Ο Νάιτζελ Φάρατζ στα χνάρια του Μπέμπε Γκρίλο

Το UKIP είναι η βρετανική βερσιόν της πανευρωπαϊκής απόρριψης της κυρίαρχης πολιτικής. Για πολλούς, η επιτυχία του UKIP στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές είναι η τελευταία σε μια σειρά εντυπωσιακών επιδόσεων της ακροδεξιάς σε ολόκληρη την Ευρώπη, σχολιάζει ο Jamie Bartlett στο New Statesman. Τα κόμματα που απορρίπτουν την πολυπολιτισμικότητα και την ΕΕ υπέρ του πιο διεκδικητικού εθνικισμού αυξάνονται σε δημοτικότητα και το κόμμα του Νάιτζελ Φάρατζ είναι η βρετανική έκδοση: Βρετανικό Εθνικιστικό

Κόμμα, ένα ακροδεξιό κόμμα που στηρίζεται στην απογοήτευση των ψηφοφόρων από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον φόβο της μετανάστευσης.

Αλλά υπάρχει και ένας άλλος – απίθανος – πολιτικός αντάρτης με τον οποίο ο Φάρατζ έχει περισσότερα κοινά από ό,τι με τον Νικ Γκρίφιν: ο ριζοσπαστικός κωμικός που έγινε πολιτικός από την Ιταλία, Μπέπε Γκρίλο. Και τα δύο θεωρούνται αντικαθεστωτικά, λαϊκιστικά κινήματα, που δεν είναι προφανώς ούτε Αριστερά ούτε Δεξιά. Τα λαϊκιστικά κόμματα αντιπαραθέτουν τον καλό, ειλικρινή, απλό ψηφοφόρο έναντι στην εκτός πραγματικότητας, φιλελεύθερη, κυρίαρχη πολιτική ελίτ. Ισχυρίζονται ότι εκπροσωπούν τους πρώτους ενάντια στους δεύτερους, με μια αυθεντική και κοινή λογική σε έναν κόσμο περιστροφής και ιδιοτέλειας.

Δεν είναι η άκρα δεξιά που αναπτύσσεται σε ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά μια πολύ ευρύτερη απόρριψη των κυριάρχων κομμάτων. Μερικές φορές αυτό παίρνει τη μορφή της Μαρίν Λε Πεν ή του Γκέερτ Βίλντερς. Όμως, η οικονομική κρίση δίνει ώθηση και στην αντικαθεστωτική Αριστερά, όπως ο Μελενκόν στη Γαλλία, ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και, το πιο προφανές, ο Μπέπε Γκρίλο στην Ιταλία.

Βέβαια, σε πολλές συγκεκριμένες πολιτικές απέχουν πολύ. Ο Γκρίλο είναι εξαγριωμένος με τα μέτρα λιτότητας και παθιασμένος με την πράσινη ενέργεια. Αλλά και για τους δύο, οι συγκεκριμένες πολιτικές πιθανώς έχουν μικρότερη σημασία από την ευρύτερη άποψη ότι η πολιτική κυριαρχείται από μια χαρακτηριστική ομάδα παραχαϊδεμένων ελίτ, των οποίων οι ιδέες διαφέρουν ελάχιστα.

Ιδιοτελείς και αυτο-διαιωνιζόμενες, έχουν ξεχάσει τους απλούς ανθρώπους και δεν μπορούμε να τις εμπιστευθούμε. Επειδή η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ιδιαίτερα μακρινή και ανεύθυνη, τόσο ο Γκρίλο όσο και ο Φάρατζ θέλουν να βγουν, με τη δημοκρατική εξουσία να φεύγει από τα χέρια των ευρωκρατών και να παραδίδεται ξανά στο λαό. Ο Μπέπε το παίζει αουτσάιντερ: διακηρύσσει ότι τα πολιτικά κόμματα τελείωσαν και αποκαλεί τον Μπερλουσκόνι «σεξομανή νάνο». Ο Φάρατζ, όπως ίσως να έχετε παρατηρήσει, μιλά όλο και περισσότερο για «τις επαγγελματικές πολιτικές τάξεις» και όχι για την Ευρώπη, συχνά με μια μπύρα στα χέρι. Όπως το έθεσε ο ακαδημαϊκός Ρομπ Φορντ, η μετανάστευση κάθε άλλο παρά απασχολεί τους ψηφοφόρους του UKIP.

Παρόμοια είναι η στήριξη και η ξαφνική προβολή τους. Τόσο το UKIP όσο και το κόμμα του Γκρίλο κέρδισαν περίπου 25 τοις εκατό στις αντίστοιχες φετινές εκλογές και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η προσέγγιση τους στην πολιτική και την αξιολόγηση του προβλήματος έχει μια πολύ μεγάλη απήχηση. Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου το 2012, το 82 τοις εκατό του βρετανικού λαού «τείνει να μην εμπιστεύεται» τα πολιτικά κόμματα. Το 77 τοις εκατό «τείνει να μην εμπιστεύεται» την εθνική κυβέρνηση.

Η σύνθεση των πολιτικών κομμάτων έχει εξατμιστεί (υπάρχουν πλέον τρεις φορές περισσότεροι followers των βουλευτών των Τόρις στο Twitter απ’ ό,τι επίσημα μέλη του κόμματος). Η απογοήτευση φτάνει και στο ευρύτερο κατεστημένο: το 45 τοις εκατό από εμάς «τείνει να μην εμπιστεύεται το σύστημα δικαιοσύνης» και το 79 τοις εκατό «τείνει να μην εμπιστεύεται» τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Τα αποτελέσματα στην Ιταλία είναι εντυπωσιακά παρόμοια.

Όπως με τους περισσότερους πολιτικούς όρους, ο «λαϊκισμός» είναι εύπλαστος και ελαστικός. Μερικές φορές χρησιμοποιείται για να δυσφημίσει, περιγράφοντας μια υπεραπλουστευμένη μορφή πολιτικής, η οποία προκαλεί τα συναισθήματα και τα κατευθύνει άδικα (συνήθως σε αλλοδαπούς) αποδιοπομπαίους τράγους. Εξίσου όμως, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό έλεγχο για τους πολιτικούς που παρεκκλίνουν πολύ σε σχέση με αυτούς που εκπροσωπούν, σαν ένα είδος δημοκρατικής αφύπνισης. Συχνά είναι και τα δύο.

Είτε έτσι είτε αλλιώς, με το ποσοστό συμμετοχής να μειώνεται, ιδίως στις τοπικές και ευρωπαϊκές εκλογές, το να κερδίσεις τις εκλογές αφορά όλο και περισσότερο την κινητοποίηση των ψηφοφόρων. Κάθε κόμμα που παρουσιάζει μια ριζοσπαστική εναλλακτική λύση για το status quo έχει μια εκπληκτικά μεγάλη εν δυνάμει βάση στήριξης. Με τα σύγχρονα εργαλεία επικοινωνίας – τόσο ο Μπέπε Γκρίλο όσο και ένας άλλος αουτσάιντερ-λαϊκιστής, ο Τζορτζ Γκάλογουεϊ χρησιμοποιούν τα social media για να επικοινωνούν και να κερδίζουν ψήφους- το φαινόμενο UKIP θα γίνεται συχνότερο. Ο Φάρατζ το αποκαλεί ριζική αλλαγή. Μπορεί να έχει δίκιο.

newstatesman