«Βομβαρδίστε τα νοικοκυριά με μετρητά»

Αφήστε τα ελικόπτερα. Χρησιμοποιήστε βομβαρδιστικά. Βομβαρδίστε την Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ελλάδα, το σύνολο της ευρωζώνης. Βομβαρδίστε τους με χαρτονομίσματα, μετρητά, τα πάντα για να τονωθεί η ζήτηση. Τα χρήματα πρέπει να πάνε κατ 'ευθείαν στα νοικοκυριά, όχι στις τράπεζες. Οι τράπεζες

Πέντε χρόνια μετά το οικονομικό κραχ, είναι σχεδόν απίστευτο το γεγονός ότι άρχοντες και κυβερνήτες της ευρωζώνης αντιμετωπίζουν τώρα την ανανεωμένη ύφεση. Φαίνονται αδρανείς πριν από τον αποπληθωρισμό, τον υποπληθωρισμό, τον χαμηλό πληθωρισμό ή ό,τι τους επιτρέπει να αποφεύγουν τη λέξη «σκάνδαλο». Η όλο και πιο κυρίαρχη Γερμανία μένει ασυγκίνητη. Ο υπουργός Οικονομικών της, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, βρίσκεται στο «black zero» ή έναν ισορροπημένο γερμανικό προϋπολογισμό.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) μουρμουρίζει κάτι για «ποσοτική χαλάρωση», αλλά έχει να αντιμετωπίσει τις έξαλλες διαμαρτυρίες της Γερμανίας. Δέκα τοις εκατό του εργατικού δυναμικού της ευρωζώνης είναι άνεργοι και ένας στους πέντε από τους νέους της. Η Ελλάδα έχει χάσει το ένα τέταρτο του εθνικού προϊόντος της. Η σπατάλη των πόρων είναι συγκλονιστική.

Στο επίκεντρο αυτής της τραγωδίας βρίσκεται η παράλογη μορφή του νέου προέδρου της ΕΕ, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ιμπρεσάριου της εξωφρενικής όασης φοροδιαφυγής του Λουξεμβούργου. Χθες ο ίδιος πρότεινε ένα ευρωπαϊκό ταμείο 21 δις ευρώ, που ισχυρίστηκε αβάσιμα ότι θα προσελκύσει ιδιωτικές για να επενδύσουν «μέχρι και» 15 φορές το ποσό. Ποιος θα επενδύσει όταν δεν υπάρχει ζήτηση; Ο Πάπας δικαίως αποκάλεσε την ΕΕ «ηλικιωμένη και καταβεβλημένη», μη έμπιστη, αναίσθητη και γραφειοκρατική. Αμφιβάλλω αν Γιούνκερ συγκινήθηκε καθόλου.

Η ευρωζώνη οδεύει προς αυτό που ακόμα και οι φιλοευρωπαίοι οικονομολόγοι αποκαλούν «χαμένη δεκαετία της Ευρώπης». Από τότε που άρχισε η πιστωτική κρίση, η ήπειρος υποφέρει από αυτό που ο Κέινς αποκαλεί κλασική παγίδα ρευστότητας. Υπάρχουν πάρα πολύ λίγα χρήματα τριγύρω και ως αποτέλεσμα μια χρόνια έλλειψη ζήτησης. Οι άνθρωποι έχουν πολύ λίγα χρήματα, πράγμα που σημαίνει ότι μαγαζιά κλείνουν, οι προμήθειες τελειώνουν και κανείς δεν επενδύει.

Η Βρετανία και οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν αυτήν την πρόκληση με την «εκτύπωση χρήματος», με την ποσοτική χαλάρωση (QE). Αυτό ήταν ένα τέχνασμα εμπιστοσύνης. Ισχυρίζεται ότι απελευθερώνει χρήματα «στην οικονομία» για την τόνωση του δανεισμού και ως εκ τούτου των δαπανών. Το μόνο που έκανε ήταν να διοχετεύσει δισεκατομμύρια σε θησαυροφυλάκια τραπεζών και να αυξήσει τα αποθεματικά. Αυτά που «έριξε» στην οικονομία πήγαν στον πληθωρισμό της χρηματιστηριακής αγοράς και σε προκλητικά μπόνους. Στη Βρετανία πήγαν επίσης στον τρελό κόσμο των ενυπόθηκων δανείων υψηλού ρίσκου. Κατά τ’ άλλα, η ζήτηση παρέμεινε υποτονικά επικίνδυνη.

