ωστόσο ότι τόσο αυτό, όσο και ένα δεύτερο, επίσης των αδελφών Αμπντουλλάχ στάλθηκαν το 1867 στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού, όπου αποκόμισαν μεγάλη αναγνώριση. Το πιθανότερο είναι ότι οι φωτογραφήσεις και τα άλμπουμ έγιναν κατόπιν επιθυμίας της Οθωμανικής κυβέρνησης προκειμένου να προβληθεί η αυτοκρατορία στο εξωτερικό. Το άλμπουμ ανήκε αρχικά στην οικογένεια Festetics, μελών της υψηλής Αυστοουγγρικής αριστοκρατίας με καταγωγή από την Κροατία. Θεωρείται ότι η οικογένεια Festetics το αγόρασε το 1867 στη Γαλλία, στη διάρκεια αυτής της έκθεσης. Το άλμπουμ σε μορφή βιβλίου από σκληρό χαρτόνι με διακόσμηση στο δέσιμό του περιέχει 32 «αλμπουμίνες», οι 24 με όψεις της Κωνσταντινούπολης, 7 με σκηνές του δρόμου φωτογραφημένες στο στούντιο και την τελευταία η οποία απεικονίζει τη Θεσσαλονίκη. Αφού παρέμεινε επί πολλές δεκαετίες κτήμα της οικογένειας Festetics, σήμερα ανήκει στα Εθνικά Αρχεία της Ουγγαρίας».

Ωστόσο, η φωτογραφία από την πρώτη στιγμή γέννησε κάποια ερωτήματα ως προς το αν απεικονίζει τη Θεσσαλονίκη. Είναι, όντως, τραβηγμένη από το Λευκό Πύργο; Υπάρχει κάποιο σημείο σημερινό σημείο αναφοράς που να φαίνεται; Τι πιστοποιεί ότι πρόκειται για τη Θεσσαλονίκη;

Ο Ευάγγελος Χεκίμογλου είναι ένας από τους πιο γνωστούς ερευνητές της κοινωνικής και γεωγραφικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης. Συγγραφέας, αρθρογράφος κι επιμελητής εκθέσεων, είναι δεδομένο ότι η άποψή του είναι βαρύνουσας σημασίας. Το απόγευμα της Δευτέρας έκανε την εξής ανάρτηση στο facebook:

«Εξέτασα στην ιστοσελίδα των Κρατικών Αρχείων της Ουγγαρίας τη φωτογραφία που δημοσίευσε χτες η Ομάδα των Παλαιών Φωτογραφιών της Θεσσαλονίκης [κ. Σεμερτζίδης] και εκφράζω τις αμφιβολίες μου ότι πρόκειται για τη Θεσσαλονίκη, χωρίς να μπορώ να το αποκλείσω αυτή τη στιγμή. Οι λόγοι που επικαλούμαι είναι καταρχάς δύο. [α] Δεν υπάρχει ίχνος της Αγίας Σοφίας και του Kara Ali cami’i. [β] Δεν έχουμε άλλες λήψεις των freres Αbdullah από τη Θεσσαλονίκη. Προτείνω ένα workshop για τη συζήτηση του θέματος. Σπεύδω να αποδομήσω εξ αρχής το επιχείρημα που προβλήθηκε για ομοιότητα με τον ζωγραφικό πίνακα Sulucca, ο οποίος δεν είναι φωτογραφία (ενδέχεται να περιέχει φανταστικά στοιχεία] και τον οποίον δεν έχει δει κανείς εν πρωτοτύπω. Η δημόσια χρήση του (πέραν της δημοσιεύσεως σε οπισθόφυλλο ποιητικού βιβλίου) έγινε για πρώτη φορά το 1995, όχι όμως με την έννοια του αποδεικτικού στοιχείου. Τα συγχαρητήριά μου, όπως και να ‘χει, στην Ομάδα των Παλαιών Φωτογραφιών και τον κ. Σεμερτζίδη προσωπικά. Σημασία έχει η συσσωρευτική ερευνητική δουλειά κι όχι το συμπέρασμα, που αλλάζει ανάλογα με τις γνώσεις μας».

Ίσως για κάποιους όλο αυτό να είναι τελείως αδιάφορο. Στη Θεσσαλονίκη, πάντως, υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός ανθρώπων οι οποίοι ασχολούνται φανατικά με την ιστορία της κι ένας ακόμη μεγαλύτερος που παρακολουθεί κάθε τους νέο εύρημα με μεγάλο ενδιαφέρον. Σίγουρα, η ιστορία της φωτογραφίας θα έχει συνέχεια.

The post Είναι αυτή η Θεσσαλονίκη μας; appeared first on Protagon.gr.