"Παραμάγαζα" ιδιωτικής δικαιοσύνης βλέπουν οι δικαστές πίσω από τη διαμεσολάβηση

13:27 15/1/2018 - Πηγή: Antinews

Από έδρας θα εξηγήσουν σήμερα το πρωί δικαστές της χώρας στους διαδίκους, τους λόγους για τους οποίους θα απέχουν από καθήκοντά τους από τις 9-11 το πρωί, ως πρώτη αντίδραση στην επικείμενη ψήφιση της ρύθμισης για τη δικαστική διαμεσολάβηση η οποία συμπεριλαμβάνεται στο πολυνομοσχέδιο της κυβέρνησης.

Πέραν των νομικών θεμάτων που θέτουν οι δικαστές, ουσιαστικά προχωρούν σε μια καταγγελία η παρουσιάζει ιδιαίτερη "οξύτητα" καθώς εκφράζουν υποψίες πως στήνονται "παραμάγαζα" ιδιωτικής δικαιοσύνης". Το πλέγμα των καταγγελιών ουσιαστικά αναβαθμίζει και την κόντρα μεταξύ δικαστών και κυβέρνησης.

Χαρακτηριστικό είναι πως την απόφαση για την 2ωρη αποχή των δικαστών και εισαγγελέων έλαβε η πλειοψηφία της Ένωσής τους (και οι τρεις παρατάξεις που συγκροτούν το προεδρείο) με μειοψηφία των εκλεγμένων με το ψηφοδέλτιο που θεωρείται η συνέχεια της πρώην προέδρου του Αρείου Πάγου και νυν νομικού συμβούλου του πρωθυπουργού, Βασιλικής Θάνου, η οποία είχε διατελέσει πρόεδρος της ΕΔΕ.

Τι λένε

Οι δικαστές θεωρούν πως η ρύθμιση είναι αντισυνταγματική διότι πλήττει το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης του πολίτη στα δικαστήρια. Η θέση αυτή έγκειται σε 3 σημεία:

Α) πρώτον ότι σε μια ιδιωτική διαφορά μεταξύ δυο προσώπων, υποχρεωτικά θα πρέπει να πάνε στο θεσμό της διαμεσολάβησης πριν τα δικαστήρια. Ετσι διαφορές οροφοκτησίας, αυτοκινητικές, αμοιβών, οικογενειακές, εργατικές, ιατρικής αμέλειας, εμπορικές κλπ υπάγονται υποχρεωτικά στη νέα διαδικασία, πριν ακόμα την προσφυγή στο Δικαστήριο.

- "Διαμεσολαβητής" ορίζεται ιδιώτης (όχι δικαστής) , του οποίου το μοναδικό προσόν είναι να είναι απόφοιτος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και να έχει εγγραφεί στο σχετικό μητρώο που τηρεί το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Δηλαδή, λένε οι δικαστές, τίποτα δεν εμποδίζει πλέον τη λειτουργία "παραδικαστηρίων" που θα προσλαμβάνουν διαμεσολαβητές ως υπαλλήλους με τον κατώτατο μισθό και έναν επιχειρηματία που θα εποπτεύει και θα αποκομίζει τα κέρδη. Ο επιχειρηματίας βέβαια θα είναι ευχαριστημένος με την υποχρεωτική καταβολή της αμοιβής ανεξάρτητα εάν λύθηκε ή όχι η υπόθεση.

- Το τρίτο σημείο που πρέπει να επισημανθεί είναι το ύψος της αμοιβής που υποχρεώνεται να καταβάλει ο διάδικος στον ιδιώτη διαμεσολαβητή. Η ελάχιστη αμοιβή του είναι 170 ευρώ(το ποσό μειώθηκε από τα 250 ευρώ, αρχικά) χωρίς να υπολογίζεται και ο ΦΠΑ. Εάν ο διαμεσολαβητής χρειαστεί παραπάνω ώρες για την διαμεσολάβηση λαμβάνει επιπλέον αμοιβή 100 ευρώ για κάθε ώρα χωρίς πρόβλεψη ανώτερου ορίου.

