Η εορτη του οικουμενικου πατριαρχη και η.. "αλλαγη φρουρασ" στην αυλη του φαναριου

Του Σωτήρη Μ. Τζούμα
Κάθε χρόνο η εορτή του Αγίου Βαρθολομαίου είναι μία σημαντική στιγμή για το σεπτό Κέντρο της Ορθοδοξίας, τα τελευταία 22 χρόνια! Τη μέρα αυτή άγει τα ονομαστήριά του, ο Πατριάρχης του Γένους, ο Οικουμενικός...
Πατριάρχης Βαρθολομαίος!
Είναι μία ξεχωριστή ημέρα για το Φανάρι, αφού διαβαίνουν το κατώφλι του χιλιάδες ευλαβείς προσκυνητές, απ´όλα τα μήκη και τα πλάτη της γής, για να υποβάλλουν στον Πατριάρχη τα σέβη τους και να καταθέσουν τις ευχές τους!
Θα μου επιτρέψετε ένα μικρό flash back! Είναι ένας ευχάριστος τρόπος για να θυμόμαστε λίγο την πρόσφατη εκκλησιαστική ιστορία μας , γραμμένη με ένα διαφορετικό τρόπο και όπως ακριβώς την ζήσαμε!
Είναι αλήθεια, ότι πάντα έτσι γινότανε κατά τις Πατριαρχικές εορτές! Θυμάμαι ακόμη και σήμερα ότι και επί του μακαριστού και γλυκύτατου Πατριάρχη Δημητρίου, υπήρχε το ίδιο σχεδόν σκηνικό!
Η Αυλή φορούσε τα καλά της και υποδεχότανε τους ολίγους τότε ξένους, για να ευχηθούν στον Πατριάρχη! Τον πρώτο λόγο τον είχε η ομογένεια της Πόλης! Άλλωστε ήταν και πολυαριθμότερη τότε, σε σχέση με το σήμερα!Και ο Πατριάρχης Δημήτριος δεν είχε αναπτύξει την εξωστρέφεια του Πατριαρχείου στο σημείο που βρίσκεται σήμερα! Πολύ αργά άρχισε τα εκτός Κωνσταντινουπόλεως ταξίδια του και μάλιστα πρός το τέλος της Πατριαρχίας του!
Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, αντιθέτως, ήταν από την αρχή, ένας " διαφορετικός" Πατριάρχης!
Άνοιξε τα σύνορα και τις πόρτες του Φαναρίου, από την πρώτη χρονιά που ανήλθε στον μαρτυρικό θρόνο της Μητέρας Εκκλησίας!Το είπε και το έπραξε: έβγαλε το Πατριαρχείο από τη ναφθαλίνη και του έδωσε την παλιοκαιρινή αίγλη του!
Θυμάμαι ακόμη μέχρι και σήμερα, την πρώτη φορά που ο Βαρθολομαίος εόρτασε την ονοματική του εορτή ως Πατριάρχης!
Ιούνιος του 1992!
Η κοσμοσυρροή ήταν πρωτοφανής!
Ιεράρχες, κληρικοί κάθε βαθμίδος, Αγιορείτες Μοναχοί και Μοναχές από όλα τα σημεία της Ελλάδος!
Αλλά και λαϊκοί από παντού, έδωσαν το παρών!
Κυριολεκτικά είναι η εποχή του μεγάλου... συνωστισμού, στο Φανάρι, για να ευχηθούν όλοι στον εορτάζοντα νέο Πατριάρχη!
Το θέαμα εκπληκτικό!
Το Φανάρι είχε ζωντανέψει και πάλι!
Θυμάμαι, είχαμε πάει τότε, στην πρώτη εορτή του Βαρθολομαίου-- αλλά και σε όλες τις εορτές του, ανελλειπώς, μέχρι το 1998-- με τον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο αλλά και μετά το 1998, με εξαίρεση τα δύο χρόνια της κρίσης, μεταξύ των δύο Εκκλησιών!
Στην αρχή, στο πρώτο αυτό ταξίδι μας ,το 1992, ο Χριστόδουλος ήταν Μητροπολίτης Δημητριάδος!
Τον συνόδευαν ο Πρωτοσύγκελός του τότε Αρχιμ.Θεόκλητος, νυν Μητροπολίτης Βρεσθένης και ο τότε Γεν. Αρχιερατικός του Επίτροπος π. Θωμάς Συνοδινός! Και ο υπογράφων!
Είχαμε πάει δύο μέρες νωρίτερα! Ο Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος Ιωακείμ-- αυτός ο γκυκύτατος και υπέροχος Ιεράρχης, που δοκιμάζεται πικρά και άδικα 13 ολόκληρα χρόνια--μας είχε αναλάβει αποκλειστικά και μας είχε περιποιηθεί βασιλικά!