Αυτό που έσωσε τη Βρετανία ήταν ότι ο Τζορτζ Όσμπορν δεν έκανε πράξη αυτά που κήρυττε. Δανείστηκε και ξόδεψε σαν ένας τρελός καγκελάριος των Εργατικών. Ο δανεισμός έχει αυξηθεί – δεν έχει πέσει- και φέτος είναι 10% υψηλότερος από πέρυσι. Οι δημόσιες δαπάνες εξακολουθούν να είναι υψηλότερες από ό,τι το 2010, οι παροχές κοινωνικής πρόνοιας έχουν αυξηθεί, τα μεγάλα έργα ανθούν. Μόνο η μισητή τοπική αυτοδιοίκηση έχει μειωθεί. Για τον Όσμπορν, η λιτότητα είναι για τους μικρούς - και τα αφελή μέσα ενημέρωσης.

Η ευρωζώνη δεν έχει καμία τέτοια τύχη. Η Γερμανία συνεχίζει να αψηφά τα δύο μεγάλα μυαλά της οικονομίας του 20ου αιώνα, τον Κέινς και τον Φρίντμαν. Συγκρούστηκαν σε πολλά, αλλά συμφώνησαν στην ανάγκη «χαλάρωσης» της προσφοράς χρήματος για να αποτραπεί η ύφεση. Ο Κέινς τα έθαψε και έβαλε τους φτωχούς να τα ξεθάψουν. Ο Φρίντμαν, πιο γενναιόδωρα, τα έριχνε από ελικόπτερα.

Τέτοιες μέθοδοι έχουν εδώ και καιρό γελοιοποιηθεί ως χυδαίες από τους συμβατικούς οικονομολόγους και τους πολιτικούς. Για αυτούς, τα οικονομικά είναι ένας κλάδος της ηθικής. Η νομισματική πολιτική θα πρέπει να τιμωρήσει τους φτωχούς για τις υπερβολές τους σε εποχές άνθησης, και όχι να «ανταμείβει» τους ανάξιους. Οποιαδήποτε χρήματα ρέουν θα πρέπει να διοχετεύονται μέσω του κράτους πρόνοιας ή στις μεγάλες και καλές τράπεζες. Ωστόσο, εκδοχές της άποψης του «ελικοπτέρου ρευστότητας» (Ηelicopter Μoney- δηλαδή εκτύπωσης χρήματος και διανομής τους στα νοικοκυριά με σκοπό την τόνωση της ζήτησης) αναδύονται τώρα στη δημόσια συζήτηση. Η ουσία του HM δεν είναι να ενισχύσει τις κρατικές δαπάνες - και να προσβάλει έτσι τη «δημοσιονομική λιτότητα» - αλλά να τυπώσει χρήμα εκτός προϋπολογισμού για να αποτρέψει τον αποπληθωρισμό. Είναι σαν να δίνουμε αίμα σε ένα κατεστραμμένο σώμα: χωρίς αυτό, όλες οι άλλες θεραπείες είναι χάσιμο χρόνου.

Αυτός ο «νεο-μονεταρισμός» παρουσιάζεται από τον Μάρτιν Γουλφ των Financial Times σε μία νέα και διεξοδική μελέτη του για την πιστωτική κρίση, με τίτλο Shifts and Shocks. Προτείνει «μόνιμο ελικόπτερο ρευστότητας», με τα δημόσια ελλείμματα απλώς να καλύπτονται από τα πιεστήρια, εκτός εάν και έως ότου επιστρέψει ο πληθωρισμός. Έχει συζητηθεί με συμπάθεια από τον Τιμ Κόνγκτον, από τους Αμερικανούς Μαρκ Μπλάιθ και Έρικ Λόνεργκαν στο περιοδικό Foreign Affairs, και από την πρώην πρόεδρο του City Λόρδο Τάρνερ. Όλοι αμφισβητούν τη συμβατική σοφία της αναθέρμανσης της οικονομίας υπό την ηγεσία των τραπεζών.