Μάλιστα η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, όπως αναφέρει, έχει επεξεργαστεί και καταθέσει στο διάστημα των τελευταίων τριών μηνών στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου, στον Υπουργό Δικαιοσύνης, στα πολιτικά κόμματα της Χώρας μία ολοκληρωμένη πρόταση δικαστικής μεσολάβησης, η οποία μπορεί να διεξάγεται από αμερόληπτο και ανεξάρτητο Δικαστή και δεν έχει κανένα κόστος για τον πολίτη. Η σιωπηρή απόρριψη της πρότασής μας από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και η προτίμηση της υποχρεωτικής πολύ δαπανηρής ιδιωτικής διαμεσολάβησης που αποκλείει εξ αντικειμένου την αντίστοιχη δικαστική μεσολάβηση, δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά για τη σκοπιμότητα της επιλογής".

Όταν μάλιστα σε κανένα κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πλην της Ιταλίας, δεν υφίσταται σύστημα διαμεσολάβησης με την υποχρεωτικότητα που του δίνει το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης, αλλά τα υφιστάμενα συστήματα λειτουργούν αποκλειστικά στη βάση της προαιρετικότητας, στη δε Δανία προβλέπεται μόνο η Δικαστική Μεσολάβηση".

Κοντονής: Απολύτως συνταγματική

Στον αντίποδα, οι επικρίσεις των δικαστών, προκάλεσαν, σφοδρή αντίδραση από τον υπουργό δικαιοσύνης, οποίος μάλιστα αναφερόμενος στην Ένωση Δικαστών Εισαγγελέων, τους χαρακτήρισε "οι συγκεκριμένοι κύριοι" και είπε: "Θα περίμενε κανείς η δήλωση των δικαστών να είναι όχι μόνο θετική, αλλά να επιδιώξουν με σθένος να αναγνωρίσουν ότι είναι απολύτως νόμιμη και συνταγματική η διαδικασία, όπως κατέληξαν ομόφωνα οι δικαστές μαζί με τους δικηγόρους που συμμετείχαν στην διαβούλευση του νομοσχεδίου...Οι συγκεκριμένοι κύριοι αναφέρουν ότι την αντισυνταγματικότητα την εντοπίζουν στον αποκλεισμό του πολίτη στο δικαστικό σύστημα. Εσείς διαπιστώνετε από το νόμο ότι δεν μπορεί κάποιος να προσφύγει στη Δικαιοσύνη; Είναι αδιαμφισβήτητο, ότι αν μέσα στις πρώτες δύο ώρες διαφωνήσει με τον αντίδικο μπορεί να προσφύγει στα δικαστήρια".

Από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2017 η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων επεξεργάστηκε και συνέταξε ειδική πολυσέλιδη και εμπεριστατωμένη μελέτη – πρόταση για την Δικαστική Μεσολάβηση. Μία διαδικασία που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εναλλακτικός τρόπος επίλυσης των διαφορών που εκκρεμούν ή θα εισαχθούν στα Δικαστήρια με αποκλειστικό σκοπό την επιτάχυνση των διαδικασιών έκδοσης απόφασης. Η προτεινόμενη διαδικασία θα έδινε τη δυνατότητα αποσυμφόρησης μεγάλου αριθμού εκκρεμών υποθέσεων ενώπιον των Δικαστηρίων. Τονίσαμε ότι η υπεροχή του συστήματος της δικαστικής μεσολάβησης έναντι άλλων τρόπων επίλυσης των διαφορών εδράζεται ιδίως στην παρουσία και ενεργό συμμετοχή δικαστικού λειτουργού στη διαδικασία, ο οποίος έχει τα συνταγματικά εχέγγυα προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας. Ο διάδικος θα κατέβαλε μόνον την αμοιβή του πληρεξουσίου δικηγόρου του, ενώ το Δημόσιο δεν θα επιβαρύνονταν με δαπάνες. Το σχέδιό μας το καταθέσαμε τόσο στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, όσο και στον Υπουργό της Δικαιοσύνης και στον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου. Πρόσφατα τέθηκε υπόψη και των πολιτικών κομμάτων της Χώρας. Κι’ ενώ θα ανέμενε κανείς μία προηγούμενη συζήτηση επί της προτάσεώς μας, είδαμε αναρτημένη στο Υπουργείο Δικαιοσύνης στις 28 Δεκεμβρίου πρόταση Διαβούλευσης της "ιδιωτικής διαμεσολάβησης", με καταληκτική ημερομηνία διαβούλευσης την 2α Ιανουαρίου! Ο προσχηματικός χαρακτήρας της διαβούλευσης είναι φανερός και στον πιο δύσπιστο, όταν γίνεται σε περίοδο αργιών και διαρκεί 5 ημέρες. Το γιατί όμως γίνεται με τέτοια σπουδή και πού αποσκοπεί είναι το πιο ενδιαφέρον.

