Τι κρύβεται πίσω από την απελευθέρωση Χοντορκόφσκι;

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έδωσε χάρη στον Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, τον πάλαι ποτέ πλουσιότερο άνθρωπο της Ρωσίας, επικαλούμενος «ανθρωπιστικές αρχές». Τώρα, ο πρώην μεγιστάνας του πετρελαίου βρίσκεται στη Γερμανία, αφήνοντας τους αναλυτές να συζητήσουν τους λόγους της απόφασης του Πούτιν.

Πριν από λίγες εβδομάδες, ο Μαξίμ Ντμπαρ, εκπρόσωπος του φυλακισμένου ρώσου ολιγάρχη, καθόταν σε μια καφετέρια της Μόσχας και μιλούσε για την κατάσταση του πρώην μεγιστάνα του πετρελαίου.

Ο Ντμπαρ είπε ότι η συζήτηση είχε περιοριστεί στην παλιά διαμάχη μεταξύ των σκληροπυρηνικών γύρω από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και των σχετικά φιλελεύθερων πολιτικών στο στρατόπεδο του πρωθυπουργού Ντμίτρι Μεντβέντεφ. Επί μήνες, οι ρωσικές δικαστικές αρχές προετοίμαζαν μια τρίτη δίκη εναντίον του πρώην μεγιστάνα. Ο εισαγγελέας στόχευσε επίσης στον γερμανό καθηγητή του δικαίου Otto Luchterhandt , ο οποίος έχει επικρίνει τις αποφάσεις που έχουν εκδοθεί εις βάρος του Χοντορκόφσκι.

Στη συνέχεια ο Ντμπαρ χαμήλωσε τους τόνους: «Υπάρχει μια μικρή ελπίδα. Δέκα χρόνια πίσω από τα κάγκελα, φυσικά, έχουν βλάψει ακόμη και έναν άνθρωπο με τεράστια θέληση και ενέργεια όπως ο Χοντορκόφσκι». Είναι πολύ πιθανό ότι οι δικηγόροι του Χοντορκόφσκι και οι στενότεροι συνεργάτες να είχαν συνειδητοποιήσει τότε ότι ήταν έτοιμος να εγκαταλείψει την μακροχρόνια πολιτική του, να μην ζητήσει χάρη.
Την Παρασκευή το πρωί, ο Χοντορκόφσκι αποχώρησε από τη φυλακή στη βόρεια Ρωσία μετά από μια δεκαετία. Λίγες ώρες αργότερα, οι ρωσικές αρχές ανέφεραν ότι είχε πετάξει στη Γερμανία. Η απόφαση ήρθε μόλις μία ημέρα αφού ο Πούτιν έκανε την ανακοίνωση έκπληξη ότι σχεδίαζε να δώσει χάρη στον Χοντορκόφσκι, μετά από τη μαραθώνια ετήσια συνέντευξη Τύπου την Πέμπτη, προσθέτοντας ότι ο κρατούμενος είχε ήδη υποβάλει αίτημα για την απελευθέρωσή του. Η είδηση ​​έπεσε σαν βόμβα.

Ο επικριτής του Κρεμλίνου και εθνικιστής – κομμουνιστής συγγραφέας Έντουαρντ Λιμόνοφ χαρακτήρισε την απελευθέρωση τη μεγαλύτερη «έκπληξη της δεκαετίας». Ο Σεργκέι Γκουρίεφ – ο πρώην πρύτανης της Νέας Οικονομικής Σχολής της Μόσχας ο οποίος διέφυγε στο Παρίσι τον Απρίλιο – βιάστηκε επίσης να σχολιάσει την είδηση. «Ο Χοντορκόφσκι απελευθερώθηκε επειδή η εικόνα της Ρωσίας συνεχώς επιδεινώνεται τα τελευταία χρόνια», είπε. Υπήρξε εκτεταμένη κερδοσκοπία ότι Guriev θα χρεώνονται σε μια τρίτη δίκη εναντίον της ολιγαρχίας .

Στρατηγική στιγμή

Η χρονική στιγμή της ανακοίνωσης της αμνηστίας του Πούτιν στον Χοντορκόφσκι είναι έξυπνη. Εδώ και εβδομάδες, επικρίνεται για τους χειρισμούς του με την Ουκρανία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζουν ότι ο Ρώσος ηγέτης άσκησε τεράστια πίεση στο Κίεβο για να απορρίψει μια συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ, σε μια προσπάθεια να επαναφέρει την γειτονική χώρα στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Οι επικριτές λένε ότι οι ενέργειες του Πούτιν αγνόησαν σχεδόν το 50 τοις εκατό των Ουκρανών, οι οποίοι προτιμούν στενότερες σχέσεις με την Ευρώπη.
Με την απόφασή του να απελευθερώσει τον Χοντορκόφσκι, ο Πούτιν σκοπεύει να αποδείξει ότι γνωρίζει πώς να χρησιμοποιεί όχι μόνο το ραβδί , αλλά και το καρότο – και ότι οι ισχυρισμοί της Δύσης ότι η Ρωσία είναι μια βαθύτατα αντιδημοκρατική χώρα δεν ευθυγραμμίζονται με την πραγματικότητα. Δεδομένης αυτής της κατάστασης, δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι ο Πούτιν έχει τονίσει ρητά ότι έκανε την κίνηση για ανθρωπιστικούς λόγους: στην ομιλία του ανέφερε την κρίσιμη κατάσταση της 78χρονης μητέρας του Χοντορκόφσκι.