Ο Τζον Μιουελμπάουερ, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, υπερασπίζεται την «ποσοτική χαλάρωση για τους ανθρώπους». Επισημαίνει ότι, καθώς οι υφιστάμενες πολιτικές για την αναζωογόνηση της ανάπτυξης στην Ευρώπη έχουν πέσει στο κενό, «οι προτάσεις για τη διανομή χρημάτων απευθείας σε πολίτες κερδίζουν σιγά-σιγά έδαφος ανάμεσα στους επικριτές των ορθόδοξων κεντρικών τραπεζών». Ο σχολιαστής Ανατόλ Καλέτσκι επισημαίνει ότι αν τα 375 δις λίρες της ποσοτικής χαλάρωσης είχαν πάει σε προσωπικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, αντί για να αγοράζουν ομόλογα από τις τράπεζες, αυτό θα σήμαινε 24.000 λίρες για κάθε βρετανική οικογένεια –κάτι που θα είχε μετατρέψει την οικονομία της ζήτησης.

Το να καταθέτει η κυβέρνηση μετρητά σε ΑΤΜ ή να μοιράζει κουπόνια δαπανών στα ταχυδρομεία μπορεί να φαίνεται εκκεντρικό. Αλλά αυτό έχει γίνει στην Ιαπωνία, την Κίνα, το Βιετνάμ και την Ταϊβάν, όπου τα μετρητά και τα κουπόνια έχουν αποδώσει ταχεία κύματα δαπανών. Το HM έχει υιοθετηθεί από ανθρωπιστικές οργανώσεις, όπως το Give Directly in Africa, μερικές φορές σε σχέση με την σχολική φοίτηση. Η Βραζιλία και το Μεξικό έχουν επίσης «ρίξει» μετρητά στις φτωχές κοινότητες. Όλα αυτά τα σχέδια στέφθηκαν με εξαιρετική επιτυχία. Το σύντομο φλερτ της Δύσης με το HM μέσω προγραμμάτων απόσυρσης παλαιών αυτοκινήτων θεωρείται ότι έσωσε την αυτοκινητοβιομηχανία των ΗΠΑ.

Γιατί οι πολιτικές που θεωρούνται κατάλληλες για τις αναπτυσσόμενες κοινωνίες να μην σχετίζονται με την Ευρώπη; Η απάντηση, πιστεύω, δεν είναι πνευματική ή πολιτική, αλλά μάλλον ένα θέμα τάξης. Το να εκτυπώσεις απλά χρήμα και να το μοιράσεις στους ανθρώπους, τους κάνει ευάλωτους σε «ηθικούς κινδύνους». Οι άνθρωποι δεν πρέπει να πάρουν μετρητά που δεν τους αξίζουν. Εάν η ζήτηση τονωθεί με μετρητά, θα πρέπει να είναι μέσω κάποιου υπεύθυνου, όπως ένας τραπεζίτης. Αν ο τραπεζίτης «κλέψει» τα χρήματα, κρίμα.

Φαντάζομαι ότι ακόμα και αν ο Φρίντμαν και ο Κέινς χτυπούσαν μαζί την πόρτα της ΕΕ ή της ΕΚΤ, θα τους έδιωχναν κλοτσηδόν. Τα ιδρύματα αυτά βρίσκονται σε μια γραμμή καθόδου από εκείνους που σφράγισαν τη μοίρα της Ευρώπης με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών το 1919, τη Μεγάλη Ύφεση και την πιστωτική κρίση του 2008. Φαίνονται ευχαριστημένα που επιβάλουν στην Ευρώπη μια «χαμένη δεκαετία». Εν τω μεταξύ, οι βομβιστές είναι σε κατάσταση αναμονής. Τα πιεστήρια μπορούν να ξεκινήσουν και η Ευρώπη μπορεί να σωθεί. Αλλά ποιος θα πατήσει το κουμπί;

www.theguardian.com

Διαβάστε περισσότερα