Πρώτο χαρακτηριστικό του νέου νομοσχεδίου είναι ότι "διαμεσολαβητής" ορίζεται ιδιώτης, του οποίου το μοναδικό προσόν είναι να είναι απόφοιτος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και να έχει εγγραφεί στο σχετικό μητρώο που τηρεί το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Ο ιδιώτης αυτός έχει καθήκοντα και αρμοδιότητες "οιονεί" δικαστή και το αποτέλεσμα της μεσολάβησής του είναι η σύνταξη πρακτικού που αποτελεί τίτλο εκτελεστό όπως και οι δικαστικές αποφάσεις. Δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η υποχρεωτικότητα της υπαγωγής πολλών διαφορών στη συγκεκριμένη διαδικασία. Έτσι διαφορές οροφοκτησίας, αυτοκινητικές, αμοιβών, οικογενειακές, εργατικές, ιατρικής αμέλειας, εμπορικές κλπ υπάγονται υποχρεωτικά στη νέα διαδικασία, πριν ακόμα την προσφυγή στο Δικαστήριο. Το τρίτο σημείο που πρέπει να επισημανθεί είναι το ύψος της αμοιβής που υποχρεώνεται να καταβάλει ο διάδικος στον ιδιώτη διαμεσολαβητή. Η ελάχιστη αμοιβή του είναι 250 ευρώ χωρίς να υπολογίζεται και ο ΦΠΑ. Εάν ο διαμεσολαβητής χρειαστεί παραπάνω ώρες για την διαμεσολάβηση λαμβάνει επιπλέον αμοιβή 100 ευρώ για κάθε ώρα χωρίς πρόβλεψη ανώτερου ορίου.

Και επειδή φυσικά το Σύνταγμα δεν επιτρέπει σε ιδιώτες να απονέμουν δίκαιο με εξαναγκαστική μορφή, υπάρχει πρόβλεψη στο νομοσχέδιο για τη δυνατότητα κάποιου διαδίκου να μην δεχθεί την πρόταση του διαμεσολαβητή. Τίθενται ωστόσο τα ακόλουθα ερωτήματα:

1ον) Για ποιο λόγο η Κυβέρνηση δεν εισήγαγε την πρόταση για την δημόσια Δικαστική Μεσολάβηση αλλά επέλεξε ένα σύστημα που ιδιωτικοποιεί μία βασική συνταγματική λειτουργία όπως η απονομή δικαιοσύνης; Ιδίως μάλιστα όταν το σχέδιο ήταν έτοιμο, προτεινόμενο από τους ίδιους τους δικαστές και χωρίς επιπλέον κόστος για τους πολίτες.

