Που μπορεί να οδηγηθεί μια ταπεινωμένη Ελλάδα

Ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός Θουκυδίδης είπε ότι οι άνθρωποι πήγαιναν στον πόλεμο παρακινούμενοι από την τιμή, το συμφέρον και το φόβο. Η απόφαση της τρέχουσας ελληνικής κυβέρνησης να διακόψει τις συνομιλίες με τους πιστωτές είναι μια ξεκάθαρη περίπτωση πληγωμένης τιμής, ή υπερηφάνειας, που καθοδηγεί μια βαρυσήμαντη απόφαση, σχολιάζει ο Leonid Bershidsky.

Καθώς προετοιμάζονται για το δημοψήφισμα

της Κυριακής για το αν θα δεχθούν την τελευταία προσφορά της διάσωσης από τους πιστωτές τους, οι Έλληνες θα πρέπει να θυμηθούν για λίγο πόσο ισχυρό - και επικίνδυνο- μπορεί να είναι αυτό το είδος της αντιληπτής ταπείνωσης, όταν χρησιμοποιείται για να επηρεάσει πολιτικές αποφάσεις.

Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας αναφέρθηκε στην ταπείνωση δύο φορές σε μια ομιλία του το Σάββατο, ενώ πρότεινε το δημοψήφισμα, αποκαλώντας τους προτεινόμενους όρους διάσωσης της ευρωζώνης ένα «ληστρικό τελεσίγραφο που απαιτεί αυστηρή και ταπεινωτική λιτότητα». Τις προηγούμενες εβδομάδες, είχε συμφωνήσει με τα περισσότερα από τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο «τελεσίγραφο», αλλά αυτός και οι σύντροφοί του στον ΣΥΡΙΖΑ προφανώς δεν άντεχαν άλλο. Οι πιστωτές την περασμένη εβδομάδα πήραν το θάρρος να επισημάνουν μια από τις αντιπροτάσεις του με κόκκινη γραμματοσειρά, σαν να ήταν φοιτητής που απέτυχε στις εξετάσεις!

Καθώς ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης Βαρουφάκης εξηγούσε την ιδέα του δημοψηφίσματος και στους άλλους ευρωπαίους υπουργούς Οικονομικών το Σάββατο, τους κατηγόρησε επίσης ότι έχουν θυσιάσει κοινό έδαφος «υπέρ του να επιβάλουν στην κυβέρνησή μας μια ταπεινωτική υποχώρηση». Ο ισχυρισμός αυτός θα αποτελέσει σημαντικό σημείο στη ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ για την εκστρατεία του «όχι».

Η χειραγώγηση της ταπείνωσης έχει μια μακρά και άδοξη πολιτική ιστορία. Ο Χίτλερ τη χρησιμοποίησε στο «Mein Kampf», που γράφτηκε όταν οι Γερμανοί είχαν πληγεί από την ήττα τους στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τους τιμωρητικούς όρους ειρήνης που ακολούθησαν. Το Ισλαμικό Κράτος και άλλες τέτοιες ριζοσπαστικές ομάδες στη Μέση Ανατολή εξήγησαν τις ακραίες πράξεις τους λέγοντας ότι οι μουσουλμάνοι έχουν ταπεινωθεί εδώ και πολύ καιρό από τους εισβολείς και τους ξένους παράγοντες, όπως οι ΗΠΑ. Στην Κίνα, η ανάκτηση από τα «εκατό χρόνια ταπείνωσης» του 19ου και 20ου αιώνα είναι μια σημαντική πτυχή της τρέχουσας εθνικής ιδεολογίας. Η ταπείνωση της διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης είναι το σημείο εκκίνησης για την αναζωπύρωση της επιθετικότητας του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Σε ορισμένες περιοχές της Ινδίας, το κόμμα του Ναρέντα Μόντι αγωνίστηκε πέρυσι με υποσχέσεις εκδίκησης για την ταπείνωση των Ινδουιστών στα χέρια των μουσουλμάνων.

