Θα μπορούσε o Ελ Μπαραντέι να σταθεροποιήσει την Αίγυπτο;

Δεν μπορεί να είναι ο άνθρωπος που ταιριάζει με όλους, αλλά ως πρωθυπουργός ο Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι θα μπορούσε να φέρει στη νέα κυβέρνηση της χώρας του τη διεθνή αξιοπιστία που της λείπει, σχολιάζει ο αιγύπτιος δημοσιογράφος Ashraf Khalil.

Η ανάληψη της εξουσίας της Αιγύπτου από τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι, ως προσωρινού πρωθυπουργού, εκτροχιάστηκε, τουλάχιστον προσωρινά.

Μόλις λίγες ημέρες μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα που επέβαλε την ανατροπή του Μοχάμεντ Μόρσι, πολλά μέσα ενημέρωσης – όπως το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων της Μέσης Ανατολής- ανέφεραν ότι ο Ελ Μπαραντέι είχε επιλεγεί. Αλλά μέσα σε λίγες ώρες, ένας εκπρόσωπος του προσωρινού προέδρου Αντλί Μανσούρ ανακοίνωσε απολογητικά ότι καμία απόφαση δεν είχε ληφθεί.

Ο 71χρονος Ελ Μπαραντέι δεν θα είναι έκπληξη ως επιλογή για την πρωθυπουργία. Κατά μία έννοια, κάνει δοκιμαστικά για το ρόλο τα τελευταία τρία χρόνια και θα φέρει διοικητική εμπειρία, μία φήμη χωρίς υποψίες διαφθοράς και σταθερά επαναστατικά διαπιστευτήρια. Ωστόσο, δεν θα είναι μια εύκολη επιλογή, είτε. Ο Ελ Μπαραντέι περιφρονείται από τους ισλαμιστές και όχι μόνο η Μουσουλμανική Αδελφότητα αλλά και οι φατρίες των σαλαφιστών, όπως το Κόμμα Νουρ τον βλέπουν με απροκάλυπτη εχθρότητα. Στην πραγματικότητα, ένα μεγάλο μέρος των εικασιών σχετικά με την μη επιλογή του Ελ Μπαραντέι το βράδυ του Σαββάτου επικεντρώνονται στο ενδεχόμενο να ασκήσει βέτο το Νουρ. Το ισλαμικό κόμμα υποστήριξε ανοικτά και επικύρωσε την αποπομπή Μόρσι και η παρουσία του στο μεταβατικό συνασπισμό είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση των ισχυρισμών της Αδελφότητας, ότι το πραξικόπημα του στρατού εναντίον του Μόρσι ήταν ένας πόλεμος του πολιτικού Ισλάμ.

Εάν ο Ελ Μπαραντέι γίνει προσωρινός ηγέτης, θα σημάνει μια κρίσιμη και προκλητική νέα φάση τόσο για το εύθραυστο και τραυματισμένο αιγυπτιακό δημοκρατικό πείραμα όσο και προσωπικά για τον ίδιο. Ο πρώην επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας και νικητής του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης το 2005 έχει δει πολλά μεγάλα σκαμπανεβάσματα στην πολιτική καριέρα του τα τελευταία χρόνια.

Για το μεγαλύτερο μέρος του 2010, υπήρξε μανία με τον Ελ Μπαραντέι στην Αίγυπτο. Όταν αποσύρθηκε από τον ΔΟΑΕ στα τέλη του 2009, άρχισε αμέσως να μιλά κατά του καθεστώτος του Χόσνι Μουμπάρακ και να πιέζει για μεγαλύτερες πολιτικές ελευθερίες. Επέστρεψε στην Αίγυπτο τον Φεβρουάριο του 2010, σε μια υποδοχή αντάξια ενός ροκ σταρ. Η άφιξή του καλύφθηκε ζωντανά στην τηλεόραση και το φλερτ από τους καλοθελητές ήταν τόσο έντονο, που ο Ελ Μπαραντέι έπρεπε να φύγει από τον τερματικό σταθμό του αεροδρομίου από την πίσω πόρτα.

Οι επόμενοι μήνες ήταν ένας μήνας του μέλιτος, κατά κάποιον τρόπο, για τον Ελ Μπαραντέι και την Αίγυπτο. Από την αρχή, ήταν σαφές ότι είχε ξυπνήσει κάτι αρχέγονο στην πολιορκούμενη αιγυπτιακή πολιτική ψυχή. Ο ανεξάρτητος τύπος κάλυπτε κάθε του βήμα. Εν τω μεταξύ, οι κρατικές εφημερίδες και οι τηλεοπτικοί σταθμοί πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος αυτής της περιόδου σαν να μην υπήρχε.