2ον) Ποιος ευνοείται από μια τέτοια εξέλιξη; Τίποτα δεν εμποδίζει πλέον τη λειτουργία "παραδικαστηρίων" που θα προσλαμβάνουν διαμεσολαβητές ως υπαλλήλους με τον κατώτατο μισθό και έναν επιχειρηματία που θα εποπτεύει και θα αποκομίζει τα κέρδη. Ο επιχειρηματίας βέβαια θα είναι ευχαριστημένος με την υποχρεωτική καταβολή της αμοιβής ανεξάρτητα εάν λύθηκε ή όχι η υπόθεση. Ο πολίτης πάλι έχει τις εξής εναλλακτικές: είτε να αποδεχθεί την "απόφαση" του ιδιώτη είτε να μην την αποδεχτεί και να συνεχίσει την υπόθεση στα δικαστήρια, οπότε εκεί θα χρειαστεί να καταβάλει εκ νέου έξοδα στον πληρεξούσιο δικηγόρο του. Σε περιόδους οικονομικής ύφεσης στις οποίες ο λαός δεν μπορεί να εξασφαλίσει τα απολύτως απαραίτητα, είναι εκβιαστικό να ζητείται να καταβάλει διπλάσια δικαστικά έξοδα προς όφελος των "ιδιωτικών" δικαστηρίων.

3ον) Καμία Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν υποχρεώνει την Ελληνική Δημοκρατία να ψηφίσει τέτοιο νόμο. Η επίκληση της Οδηγίας 2008/52/ΕΚ στο 1ο άρθρο του νομοσχεδίου είναι προσχηματική αφού το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας περιορίζεται μόνο στις διασυνοριακές διαφορές με πρόβλεψη του εκούσιου- προαιρετικού χαρακτήρα της διαμεσολάβησης. Η επέκταση της διαμεσολάβησης σε όλες τις ιδιωτικές διαφορές κατά τρόπο επιτακτικό – υποχρεωτικό αποτελεί ευρωπαϊκή πρωτοτυπία (σε όλες τις χώρες της ΕΕ η διαμεσολάβηση έχει προαιρετικό χαρακτήρα ενώ ειδικά στη Δανία αντί του θεσμού της ιδιωτικής διαμεσολάβησης ρυθμίζεται μόνο η δικαστική μεσολάβηση) και επιλογή της κυβέρνησης που εδώ και καιρό βρίσκει σύμφωνους το Σ.Ε.Β. την Ένωση Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος καθώς και το ΕΒΕΑ που μόλις τον Οκτώβριο του 2017 ζητούσε την υποχρεωτικότητα της διαμεσολάβησης. Δεν φαίνεται λοιπόν τυχαία η επιλογή των υποθέσεων που θα υπάγονται στην υποχρεωτική διαμεσολάβηση τη στιγμή που ορισμένες κατηγορίες των υποθέσεων αυτών (πχ αυτοκινητικές) εκδικάζονται από τα δικαστήρια σε χρονικό διάστημα που δεν απέχει περισσότερο από 5 μήνες από την κατάθεση της αγωγής.

4ον) Η πιο εντυπωσιακή ωστόσο παραφωνία του νέου νομοσχεδίου με το Σύνταγμα είναι η δια νόμου απονομή προσόντων "αμεροληψίας" στον ιδιώτη επιχειρηματία! Ο φυσικός δικαστής, παρά τα λάθη και τις αβλεψίες που μπορεί κανείς να του χρεώσει σε κατ’ ιδίαν υποθέσεις, προστατεύεται από σειρά διατάξεων του Συντάγματος στη προσωπική και λειτουργική του ανεξαρτησία κι’ αυτό αποτελεί την σπουδαιότερη εγγύηση του αδιάβλητου μιας διαδικασίας. Πώς μπορεί να ειπωθεί το ίδιο για τον ιδιώτη όταν είναι γνωστό ότι οι οικονομικές σχέσεις και εξαρτήσεις διατρέχουν οριζόντια και κάθετα όλο το οικοδόμημα; Ο ιδιώτης μεσολαβητής ακόμα κι’ αν λειτουργήσει αυτόνομα κι όχι ως υπάλληλος σε εταιρία διαμεσολάβησης, εξακολουθεί να έχει κάποιο κύριο επάγγελμα και να είναι εξαρτημένος από πελατειακές σχέσεις, τις οποίες είναι πολλές φορές αδύνατο να γνωρίζει κάποιος, καθώς χάνονται μέσα σε επαγγελματικά απόρρητα, έμμεσες σχέσεις κ.α.

