Ο Ερντογάν «θέλει» και τη Μοσούλη

Μια διαφορά μεταξύ του Ιράκ και της Τουρκίας έχει εξελιχθεί σε δραματική γεωπολιτική διαμάχη στην πολύπλοκη στρατιωτική εκστρατεία ανακατάληψης της Μοσούλης, της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης του Ιράκ, από το Ισλαμικό Κράτος. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιμένει η χώρα να έχει ένα ρόλο στη μάχη για τη Μοσούλη, προσπαθώντας να αυξήσει την εμπλοκή στο Ιράκ, η οποία ήδη ανησυχεί την ιρακινή κυβέρνηση. "Έχουμε ιστορική ευθύνη στην περιοχή", δήλωσε ο Ερντογάν σε πρόσφατη ομιλία του, αντλώντας από την ιστορία της χώρας του την εποχή

της αυτοκρατορίας και την ήττα, από την οθωμανική κυριαρχία της Μέσης Ανατολής ως τις απώλειες στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. "Υπάρχει λόγος που θέλουμε να είμαστε και οι δύο στο τραπέζι και στο πεδίο της μάχης".

Σε απάντηση, ο συνήθως ήπιος ιρακινός πρωθυπουργός, Χάιντερ αλ-Αμπάντι, προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα για μια στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ της Τουρκίας και του Ιράκ. Αν οι τουρκικές δυνάμεις παρέμβουν στη Μοσούλη, είπε, δεν θα "είναι για πικ-νικ". "Είμαστε έτοιμοι γι 'αυτούς", δήλωσε ο Αμπάντι. "Αυτό δεν είναι μια απειλή ή μια προειδοποίηση, αφορά την ιρακινή αξιοπρέπεια". Η ρήξη μεταξύ Τουρκίας και Ιράκ δεν είναι απλώς μια διπλωματική γραμμή. Είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της πλήρους διάσπασης στην εθνική κυριαρχία όχι μόνο του Ιράκ αλλά και της Συρίας. Το Ισλαμικό Κράτος έχει σβήσει τα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών, ενώ η Τουρκία έχει σταθμεύσει στρατεύματα και στις δύο χώρες, χωρίς την άδεια των δύο κυβερνήσεων.

Η Τουρκία έχει ήδη εξοργίσει την κυβέρνηση του Ιράκ, κρατώντας μια μονάδα στρατευμάτων σε μια βάση στην Μπασίκα, μια περιοχή του βόρειου Ιράκ κοντά στην Μοσούλη και περιτριγυρισμένη από ισλαμιστές. Η τουρκική στρατιωτική ανάπτυξη, παρότι βρίσκεται εκεί μόνο για να εκπαιδεύσει τις τοπικές δυνάμεις, έχει δεχθεί έντονη κριτική από την ιρακινή κυβέρνηση, και ο Αμπάντι απαίτησε να φύγουν τα στρατεύματα. Τώρα που η μάχη για την Μοσούλη έχει αρχίσει, ο Ερντογάν έχει δώσει μια σειρά εμπρηστικών ομιλιών, στις οποίες φάνηκε να δείχνει ότι επιθυμεί ο τουρκικός στρατός να εμπλακεί άμεσα στις μάχες.

Η μάχη για τη Μοσούλη ξεκίνησε την περασμένη εβδομάδα με μια ώθηση από ιρακινές και κουρδικές δυνάμεις, υποστηριζόμενες από αμερικανικούς συμβούλους και αεροπορικές επιδρομές των Ηνωμένων Πολιτειών, για την ανακατάληψη δεκάδων χωριών έξω από την πόλη. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Τουρκία, ένας σύμμαχος του ΝΑΤΟ, έχει αποδειχθεί για μία ακόμη φορά ένας δύσκολος εταίρος στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους. Όπως και στη Συρία, όπου η Τουρκία αντιτάχθηκε ακόμα και με βομβαρδισμούς στις δυνάμεις των Σύριων Κούρδων που συνεργάζονται με τις Ηνωμένες Πολιτείες εναντίον του ISIS, η Τουρκία έχει υπονομεύσει τους αμερικανικούς στόχους στο Ιράκ, επιμένοντας να διαδραματίσει κάποιο ρόλο στη μάχη για τη Μοσούλη.

