Κόσοβο - Σερβία: Μια αντιπαράθεση που απειλεί την ειρήνη στα Βαλκάνια

Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρεμβαίνει στην αντιπαράθεση Κοσοβάρων Αλβανών και Σέρβων, φοβούμενη ότι μια νέα διαμάχη θα μπορούσε να ανατρέψει σχεδόν δύο δεκαετίες προσπαθειών για τη σταθεροποίηση των νοτίων Βαλκανίων. Η επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ Φεντερίκα Μογκερίνι αυτή την εβδομάδα θα προσπαθήσει να πείσει τους ηγέτες της Σερβίας και του Κοσσυφοπεδίου να εκτονώσουν τη διαφορά τους για μια σιδηροδρομική σύνδεση μεταξύ τους, που τροφοδότησε παλιές εντάσεις και εδαφικές διαφορές.

Μόλις πριν από μία εβδομάδα, ένα

σερβικό τρένο γεμάτο με εθνικιστικά συνθήματα, όπως "Το Κόσοβο είναι Σερβία", αναζωπύρωσε τους φόβους ότι η θερμή ρητορική στα Δυτικά Βαλκάνια θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε κάτι περισσότερο από έναν λεκτικό πόλεμο. Διακοσμημένο με σερβικά εθνικά χρώματα, το τρένο υποτίθεται ότι θα ήταν το πρώτο που θα έφτανε απευθείας από την πρωτεύουσα της Σερβίας, το Βελιγράδι, στη βόρεια Μιτρόβιτσα, μια Σερβική περιοχή του Κοσσυφοπεδίου, εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες. Το τρένο σταμάτησε πριν περάσει στο Κοσσυφοπέδιο, αφού η Πρίστινα είπε ότι είχε στείλει ειδικές αστυνομικές δυνάμεις στα σύνορα.

Το περιστατικό προκάλεσε μια από τις πιο εχθρικές φραστικές επιθέσεις μεταξύ των δύο πλευρών εδώ και χρόνια και ήταν μια υπενθύμιση του πόσο εύθραυστη είναι η ειρήνη που επιβλήθηκε από τη Δύση στην περιοχή μετά από μια σειρά πολέμων στη δεκαετία του 1990, ο τελευταίος εκ των οποίων κατέληξε με την απώλεια του ελέγχου του Κοσσυφοπεδίου από τη Σερβία το 1999.

Ο Πρόεδρος της Σερβίας Τόμισλαβ Νίκολιτς δήλωσε ότι οι δύο πλευρές ήταν στο "χείλος του πολέμου" και απείλησε να στείλει το στρατό, αν "αυτοί αρχίσουν να σκοτώνουν τους Σέρβους". Ο ομόλογός του στο Κοσσυφοπέδιο, Χασίμ Θάτσι, κατηγόρησε το Βελιγράδι για την "πρόκληση" και ότι συνωμοτεί για την προσάρτηση του βόρειου Κοσσυφοπεδίου, ακριβώς όπως η Ρωσία απέκτησε τον έλεγχο της Κριμαίας.

Το Βελιγράδι δεν αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου -που ανακήρυξε μονομερώς το 2008- θεωρώντας την μια επαναστατική επαρχία που παραμένει μέρος της Σερβίας. Αλλά συμφώνησε να "εξομαλύνει τις σχέσεις" με την Πρίστινα το 2011, ως προϋπόθεση για την ενδεχόμενη ένταξη στην ΕΕ. Στον απόηχο του περιστατικού με το τρένο, η Μογκερίνι την περασμένη εβδομάδα κάλεσε και τις δύο πλευρές σε μια συνάντηση υψηλού επιπέδου για τις εξελίξεις, υπό την αιγίδα της ΕΕ. Οι πρόεδροι και οι πρωθυπουργοί Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου παρέστησαν στη συνεδρίαση στις Βρυξέλλες σήμερα, υπογραμμίζοντας τη σοβαρότητα των πρόσφατων γεγονότων.

"Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών υπογραμμίζουν την ανάγκη για αυξημένη δέσμευση και από τις δύο πλευρές μέσω του διαλόγου", δήλωσε εκπρόσωπος της Μογκερίνι. "Η πρόοδος στην εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας παραμένει υψίστης σημασίας και για τις δύο πλευρές, για την Ευρωπαϊκή Ένωση, και τα Δυτικά Βαλκάνια συνολικά".