Αλλά κάπου στη διαδρομή, το κίνημά του απέτυχε, εν μέρει εξαιτίας των δικών του αποφάσεων και παραλείψεων. Αρνήθηκε να συμμετάσχει στις διαδηλώσεις, απογοητεύοντας πολλούς από τους σκληροπυρηνικούς ακτιβιστές. Το πρόγραμμα των ταξιδιών του τον κράτησε έξω από την Αίγυπτο τόσο πολύ, ώστε έγινε ανέκδοτο για τους αναπληρωτές του. Ένας από αυτούς τους βουλευτές – ο οποίος εγκατέλειψε τη θέση του μετά από περίπου έξι μήνες συνεργασίας με τον Ελ Μπαραντέι – τον χαρακτήρισε αργότερα σε έναν καταστροφικό διαχειριστή: αγέρωχος, πεισματάρης και συνηθισμένος περισσότερο να εκδίδει εντάλματα, παρά να εξετάζει αντίθετες απόψεις. Ο σχολαστικός πρώην διπλωμάτης φαινόταν απλά ακατάλληλος για τον ρόλο. Σπάνια εμφανιζόταν δημόσια και όταν το έκανε, ο Ελ Μπαραντέι φαινόταν σαφώς ότι αισθανόταν άβολα.

Σε μια διαδήλωση το 2010 αποκαλύφθηκαν πολλά για την προσωπικότητα του Ελ Μπαραντέι. Ήταν μια αντι-διαδήλωση στη βιαιότητα της αστυνομίας στην Αλεξάνδρεια, τρεις εβδομάδες αφού η μελλοντική προσωπικότητα της επανάστασης Χαλίντ Σαΐντ είχε δημοσίως ξυλοκοπηθεί μέχρι θανάτου από τους αστυνομικούς. Η οργή ξεχείλιζε και οι απλοί μη πολιτικοποιημένοι πολίτες άρχιζαν να κατεβαίνουν στους δρόμους. Η προγραμματισμένη συμμετοχή του Μπαραντέι είχε εγείρει προσδοκίες ότι αυτή θα είναι η πραγματική αρχή των διαδηλώσεων εναντίον του καθεστώτος Μουμπάρακ.

Αντ ‘αυτού, ο ίδιος έμεινε λιγότερο από 10 λεπτά δημόσια, χαιρετώντας το πλήθος και δίνοντας μια σύντομη συνέντευξη στο CNN πριν αναχωρήσει. Η απογοήτευση μεταξύ των θεατών ήταν προφανής. Αντίθετα, ο Χαμντίν Σαμπαχί, ένας βετεράνος ακτιβιστής της αντιπολίτευσης που ήρθε τρίτος στις περσινές προεδρικές εκλογές, ήταν ακόμα εκεί μία ώρα αργότερα, με ένα βρεγμένο από τον ιδρώτα κοστούμι, αγκαλιάζοντας τους οπαδούς του και ποζάροντας για φωτογραφίες.

Τον Δεκέμβριο του 2010, πήρα συνέντευξη από τον Ελ Μπαραντέι για περισσότερο από μία ώρα, στο σπίτι του σε μια σικ προστατευμένη κοινότητα κοντά στις Πυραμίδες. Μου φάνηκε ένας ειλικρινής, ευφυής άνθρωπος που καταλάβαινε ξεκάθαρα το βάθος των προβλημάτων της Αιγύπτου και ήταν αναστατωμένος για τους σωστούς λόγους.

Εμφανίστηκε επίσης μερικές φορές λίγο αλαζονικός, άκαμπτος και προστατευμένος. Δεν μπορούσα να μην ντον ρωτήσω για εκείνη την ημέρα στην Αλεξάνδρεια. Όταν προέβαλα την θεωρία ότι απλά δεν φαίνεται άνετος όταν είναι το κέντρο της προσοχής σε μεγάλα πλήθη, ο συνήθως γεμάτος αυτοπεποίθηση και φλύαρος Ελ Μπαραντέι ψέλλισε λίγο και φάνηκε να χάνει τα λόγια του. Η γυναίκα του Άντα, που καθόταν μαζί μας, είπε καθησυχαστικά: «Μην ανησυχείτε, θα γίνει καλύτερος».