Για σχεδόν ένα χρόνο, Αμερικανοί διπλωμάτες προσπάθησαν να περιορίσουν την κρίση. Ενθάρρυναν τους Τούρκους να σεβαστούν την κυριαρχία του Ιράκ και την ενίσχυση του αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους με τη διεξαγωγή επιχειρήσεων υπό την ομπρέλα του συνασπισμού υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών. Αλλά η Τουρκία συνέχισε να κρατά τα στρατεύματά της στην Μπασίκα, κάτι που η ιρακινή κυβέρνηση υποστηρίζει ότι δεν ενέκρινε ποτέ. Σύμφωνα με έναν αξιωματούχο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο οποίος ζήτησε να μην κατονομαστεί, η Τουρκία έχει περίπου 600 με 800 στρατιώτες στη Μπασίκα, εξοπλισμένους με άρματα μάχης και πυροβολικό και μερικές φορές έχει επιτεθεί σε θέσεις του Ισλαμικού Κράτους από εκεί.

Ο Ζαλμάι Χαλιλζάντ, ένας πρώην Αμερικανός πρέσβης στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, προειδοποίησε σε πρόσφατο άρθρο στο The National Interest ότι η Τουρκία και το Ιράκ μπορεί να οδεύουν προς πόλεμο. Έγραψε ότι υπήρχε "κίνδυνος ενός πολέμου μέσα σε έναν πόλεμο που θα μπορούσε να βλάψει τις προοπτικές για την ανακατάληψη και τη σταθεροποίηση της Μοσούλης". Αυτοί οι φόβοι φαίνονται ακραίοι, μόνο και μόνο επειδή οι Ιρακινοί είναι πλήρως απασχολημένοι με το Ισλαμικό Κράτος. Αλλά η εκτόνωση της έντασης έχει γίνει άλλη μια πρόκληση για τους αμερικανούς διπλωμάτες.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να μεσολαβήσουν για μια συμβιβαστική λύση στην οποία δεν θα συμμετέχουν άμεσα οι Τούρκοι στην επίθεση στη Μοσούλη, αλλά θα συνεχίσουν να παρέχουν κατάρτιση και ίσως ιατρική και ανθρωπιστική βοήθεια. Σε μια επίσκεψη στην Τουρκία τις τελευταίες ημέρες, ο υπουργός Άμυνας Άστον Κάρτερ είπε ότι υπάρχει μια συμφωνία "επί της αρχής" μεταξύ της Τουρκίας και του Ιράκ, την οποία αρνήθηκε αμέσως η ιρακινή κυβέρνηση. Το Ιράκ φαίνεται να θέλει μια δέσμευση από τους Τούρκους, ότι θα φύγουν μετά την ανακατάληψη της Μοσούλης. Ο Κάρτερ δήλωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να εξισορροπήσουν τον "σεβασμό μας στην κυριαρχία του Ιράκ" και "τον σεβασμό μας και στον ιστορικό ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή".

Η Τουρκία έχει μια σειρά από στρατηγικούς λόγους για τη διατήρηση μιας στρατιωτικής παρουσίας στο βόρειο Ιράκ. Θέλει ένα προπύργιο κατά του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), το οποίο διεξάγει μια εξέγερση στη νοτιοανατολική Τουρκία και διατηρεί βάσεις στα βουνά του βόρειου Ιράκ. Το ΡΚΚ πολέμησε στη μάχη για το Σιντζάρ, στο βόρειο Ιράκ, το περασμένο έτος. Η Τουρκία, μια σουνιτική δύναμη, λέει επίσης ότι θέλει να προστατεύσει τους Τουρκμένους και τους σουνίτες στο βόρειο Ιράκ και να περιορίσει την παρουσία του σιιτικού Ιράν, το οποίο είναι κυρίαρχο στο Ιράκ και ελέγχει διάφορες πολιτοφυλακές. Γενικότερα, και σύμφωνα με το όραμα της διεκδίκησης της οθωμανικής δόξας του Ερντογάν, η Τουρκία θέλει να προβάλει την επιρροή στην περιοχή, στο Ιράκ, αλλά και στη Συρία, όπου τον Αύγουστο ο τουρκικός στρατός παρενέβη για να ωθήσει το Ισλαμικό Κράτος έξω από την πόλη Τζαραμπλούς.