Είναι απόλυτα βέβαιο ότι πολλαπλά χαμένος από την εισαγωγή των νέων ρυθμίσεων θα είναι ο οικονομικά αδύναμος πολίτης. Οι επιχειρηματίες – μεσολαβητές θα δουν τα κέρδη τους να αυξάνονται αφού παρέχεται νέο προσοδοφόρο πεδίο δραστηριότητας μετά την εκπαίδευση, την υγεία, την κοινωνική ασφάλιση και τις άλλες δομές του πρώην κοινωνικού κράτους. Η καλλιέργεια εχθρικού κλίματος της Κυβέρνησης με τη Δικαιοσύνη όλο το προηγούμενο διάστημα με διάφορες προφάσεις αποκαλύφθηκε ότι δεν ήταν παρά μια αφορμή για επικίνδυνους θεσμικούς ακροβατισμούς.

Ανακοίνωση ΟΠΕΜΕΔ επί του σχεδίου νόμου ΥΔΔΑΔ περί διαμεσολάβησης

Το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με αντικείμενο τη "μεταρρύθμιση του θεσμού της διαμεσολάβησης" θα έπρεπε, υπό κανονικές συνθήκες, να σηματοδοτεί μια θετική και ελπιδοφόρα παρέμβαση προς την κατεύθυνση της ορθής και αποτελεσματικής αξιοποίησης της διαμεσολάβησης στην Ελλάδα. Κι όμως, παρά το μεγαλόπνοο όνομά της, η νομοθετική πρωτοβουλία της Κυβέρνησης απειλεί όχι απλώς να μη μεταρρυθμίσει τον θεσμό της διαμεσολάβησης, αλλά -αντιθέτως- να τον υπονομεύσει αποφασιστικά.

Έχοντας αρνηθεί οποιονδήποτε επιστημονικό διάλογο και συνεργασία με τη νομική κοινότητα, τους κοινωνικούς εταίρους, τον ΟΠΕΜΕΔ και τους θεσμούς της Κοινωνίας και της Οικονομίας εν γένει και κάνοντας απλώς μία κατ’ επίφαση δημόσια διαβούλευση, το αρμόδιο Υπουργείο προχώρησε με αδικαιολόγητη σπουδή στην κατάθεση ενός σχεδίου νόμου με πολυάριθμες αδυναμίες και αστοχίες. Το έπραξε δε στο πλαίσιο ενός πολυσέλιδου πολύ-νομοσχεδίου "προαπαιτούμενων", χωρίς συνοχή και ενιαία φιλοσοφία. Η διαμεσολάβηση στην Ελλάδα χάνει το αυτοτελές και αναγνωρίσιμο νομοθετικό της πλαίσιο (τον ν. 3898/2010) και υποβιβάζεται σε απλό κεφάλαιο ενός ακόμη "διεκπεραιωτικού" πολύ-νομοσχεδίου μνημονιακών απαιτήσεων. Το πλήγμα στο κύρος και την κοινωνική αναγνώριση του θεσμού είναι εξ αυτού και μόνο του λόγου δεδομένο.

Επί της ουσίας του σχεδίου και πέραν των επί μέρους παρατηρήσεων που θα υποβάλουμε και επισήμως, ο ΟΠΕΜΕΔ διατυπώνει την έντονη ανησυχία και την αντίθεσή του στην προτεινόμενη μορφή της υποχρεωτικής διαμεσολάβησης. Παρά την εκπεφρασμένη θέση μας υπέρ υποχρεωτικών μορφών εξωδικαστικής προσέγγισης των ιδιωτικών διαφορών και απόπειρας επίλυσης των, δεν μπορούμε παρά να εκφράσουμε τον έντονο προβληματισμό μας για την εισαγόμενη μη ορθολογικά σχεδιασμένη διαδικασία, που χαρακτηρίζεται από υψηλό κόστος, αμφίβολη αποτελεσματικότητα και κίνδυνο έμπρακτης δυσφήμησης του θεσμού.