Με τις σερβικές προεδρικές εκλογές να πλησιάζουν τον Απρίλιο, κάποιοι έχουν ερμηνεύσει το περιστατικό με το τρένο ως πολιτικό ελιγμό, μια ευκαιρία για τον Πρωθυπουργό της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς να κατηγορήσει για το περιστατικό τον νυν πρόεδρο, Νίκολιτς, και να διαβρώσει την υποστήριξη του πριν από την ψηφοφορία. (Ο Βούτσιτς ισχυρίστηκε ότι δεν είχε ιδέα για την προκλητική διακόσμηση του τρένου μέχρι που το είδε στα μέσα ενημέρωσης).

Οι αναλυτές προειδοποιούν ότι η κατάσταση θα μπορούσε γρήγορα να ξεφύγει. "Ο Βούτσιτς παίζει με τη φωτιά", δήλωσε ο Ντεζάν Αναστασίγεβιτς, ένας Σέρβος δημοσιογράφος που κάλυψε τους πολέμους στη Γιουγκοσλαβία στη δεκαετία του 1990. "Παίζει ένα πολιτικό παιχνίδι, αλλά, όπως γνωρίζουμε, τέτοια περιστατικά μπορεί να ξεφύγουν γρήγορα από τον έλεγχο στα Βαλκάνια".

Παρά το γεγονός ότι μια συμφωνία υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υπεγράφη το 2013 έχει κάνει κάποιες προόδους προς την εξομάλυνση των σχέσεων, η πρόοδος στην εφαρμογή της υπήρξε αργή και η ειρήνη παραμένει εύθραυστη, ιδιαίτερα στις περιοχές με πολλά έθνη. "Η ΕΕ είναι η απαραίτητη ήπια δύναμη που έχει μετατρέψει τα Δυτικά Βαλκάνια", δήλωσε ο Ενβέρ Χοτζάι, υπουργός Εξωτερικών του Κοσσυφοπεδίου. "Τα επιτεύγματα του Κοσσυφοπεδίου είναι τα επιτεύγματα της ΕΕ και, ως εκ τούτου, οι Βρυξέλλες θα πρέπει να προστατεύουν τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις τους στην ευρύτερη περιοχή, συμπεριλαμβανομένου και του Κοσσυφοπεδίου".

Δυσάρεστες εκπλήξεις

Σχεδόν δύο δεκαετίες μετά από τον πόλεμο της περιόδου 1998-1999 στο Κοσσυφοπέδιο, οι εντάσεις στη Μιτρόβιτσα, τον προβλεπόμενο προορισμό του τρένου, είναι ακόμα ορατές. Κομμένη στα δύο από τον ποταμό Ιμπάρ, η κοινότητα που ζει στη βόρεια πλευρά της πόλης είναι κυρίως Σέρβοι, ενώ εκείνοι που ζουν στη νότια πλευρά είναι κυρίως Αλβανοί. Στρατεύματα από την ΝΑΤΟϊκή ειρηνευτική δύναμη της KFOR εξακολουθούν να διατηρούν μια σταθερή παρουσία στην κεντρική γέφυρα ανάμεσα στις δύο πλευρές της πόλης, παρόλο που έχει κλείσει για την οδική κυκλοφορία μετά τον πόλεμο.

"Η κατάσταση αυτή [με το τρένο] έχει δύο μηνύματα", δήλωσε ο Μπράνισλαβ Κρστίτς, δημοσιογράφος και αναλυτής από τη Μιτρόβιτσα. "Το ένα είναι ένα εσωτερικό πολιτικό μήνυμα. Το άλλο είναι ένα μήνυμα προς την Αμερική και την Ευρωπαϊκή Ένωση, ότι αν προσπαθήσουν να ασκήσουν πάρα πολλή πίεση για να αλλάξουν την πολιτική δυναμική στο Βελιγράδι, μπορεί να υπάρξουν δυσάρεστες εκπλήξεις".