Ο Ρώσος ηγέτης προφανώς αποφάσισε ότι είναι πιο επωφελές να χρησιμοποιήσει τον πρώην ολιγάρχη για μια εξέχουσα πολιτική χάρη. Το διάταγμα του Πούτιν την Παρασκευή και ιδιαίτερα η παράστασή του την Πέμπτη είχαν σκοπό να δείξουν ότι μετά τις επιτυχίες της εξωτερικής πολιτικής του έχει ανακτήσει τον έλεγχο της κατάστασης και στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο. Ξεχάστηκαν οι καταγγελίες για εκλογική απάτη στον απόηχο των τελευταίων εκλογών για τη Δούμα το 2011, μαζί με τις μαζικές διαδηλώσεις που ακολούθησαν και επισκίασαν την επανεκλογή του το 2012. Ξεχάστηκαν επίσης όλες οι ερωτήσεις σχετικά με την υγεία του.
Μετατόπιση αφοσίωσης
Και, φυσικά, η ανακοίνωση αμέσως πυροδότησε έντονες εικασίες στη Μόσχα. Ήταν γνωστό ότι ο Πούτιν θα απελευθερώσει τους Σιλοβίκι, ένα δίκτυο νυν και πρώην στελεχών των υπηρεσιών ασφαλείας στη Μόσχα που διαχειρίζονται τις μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας, καθώς και τις στρατιωτικές και υπηρεσίες επιβολής του νόμου. Ηγέτης τους από την άφιξή του Πούτιν στο Κρεμλίνο το 2000 υπήρξε ο Ιγκόρ Σέτσιν, σύμμαχος του Πούτιν εδώ και καιρό από την Αγία Πετρούπολη. Ο Σέτσιν κατάφερε να μεταφέρει την πλειοψηφία των περιουσιακών στοιχείων του ανενεργού πετρελαϊκού κολοσσού Yukos του Χοντορκόφσκι στην Rosneft, την κρατική εταιρεία πετρελαίου της οποίας είναι πρόεδρος. Ο Σέτσιν επέμενε ότι η υπόθεση Yukos δεν αφορούσε μόνο «τις φορολογικές παραβάσεις, αλλά και σοβαρά εγκλήματα, όπως δολοφονίες, βασανιστήρια και εκβιασμούς. Οι συγκεκριμένες κατηγορίες είχαν ως στόχο να βάλουν τον Χοντορκόφσκι πίσω από τα κάγκελα για πολλά ακόμη πολλά χρόνια. Τώρα φαίνεται ότι η επιρροή του Σέτσιν φθίνει.
Μένει να δούμε τι συμφωνίες έγιναν μεταξύ Χοντορκόφσκι και Κρεμλίνου ως προϋπόθεση για την απονομή χάρης – και κατά πόσον ο πρώην ολιγάρχης έχει συμφωνήσει να απέχει από κάθε πολιτική δραστηριότητα μετά την αποφυλάκισή του, ειδικά ως αντίπαλος του Κρεμλίνου. Υπάρχουν επίσης έντονες φήμες γύρω από την ανάλογη υπόθεση του Ναβάλνι, για τον οποίο λέγεται ότι έκανε μια συμφωνία με τη ρωσική ηγεσία, προκειμένου να τον αφήσουν ήσυχο. Σε κάθε περίπτωση, ο Χοντορκόφσκι είχε δηλώσει ότι θέλει να διαδραματίσει πολιτικό ρόλο και πάλι.

«Έχω ικανοποιήσει την πείνα μου»

Ο Χοντορκόφσκι αργότερα φιλοσοφούσε, λέγοντας ότι η ζωή του ακολουθεί κύκλους 10 ετών. Στις 26 Ιουνίου του 2013, γιόρτασε τα 50ά γενέθλιά του, πίσω από συρματοπλέγματα σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας στα φινλανδικά σύνορα. Εκ των υστέρων φαίνεται ότι τόσο ο ίδιος όσο και ο Πούτιν μπορεί τελικά να κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είναι καιρός να τεθεί ένα τέλος στην ατελείωτη αντιπαράθεση.
Την Πέμπτη το βράδυ όλη η Μόσχα συζητούσε το τι θα κάνει ο Χοντορκόφσκι με την ελευθερία του: θα αυτοεξοριστεί στο εξωτερικό, ως μέρος μιας συμφωνίας με το Κρεμλίνο; Ή θα απαιτήσει την επιστροφή της πετρελαϊκής εταιρείας Yukos; Ή μήπως θα είναι επικεφαλής της αντιπολίτευσης στον Πούτιν;

«Η φιλοδοξία μου δεν έγκειται στην πάλη για την εξουσία. Καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής μου, έχω ικανοποιήσει την πείνα μου γι’ αυτό» έγραψε σε επιστολή του στο SPIEGEL το 2012. «Αλλά έχω την πρόθεση να αγωνιστώ για τις βασικές αξίες, όπως η προσωπική ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα», επέμεινε.

http://www.spiegel.de/international/world/why-putin-freed-kremlin-opponent-and-oligarch-khodorkovsky-a-940336.html