Για τον λόγο αυτό, προτείνουμε τη δομική αναμόρφωση του μηχανισμού, με την εισαγωγή ενός σταδίου υποχρεωτικής ενημέρωσης για τη διαμεσολάβηση, από διαμεσολαβητή κοινής αποδοχής, εντός εύλογου χρόνου από την υποβολή της αίτησης και με ελάχιστο συμβολικό κόστος, σύμφωνα και με την πρόσφατη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν τα μέρη συμφωνούν μετά την ενημέρωση για τη διεξαγωγή διαμεσολάβησης, θα υπογράφουν το σχετικό πρακτικό υπαγωγής. Συμφωνούμε μεν με την αφαίρεση των εργατικών διαφορών λόγω των κανόνων αναγκαστικού δικαίου που τις διέπουν αλλά κρίνουμε επίσης ως σκόπιμη την εισαγωγή των διαφορών εμπραγμάτου και κληρονομικού δικαίου. Επίσης πιστεύουμε ότι πρέπει να υπαχθούν και οι αυτοκινητικές διαφορές που έχουν ως αποτέλεσμα σωματική βλάβη ή θάνατο με ταυτόχρονη εξαίρεση των ατυχημάτων που έχουν μόνο χαμηλό κόστος υλικών ζημιών.

Ζητούμε δε οι όποιες ανάλογες διατάξεις να εφαρμοσθούν σε δοκιμαστικό στάδιο, για διάστημα τριών ετών ώστε να μπορέσουν να αξιολογηθούν επαρκώς με έκθεση επιπτώσεων, πριν την επέκταση του μηχανισμού σε άλλα είδη διαφορών. Εξ άλλου, κρίσιμη σημασία έχει για εμάς η εισαγωγή ρητής αναφοράς στη δυνατότητα παραπομπής μιας υπόθεσης από το δικαστήριο στη διαμεσολάβηση (court-annexedmediation) καθώς και στην ρητή αναφορά του νόμου στη συμβατική ρήτρα διαμεσολάβησης.

Ο ΟΠΕΜΕΔ και οι είκοσι εταίροι του, εκπροσωπώντας το ευρύ φάσμα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής και της επιστημονικής κοινότητας της Χώρας, μένουν σταθερά προσηλωμένοι στην ανάγκη προώθησης και αξιοποίησης του θεσμού, με κύριο μέλημα τη διαφύλαξη των συμφερόντων του πολίτη και την τήρηση της εθνικής και ευρωπαϊκής έννομης τάξης. Παρά την άρνηση διαλόγου από την πλευρά της Κυβέρνησης, και μάλιστα σε ένα πεδίο κατ’ εξοχήν δεκτικό συνεννόησης και σύνθεσης, όπως η διαμεσολάβηση, ο ΟΠΕΜΕΔ θα συνεχίσει να εργάζεται για την έμπρακτη αξιοποίηση της διαμεσολάβησης και τη μελλοντική βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου εναλλακτικής επίλυσης διαφορών.

ΤΟ ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ

Παναγιώτης ΠικραμμένοςΝικόλας Κανελλόπουλος

Πρόεδρος ΟΠΕΜΕΔΓενικός Γραμματέας OΠΕΜΕΔ

Κωνσταντίνος Μίχαλος Ιωάννης Χατζηθεοδοσίου

Πρόεδρος ΕΒΕΑ Πρόεδρος ΕΕΑ

Αντιπρόεδρος ΟΠΕΜΕΔ Αντιπρόεδρος ΟΠΕΜΕΔ

Γεώργιος Στασινός

Πρόεδρος ΤΕΕ

Ταμίας ΟΠΕΜΕΔ

ΤΑ ΜΕΛΗ

Θεόδωρος Φέσσας

Ιωάννης Παναγόπουλος