Ήταν άρχοντας σε όλα του!
Και έτσι παραμένει μέχρι τώρα, ακόμη και στο κρεβάτι της δοκιμασίας! Μία φωτό που δειλά τον τράβηξα για μένα,πάνω στο κρεββάτι του πόνου και του προσωπικού μαρτυρίου του,βεβαιώνει του λόγου μας το αληθές !
Και ασφαλώς δεν τη δημοσιεύω αυτή τη φωτό, γιατί θέλω να τον θυμάμαι- να τον θυμόμαστε πάντα όρθιο, στητό, αρχοντικό, ευγενή και αγέρωχο!
Δεξιός βραχίων του Πατριάρχη Βαρθολομαίου μέχρι τότε που τον έπληξε η ασθένειά του! Ήταν οι.. "Διόσκουροι" του Φαναρίου μία ζωή, τα αγαπημένα παιδιά του Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος.
Η απουσία του Ιωακείμ σήμερα ορατή και αισθητή πανταχόθεν και έγινε ιδιαιτέρως αισθητή, την εποχή της κρίσης μεταξύ Φαναρίου και Εκκλησίας της Ελλάδος!
Αν τότε,ήταν υγειής και μέσα στα πράγματα ο Ιωακείμ, είναι σίγουρο ότι δε θα ζούσε η Εκκλησία μας αυτό το διχασμό που πέρασε, με όλες τις υπερβολές που εκδηλώθηκαν και από τις δύο πλευρές!
Αλλά, δυστυχώς, η ιστορία, ενίοτε, γράφεται και με τους μεγάλους πρωταγωνιστές της απόντες!Ίσως για να αισθανθούμε ακόμη πιο έντονα την απουσία τους!
Ενθυμούμενοι τα της πρώτης εορτής του Πατριάρχη Βαρθολομαίου και τον "Γέροντα Χαλκηδόνος", όπως επικράτησε να λέγεται ο Ιωακείμ, μας ήλθαν στο νού κι άλλες σκέψεις, από τον βηματισμό των πρώτων ετών του Βαρθολομαίου, ως Πατριάρχη!
Χωρίς να αδικήσει ή να προσβάλλει την πρεσβυτέρα Ιεραρχία της εποχής εκείνης, επέλεξε ως άμεσους βοηθούς και βραχίονές του, τους νέους κληρικούς της αυλής, οι οποίοι περίμεναν υπομονετικά για να έλθει η σειρά τους, από την εποχή του Πατριάρχη Δημητρίου.
Ο τότε αρχιδιάκονος του Δημητρίου, μετέπειτα Μητροπολίτης Σεβαστείας Δημήτριος, τοποθετήθηκε αμέσως Διευθυντής του Πατριαρχικού Γραφείου και ο υπογραμματεύς και μετέπειτα Αρχιγραμματέας της Συνόδου Μελίτων, εξελέγη Μητροπολίτης Φιλαδελφείας,επί Πατριάρχη Δημητρίου και έλαβε τον τίτλο που έφερε ο Πατριάρχης Βσρθολομαίος, από την πρώτη εκλογή του, μέχρι την ανάδειξή του, μετά την κοίμηση του Γέροντα Μελίτωνος, στην Γεροντική Μητρόπολη Χαλκηδόνος, η οποία ήταν πρώτη στα πρεσβεία.
Όταν ο Βαρθολομαίος εξελέγη Πατριάρχης, στη Μητρόπολη Χαλκηδόνος επέπρωτο να εκλεγεί ο Ιωακείμ !
Αυτή, λοιπόν, η άτυπη τρόικα του Φαναρίου :Ιωακείμ, Δημητριος και Μελίτωνας, ευθύς ως ανήλθε στο θρόνο ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ανέλαβαν να τον συνδράμουν στο δύσκολο έργο του!
Και έκαναν σπουδαία δουλειά!
Ο Ιωακείμ ασθένησε ,όμως, εντελώς αιφνιδίως και ο Πατριάρχης απώλεσε τον ισχυρό δεξιό βραχίονα του, ο οποίος, συν τοις άλλοις,ήταν η φωνή της καταλλαγής και των ισορροπιών στην αυλή του Φαναρίου!
Χάρη στον Ιωακείμ, η πατριαρχική αυλή, παρά τους αντίθετους χαρακτήρες που την πλαισίωναν , ήταν για πρώτη φορά ενωμένη και δεν υπήρχαν οι έριδες, οι ίντριγκες και ο διχασμός του παρελθόντος!