Προς τιμήν του, ο Ελ Μπαραντέι δεν φάνηκε ποτέ άνετος με τον μανδύα του σωτήρα. Ακόμη και στο αποκορύφωμα της δημοτικότητάς του πριν από την επανάσταση, ο ίδιος επανειλημμένα δήλωσε ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να σταματήσουν να τον ψάχνουν για να «σώσει» την Αίγυπτο. «Λέω συνεχώς: δεν είμαι ο Μεσσίας. Θα κρατήσω τις προσδοκίες τους. Αν περιμένετε έναν ιππέα σε ένα άσπρο άλογο, τα κακά νέα είναι ότι δεν έρχεται» είπε ο Ελ Μπαραντέι τον Δεκέμβριο του 2010. «Δεν θέλω να αντικαταστήσω ένα μονοπρόσωπο καθεστώς με ένα άλλο. Προσπαθώ να μετατρέψω την Αίγυπτο με θεσμούς».

Μέχρι τις αρχές του 2011, ο Ελ Μπαραντέι και το κίνημά του είχαν ουσιαστικά τεθεί στο περιθώριο. Οι επικριτές του είδαν ως μια τέλεια ευκαιρία το γεγονός ότι ήταν στη Βιέννη στις 25 Γενάρη του 2011, όταν άρχισε η εξέγερση που θα ανέτρεπε τον Μουμπάρακ. Θεωρήθηκε από πολλούς ως πολιτικός των τηλεοπτικών στούντιο, που έδινε άνετα συνεντεύξεις και διαλέξεις, αλλά χωρίς επαφή με την άσκηση πολιτικής στην χώρα και τους ανθρώπους. Η άποψη αυτή υποτιμά πιθανόν τη συμβολή του στην προετοιμασία της επανάστασης του 2011. Μια αιτία που ο Ελ Μπαραντέι απογοήτευσε τόσους πολλούς ανθρώπους στην χώρα ήταν ότι οι προσδοκίες του ήταν απλά μη ρεαλιστικές – υπερτιμήθηκε για τόσο πολύ, που θα μπορούσε να υποτιμηθεί τελικά.

Μετά την επανάσταση, έγινε έντονος επικριτής του Ανώτατου Συμβουλίου των Ενόπλων Δυνάμεων, καθώς και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και του ηγέτη της Μοχάμεντ, Μόρσι, ο οποίος έγινε ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της Αιγύπτου τον Ιούνιο του 2012. Τελικά, ο Ελ Μπαραντέι πήρε έναν πιο άμεσο ρόλο στην πολιτική – δημιουργώντας το δικό του κόμμα Dustour (Σύνταγμα). Αλλά ποτέ δεν φάνηκε να εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να βάλει υποψηφιότητα για την προεδρία ο ίδιος. Εκείνοι που τον ξέρουν, έχουν συνεργαστεί μαζί του και σέβονται τον Ελ Μπαραντέι συχνά αναγνωρίζουν ότι δεν είναι ένας πολιτικός του δρόμου –ένας τρόπος για να πουν ευγενικά ότι δεν πρόκειται ποτέ να εκλεγεί σε τίποτα.

Οι γνώμες σχετικά με τον Ελ Μπαραντέι στο εσωτερικό της Αιγύπτου είναι αναμφισβήτητα ανάμικτες. Οι διάφοροι Ισλαμιστές φαίνεται να τον αποστρέφονται και οι πιστοί του παλαιού καθεστώτος Μουμπάρακ (που ήταν μέρος από τα πλήθη που ζητωκραύγαζαν για την πτώση του Μόρσι αυτή την εβδομάδα) μάλλον αισθάνονται το ίδιο. Ακόμα και οι κοσμικοί επαναστάτες δεν φαίνονται πολύ ένθερμοι υποστηρικτές του.

Αλλά ο Ελ Μπαραντέι ως πρωθυπουργός θα μπορούσε να φέρει την τόσο απαραίτητη διεθνή αξιοπιστία – κάτι που λείπει επιτακτικά από τη μεταβατική κυβέρνηση της Αιγύπτου. Πολλές ξένες κυβερνήσεις, αν και όχι οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν χαρακτηρίσει την αποπομπή του Μόρσι κατάφωρο στρατιωτικό πραξικόπημα του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου ηγέτη της Αιγύπτου. Ο Ελ Μπαραντέι έχει ήδη δείξει την προθυμία του να προβάλει την προσωπική αξιοπιστία του για να υπερασπιστεί την απομάκρυνση του Μόρσι ως μία αναγκαία και ευρέως αποδεκτή διόρθωση για να σωθεί η χώρα από την καταστροφή. Τώρα απλά πρέπει να περιμένουμε και να δούμε αν θα έχει την ευκαιρία.

world.time