Κανένα έθνος, όπως φαίνεται, δεν είναι απρόσβλητο. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ περιέγραψε τη στρατιωτική δράση της χώρας του στη Μέση Ανατολή μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου ως απάντηση στην ταπείνωση της τρομοκρατίας. «Δεδομένης της σύγχρονης σημασίας της αναγνώρισης του ‘σεβασμού’, όχι μόνο στη σύγχρονη φιλοσοφία, αλλά και στη σύγχρονη λαϊκή κουλτούρα και στον ανδρισμό, δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι η πρακτική ανησυχία και διαμάχη για την πολιτική της ασέβειας - στην πιο δημοφιλή μορφή της, που αναφέρεται ως η πρακτική της ‘προσβολής’- είναι αχαλίνωτη σε όλα τα επίπεδα της σύγχρονης κοινωνίας από το γήπεδο μπάσκετ ως την αίθουσα συνεδριάσεων στο οβάλ γραφείο» αναφέρει ο Paul Saurette του Πανεπιστημίου της Οτάβα σε μια εργασία του 2007 σχετικά με το ρόλο της ταπείνωσης στην μετά το 2001 παγκόσμια πολιτική.

Οι πολιτικοί που χτίζουν τη λαϊκή υποστήριξη τους μέσα από αφηγήσεις πληγωμένου εγωισμού και ποδοπατούν την τιμή, συχνά κατανοούν τα γεγονότα λίγο-πολύ. Πράγματι, υπήρξε πιθανότατα ένα στοιχείο «προσβολής» στην συμπεριφορά των πιστωτών απέναντι στον Τσίπρα και στον Βαρουφάκη. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δεν φάνηκε να αισθάνεται καμία ανάγκη να δείξει σεβασμό για τους άπειρους, χωρίς γραβάτα, Έλληνες μαρξιστές που μπήκαν στις αίθουσες των διαπραγματεύσεων σαν να έμπαινα σε ρινγκ.

Ωστόσο, η αφήγηση της ταπείνωσης είναι, πρώτα απ 'όλα, χειραγώγηση. Πρόκειται για την απόδοση ευθυνών και οι πολιτικοί που την χρησιμοποιούν συνήθως αρνούνται να δεχτούν οποιαδήποτε. Οι Έλληνες λένε ότι τα προβλήματά τους - η υψηλή ανεργία, το ξεχαρβαλωμένο δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας και τώρα οι έλεγχοι κεφαλαίων που περιορίζουν τις αναλήψεις στα ATMs σε 60 ευρώ την ημέρα - είναι έργο των κακών λειτουργών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκό Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Δεν πειράζει που αυτά τα προβλήματα θα παραμείνουν, ακόμη και χωρίς τον μπαμπούλα του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτή είναι μια παραπλανητική, αλλά ελκυστική αφήγηση. Ο θυμός για τους εξωτερικούς εχθρούς, άσχετα με το επίπεδο της ενοχής που φέρουν, είναι συνήθως εύκολο να «μαγειρευτεί».

Πολλοί Έλληνες ήδη νιώθουν ταπεινωμένοι από τα οικονομικά δεινά τους. Για να παραμείνει στην εξουσία, ο Τσίπρας πρέπει να κρατήσει την οργή τους επικεντρωμένη στους πιστωτές τουλάχιστον για άλλη μία εβδομάδα, μέχρι το δημοψήφισμα. Μπορεί, ωστόσο, να είναι χρήσιμο για τους Έλληνες ψηφοφόρους να θυμηθούν ότι οι πολιτικές αποφάσεις που υπαγορεύονται από πληγωμένο εγωισμό σπάνια οδηγούν σε καλά αποτελέσματα. Πιο συχνά παράγουν χάος, αν όχι αιματοχυσία, και περαιτέρω ταπείνωση.

bloombergview.com

Διαβάστε περισσότερα