Μετά την ασθένειά του, η αυλή άρχισε πάλι να διχάζεται και να διασπάται!
Μάλιστα ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, κάποια στιγμή, με μία αιφνίδια απόφασή του, απάλλαξε των καθηκόντων τους, τους Μητροπολίτες Σεβαστείας Δημήτριο, από Διευθυντή του ιδιαίτερου πατριαρχικού γραφείου του και τον Φιλαδελφείας Μελίτωνα, από Αρχιγραμματέα.
Η είδηση αυτή ήλθε ως κεραυνός εν αιθρία!
Μπορεί με τον Μελίτωνα να υπήρχαν παράπονα και αντιδράσεις ,λόγω του εκρηκτικού χαρακτήρα του, αλλά έβγαζε δουλειά! Κανείς δεν το αμφισβήτησε ποτέ αυτό!
Ο Δημητριος πάλι, με τον μειλίχιο χαρακτήρα του και την διάθεσή του να μην ανακατεύεται σε όλα αλλά μόνο στα σημαντικά, έδινε πάντα την εντύπωση ενός ανθρώπου που δεν θέλει να μπερδεύεται σε όλα,σε αντίθεση με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο που όσο ήταν σε αυτή την θέση επί Πατριάρχη Δημητρίου ήταν..."μέσα σε όλα".
Στα δύσκολα ωστόσο ο Σεβαστείας Δημήτριος, δεν έμενε απέξω! Είχε πάντα έναν ξεχωριστό τρόπο να παρεμβαίνει στα θέματα και να δίνει λύσεις!
Στη διαμάχη ,ας πούμε,Αθηνών- Φαναρίου ο Δημήτριος υπήρξε δεινός μαχητής των δικαίων του Φαναρίου! Δεν έμεινε απαθής ή σιωπηλός όπως έκαναν κάποιοι άλλοι!
Είναι γνωστός, άλλωστε, ο τόμος που εξεδόθη τότε από τον Σεβαστείας Δημήτριο,για την Πράξη του 1928 και τους όρους της!
Μπορεί ακόμη και σήμερα να διαφωνεί κανείς με κάποια σημεία του πονήματος αυτού, αλλά δεν μπορεί να μην παραδεχτεί ότι στη δυκολία που πέρασε το Φανάρι, όταν οι άλλοι σιωπούσαν, ή το έπαιζαν σε.. διπλό ταμπλό, ο Δημήτριος εργαζόταν δημιουργικά για το καλό του Πατριαρχείου!Το βιβλίο αυτό έμεινε για πάντα και είναι το μοναδικό έργο που έχει συγκεντρωμένα όλα τα στοιχεία της επίμαχης εκείνης περιόδου.
Δυστυχώς για αδιευκρίνηστους λόγους, στο ευρύ κοινό, οι δύο αυτοί Ιεράρχες, Μελίτων και Δημήτριος, έχασαν την εύνοια του Πατριάρχη και "καρατομήθηκαν" από τις θέσεις τους!
Πρώτα ο ο Δημήτριος και ακολούθησε ο Μελίτων, που τόλμησε να τον υπερασπιστεί και να ζητήσει από τον Πατριάρχη να αναθεωρήσει την απόφασή του!
Όμως καθώς φάνηκε εκ των υστέρων ο Πατριάρχης ζητούσε μιά αιτία για να προβεί σε αλλαγές στην Πατριαρχική αυλή,έστω και με αυτό τον άκομψο τρόπο!
Ασφαλώς το φαινόμενο αυτό, δεν είναι ξένο πρός τη ζωή του Φαναρίου!
Έχουν μείνει ονομαστές οι διαμάχες στην πατριαρχική αυλή μεταξύ των αντιμαχομένων ομάδων! Από τη μία ήταν η πλευρά του Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος, ο οποίος κινούσε τα νήματα και προετοιμαζόταν για την επόμενη ημέρα.
Και σπό την άλλη του Ικονίου Ιακώβου, του σοφού και αμέμπτου ηθικής Ιεράρχη, ο οποίος δεν κατάφερε να εμβολιάσει την πατριαρχική αυλή με βλαστούς του! Ο Αμερικής Ιάκωβος και ο Θεοδωρουπόλεως Γερμανός ήταν δύο ονομαστά πνευματικά αναστήματά του!
Επομένως η αλλαγή φρουράς στο Φανάρι, ήταν πάντα κάτι το αναμενόμενο και προσδοκώμενο από τους νεότερους κληρικούς, οι οποίοι ήθελαν να αναπνεύσουν και να αναλάβουν κι αυτοί θέσεις ευθύνης και να αναδείξουν τα προσόντα τους!