Στα γεμάτα καπνό καφέ και μπαρ στη βόρεια Μιτρόβιτσα, οι αυξανόμενες εντάσεις είναι ένα καυτό θέμα συζήτησης και οι φήμες είναι πολλές. Ενώ πολλοί επισημαίνουν τη βολική χρονική στιγμή της διαμάχης, υπάρχει επίσης ένας πραγματικός φόβος, ότι ένα και μόνο σοβαρό περιστατικό θα μπορούσε να προκαλέσει ένα βίαιο ντόμινο. "Φυσικά, κάνει τους ανθρώπους νευρικούς, όταν ακούνε τους πολιτικούς να μιλούν για πόλεμο στην τηλεόραση. Οι άνθρωποι εδώ είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν, να κινητοποιηθούν από μόνοι τους όπως έχουν κάνει και στο παρελθόν, και τα περισσότερα σπίτια έχουν τουλάχιστον δύο όπλα", δήλωσε ο Aκα Μίτιτς, ένας 22χρονος φοιτητής, πίνοντας έναν macchiato. "Αν συμβεί κάτι [σε αντίποινα για το τρένο], αν κάποιος σκοτωθεί ή χτυπήσει άσχημα, τότε οι Σέρβοι θα απαντήσουν".

Μιλώντας στο γραφείο του στη βόρεια Μιτρόβιτσα, ο Μίοντραγκ Μιλίσεβιτς, ο εκτελεστικός διευθυντής της Activ, μιας ΜΚΟ που εκπροσωπεί τους Σέρβους στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο, δήλωσε ότι οι εξελίξεις επιδείνωσαν μια "ήδη τεταμένη ατμόσφαιρα".

"Εδώ μπορούμε να γυρίσουμε πίσω 18 χρόνια σε μία μόνο ημέρα, μία ώρα", πρόσθεσε. "Αυτό το θέμα με το τρένο έχει δείξει σε όλους πόσο γρήγορα θα μπορούσε να αναιρεθεί οποιαδήποτε εξομάλυνση των σχέσεων".

Οι Βρυξέλλες σε ρόλο διαμεσολαβητή

Τα Δυτικά Βαλκάνια είναι γεμάτα με όπλα, πολλά από τα οποία είναι παράνομα και ιδιόκτητα -μια κληρονομιά από τους πολέμους της δεκαετίας του 1990- και οι ντόπιοι έδειξαν πρόθυμοι να τα χρησιμοποιήσουν στη Μιτρόβιτσα. Νωρίτερα αυτό το μήνα, πέταξαν μια χειροβομβίδα σε ένα κυβερνητικό κτίριο στη βόρεια πλευρά της πόλης, μετά από μια ομιλία της υπουργού του Κοσσυφοπεδίου για τον διάλογο με την ΕΕ, Εντίτα Ταχίρι, σχετικά με την επέκταση της εξουσίας της Πρίστινα στις διοικούμενες από Σέρβους περιοχές στα βόρεια της χώρας. Μια βόμβα που δεν εξερράγη βρέθηκε επίσης σε ένα ξενοδοχείο από το οποίο πέρασε.

Το 2013, ένοπλοι, μασκοφόροι άνδρες εισέβαλλαν στο εκλογικό κέντρο και έκλεψαν κάλπες κατά τη διάρκεια των αμφιλεγόμενων εκλογών, στις οποίες σερβικές περιοχές στο βορρά συμμετείχαν για πρώτη φορά σε εκλογές του Κοσσυφοπεδίου. Ένας ανώτερος αξιωματούχος της διεθνούς κοινότητας που εργάζονταν στη Μιτρόβιτσα χαρακτήρισε την απόφαση του Βελιγραδίου να στείλει το τρένο στην πόλη "γελοία, ένα επικίνδυνο παιχνίδι" και επίσης κατηγόρησε την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι απλά "κάθεται με σταυρωμένα τα χέρια" ως απάντηση στις εντάσεις που κλιμακώνονται στην περιοχή. "Οι ήπιες επιπλήξεις δεν είναι η λύση σε αυτά τα προβλήματα", πρόσθεσε ο αξιωματούχος, ο οποίος ζήτησε να μην κατονομασθεί, δεδομένου ότι δεν ήταν εξουσιοδοτημένος να μιλήσει σε δημοσιογράφο. "Οι Βρυξέλλες έχουν επίγνωση του τι συμβαίνει και πρέπει να λάβουν σαφή θέση για να βάλουν φρένο σε αυτό".

politico.eu

Διαβάστε περισσότερα