Κατά καιρούς, ο Ερντογάν έχει πιαστεί από το θέμα της Μοσούλης για να αναδείξει τα αιώνια παράπονα για το τέλος του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι δυτικές δυνάμεις διαίρεσαν τα πρώην οθωμανικά εδάφη της Μέσης Ανατολής. "Εμείς δεν δεχθήκαμε εθελοντικά τα σύνορα της χώρας μας", είπε. Αναφέρθηκε επίσης σε ένα μανιφέστο από το τελευταίο Οθωμανικό Κοινοβούλιο, καθώς στην αυτοκρατορία που κατέρρευσε, υποστηρίζοντας ότι η Μοσούλη είναι μέρος της Τουρκίας. "Πιο σημαντικό καθήκον μας είναι να το διδάξουμε αυτό σε μια νέα γενιά", είπε πρόσφατα.

Ο Μενσούρ Ακγκουν, διευθυντής του Παγκόσμιου Κέντρου πολιτικών τάσεων στην Τουρκία, είπε ότι για τους Τούρκους "υπάρχει επίσης μια συναισθηματική πλευρά στο θέμα". Αναφερόμενος στη Μοσούλη, ο Ακγκουν είπε: "Πριν από έναν αιώνα, ο τόπος αυτός ήταν Τουρκία. Μια μεγάλη γεωγραφικά περιοχή ήταν Τουρκία. Έχει εγκατασταθεί στις μνήμες πολλών, ότι ο βρετανικός και ο γαλλικός ιμπεριαλισμός είναι υπεύθυνοι".

Ο Ερντογάν δήλωσε ότι ανησυχεί για την παρουσία υποστηριζόμενων από το Ιράν πολιτοφυλακών στο Ιράκ, οι οποίες έχουν κατηγορηθεί για παραβιάσεις εναντίον των σουνιτών αμάχων. Ταυτόχρονα, η παρουσία της Τουρκίας έχει οξύνει τα σεκταριστικά πάθη στο εσωτερικό του Ιράκ. Στην πορεία προς τη μάχη της Μοσούλης, οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεργάστηκαν στενά με τους Ιρακινούς για να συστήσουν μια δύναμη που θα περιλάμβανε τον ιρακινό στρατό, κουρδικές δυνάμεις και σουνίτες μαχητές, αλλά όχι πολιτοφυλακές σιιτών. Όμως, λόγω της επιμονής της Τουρκίας να διαδραματίσει κάποιο ρόλο, οι ηγέτες των σιιτικών πολιτοφυλακών λένε τώρα, επίσης, ότι θα μπορούσαν να ενταχθούν στην μάχη.

Και οι ηγέτες των πολιτοφυλακών έχουν υποστηρίξει ότι θα μπορούσε να συμβάλει στην απελευθέρωση της πόλης Ταλ Αφάρ, κοντά στη Μοσούλη, η οποία έχει θορυβήσει την Τουρκία καθώς διαθέτει ένα μεγάλο σουνιτικό πληθυσμό Τουρκμένων. Σε πρόσφατες ομιλίες του, ο Ερντογάν, ο οποίος έχει κατηγορηθεί για την επιδίωξη μιας θρησκευτικής πολιτικής στην περιοχή, προωθώντας μια σουνιτική ατζέντα, έχει αυξήσει τις εντάσεις.

"Αυτό που αποκαλείτε 'Βαγδάτη' είναι ο διαχειριστής ενός στρατού που αποτελείται από σιίτες", είπε. "Λένε ότι 30.000 σιίτες μαχητές έρχονται". Προειδοποιώντας κατά της συμμετοχής των πολιτοφυλακών, είπε: "Θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για αυτό που θα αντιμετωπίσουν".

Η αντιπάθεια μεταξύ Ιρακινών σιιτών και Τουρκίας ξεκινά από τις ημέρες που η Οθωμανική Αυτοκρατορία κυβερνούσε το Ιράκ και προωθούσε τις τοπικές σουνιτικές ελίτ. Την περασμένη εβδομάδα, μετά την έναρξη της εκστρατείας της Μοσούλης, σιίτες διαδηλωτές, που οργάνωσε ο κληρικός Μοκτάντα αλ-Σαντρ, συγκεντρώθηκαν στην τουρκική πρεσβεία στη Βαγδάτη. Μερικοί φορούσαν κόκκινες ζώνες, που δηλώνουν τις σιιτικές πολιτοφυλακές, και είχαν ένα μήνυμα για τον Ερντογάν: "Αφήστε τη γη μας με αξιοπρέπεια πριν σας πετάξουμε έξω!".

nytimes.com

Διαβάστε περισσότερα