Έτσι στη νευραλγική θέση του Αρχιγραμματέως, μετά τον Μελίτωνα ανέλαβε ο Υπογραμματέας Ελπιδοφόρος-- ένας πολλά υποσχόμενος νέος κληρικός, πολυμαθής και πολύγλωσσος καθηγητής του ΑΠΘ-- ο οποίος μετά από εξαετή ευδόκιμο υπηρεσία, ως Αρχιγραμματέας, εξελέγη Μητροπολίτης της ιστορικής Προύσης και του ανετέθη το δύσκολο έργο της ηγεσίας της ιστορικής Σχολής της Χάλκης, επί της οποίας ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, έχει επενδύσει όλη την Πατριαρχία του!
Ήδη τα αποτελέσματα και οι αλλαγές, στο ιερό αυτό καθίδρυμα, για το οποίο αγωνίζονται όλοι, να αποκτήσει την παλαιά αίγλη της, είναι ορατά! Η Χάλκη, αν και παραμένει τυπικά κλειστή, ουσιαστικά αποτελεί πάντα κέντρο και σημείο αναφοράς, ενώ τελευταία έχει γίνει πάλι το επίκεντρο του ενδιαφέροντος Ανατολής και Δύσης. Τα σχέδια της επόμενης ημέρας λαμπρά! Από τον Πατριάρχη εξαρτάται να δώσει το σήμα για να ξεκινήσουν οι εργασίες!
Μετά την προαγωγή του Ελπιδοφόρου, σε Μητροπολίτη,Αρχιγραμματέας ανέλαβε ο εξ Ελλάδος Αρχιμ. Βαρθολομαίος Σαμαράς, μέχρι πρότινος Υπογραμματεύς!
Τη Διεύθυνση του Ιδιαίτερου Πατριαρχικού Γραφείου ανέλαβε ο Πατήρ Ανδρέας, ένας ήσυχος και σοβαρός κληρικός ο οποίος τηρεί ίσες αποστάσεις από όλους, γνωρίζοντας ότι η καρέκλα που κάθησε μεταβάλλεται ενίοτε και σε ηλεκτρική!
Ωστόσο είναι πάντα αποτελεσματικός και πρόθυμος να εξυπηρετήσει τους πάντες που σπεύδουν στο Πατριαρχικό γραφείο για να βρούν λύση στα προβλήματά τους!
Αν μη τί άλλο, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος,κατάφερε και πάλι, να κάνει το φώς του γραφείου του να είναι το τελευταίο που θα σβήνει στο σεπτό Κέντρο, στο Φανάρι!
Αρχιδιάκονός του Πατριάρχη ανέλαβε ο Πατήρ Μάξιμος, ο οποίος είχε διατελέσει επί σειρά ετών κωδικογράφος και υπογραμματεύς! Αλλά στην πορεία ,ο Πατριάρχης του άλλαξε κατεύθυνση και του ανέθεσε το νευραλγικό πόστο της Αρχιδιακονίας, όπου υπηρετεί με ζήλο και αυταπάρνηση,κοντά στον Πατριάρχη!
Πρωτοσύγκελος εξακολουθεί να παραμένει ο Μητροπολίτης Καλλιουπόλεως και Μαδύτου Στέφανος, ιδιαιτέρως προσφιλής στον Πατριάρχη από την εποχή που ήταν Αρχιδιάκονος! Είναι ένας σεμνός και ευγενής νέος κληρικός από τα παιδιά του Εφέσου Χρυσοστόμου!
Όλα δείχνουν ότι πολύ σύντομα θα υπάρξουν αλλαγές και πάλι στην πατριαρχική αυλή!
Άλλωστε αυτή είναι η φυσιολογική εξέλιξη των πραγμάτων!
Εκεί που ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα πρέπει να είναι περισσσότερο γενναιόδωρος είναι όταν αποφασίζει τις οποίες αλλαγές να μην αδικεί και να μην πονεί τους ανθρώπους εκείνους που εργάσθηκαν με αγάπη και αφοσίωση κοντά Του! Η πατριαρχική Αυλή είναι μικρή και είναι πολυτέλεια να υπάρχουν άσκοπες έριδες και διχασμοί και να πικραίμονται άνθρωποι όταν ο στόχος όλων είναι κοινός: το να παραμένει το Φανάρι το σεπτό και σεβαστό κέντρο της Ορθοδοξίας!
Παρά τα όποια λάθη τους, τις αστοχίες τους και τις υπερβολές τους, οι εργαζόμενοι σε αυτό τον ιερό χώρο,σε τελευταία ανάλυση , εργάζονται για το καλώς νοούμενον συμφέρον του Φαναρίου και μόνον!
Και έτσι θα πρέπει πάντα να κρίνονται !