Ιστορική συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν

Το Ιράν κατέληξε σε ιστορική συμφωνία για τα πυρηνικά με τις ΗΠΑ και πέντε άλλες παγκόσμιες δυνάμεις, εκπληρώνοντας έναν πολυπόθητο στόχο της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης Ομπάμα και θέτοντας τον Λευκό Οίκο στην πορεία για έναν μήνα πολιτικής διαμάχης με τους διαφωνούντες στο Κογκρέσο και τα συμμαχικά έθνη της Μέσης Ανατολής. Η συμφωνία, η οποία αναμένεται να υπογραφεί σε μια συνάντηση στη Βιέννη, μετά από δεκαετείς διπλωματικές προσπάθειες που συχνά έφταναν στα πρόθυρα της κατάρρευσης, έχει ως

στόχο να αποτρέψει το Ιράν από το να παράγει πυρηνικά όπλα, σε αντάλλαγμα για την άρση των κυρώσεων. Μία συνέντευξη τύπου θα ακολουθήσει την υπογραφή, δήλωσε η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης Φεντερίκα Μογκερίνι. Η κυβέρνηση Ομπάμα και οι συνεργάτες της ελπίζουν ότι η συμφωνία θα επιλύσει μια διαφορά η οποία συχνά απείλησε να προκαλέσει στρατιωτική σύγκρουση. Κατά την αισιόδοξη άποψη, θα αμβλύνει τις εντάσεις με την Τεχεράνη με την πάροδο του χρόνου και θα ανοίξει το δρόμο για νέες προσπάθειες στην επίλυση ορισμένων συγκρούσεων της περιοχής.

Στο Twitter, ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουχανί δήλωσε ότι η συμφωνία έδειξε ότι «η εποικοδομητική δέσμευση λειτουργεί», προσθέτοντας ότι «καθώς αυτή η περιττή κρίση επιλύθηκε, νέοι ορίζοντες αναδύονται με έμφαση στις κοινές προκλήσεις». Ωστόσο, οι επικριτές στην Ουάσιγκτον, το Ισραήλ και τα έθνη του Κόλπου που γειτονεύουν με το Ιράν αναφέρουν ότι η συμφωνία απλώς θα καθυστερήσει την πορεία του Ιράν στα πυρηνικά όπλα. Μετά από 10 χρόνια συγκράτησης των δραστηριοτήτων του που προβλέπει η συμφωνία, φοβούνται ότι η Τεχεράνη θα είναι σε θέση να αναπτύξει το πυρηνικό της πρόγραμμα και ενδεχομένως να εξαπολύσει μια κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών στην περιοχή.

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου χαρακτήρισε τη συμφωνία «ιστορικό λάθος». «Ευρείες παραχωρήσεις έγιναν σε όλους τους τομείς που θα έπρεπε να εμποδίσουν το Ιράν από το να αποκτήσει την ικανότητα να εξοπλιστεί με πυρηνικά όπλα» είπε ο Νετανιάχου. «Η επιθυμία να υπογράψουν μια συμφωνία ήταν ισχυρότερη από οτιδήποτε άλλο».

Η συμφωνία θα μπορούσε να προκαλέσει νέες εντάσεις στις σχέσεις των ΗΠΑ με τους παραδοσιακούς συμμάχους στη Μέση Ανατολής, το Ισραήλ και τα κράτη του Κόλπου, υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας. Όλοι έχουν προειδοποιήσει ότι η άρση των αυστηρών διεθνών κυρώσεων θα έχει ένα οικονομικό αναπάντεχο κέρδος που θα επιτρέψει στο Ιράν να επεκτείνει την περιφερειακή επιρροή του μέσω της αύξησης της χρηματοδότησης για τους πληρεξούσιους στη Συρία, το Λίβανο, την Υεμένη και αλλού.

Τα τελευταία δύο χρόνια υπήρξε έντονη διπλωματία ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και Τεχεράνη, οι διπλωματικές σχέσεις των οποίων χάλασαν μετά την Ισλαμική Επανάσταση του Ιράν το 1979. Ο Γάλλος πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς χαιρέτισε τη συμφωνία ως ένα σημαντικό βήμα για τον κατευνασμό των εντάσεων. «Όλοι έχουν επίγνωση της αλλαγής που αυτή αντιπροσωπεύει» είπε ο Βαλς σε τηλεοπτική συνέντευξη στο περιθώριο των εορτασμών της Ημέρας της Βαστίλης στη Γαλλίας. «Υπήρξε μια ένταση με το Ιράν για δέκα χρόνια περίπου. Φυσικά δεν τελείωσε, αλλά ένα πολύ σημαντικό βήμα έχει γίνει», πρόσθεσε.

Ο τελικός γύρος των διαπραγματεύσεων κράτησε πάνω από δύο εβδομάδες και χαρακτηρίσθηκε από εντάσεις και αντιξοότητες. Οι ΗΠΑ επανειλημμένα προειδοποίησαν ότι ήταν πρόθυμες να αποχωρήσουν από μια κακή συμφωνία, ενώ οι Ιρανοί απείλησαν να αυξήσουν το πυρηνικό τους πρόγραμμα. Στο επίκεντρο της συμφωνίας μεταξύ του Ιράν και των έξι δυνάμεων (ΗΠΑ, Βρετανία, Ρωσία, Κίνα, Γερμανία και Γαλλία), είναι η αποδοχή της Τεχεράνης των αυστηρών ορίων για τις πυρηνικές δραστηριότητες του για 10 χρόνια. Αυτά υποτίθεται ότι πρέπει να διασφαλίσουν ότι η χώρα παραμένει τουλάχιστον 12 μήνες μακριά από το να συγκεντρώσει αρκετά πυρηνικά καύσιμα για μια βόμβα. Μετά την περίοδο των 10 χρόνων, οι περιορισμοί αυτοί θα χαλαρώσουν στα επόμενα πέντε χρόνια.

Σε αντάλλαγμα, οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη θα άρουν τις αυστηρές διεθνείς κυρώσεις στην Τεχεράνη, μια κίνηση που οι Δυτικοί διπλωμάτες λένε ότι θα μπορούσε να βοηθήσει την οικονομία του Ιράν να αναπτυχθεί κατά 7% έως 8% ετησίως τα επόμενα χρόνια.

Το Ιράν, το οποίο οι αναλυτές λένε ότι θα μπορούσε να διπλασιάσει τις εξαγωγές πετρελαίου γρήγορα μετά την άρση των κυρώσεων, θα λάβει επίσης πάνω από 100 δισεκατομμύρια δολάρια περιουσιακών στοιχείων τα οποία είναι «κλειδωμένα» στο εξωτερικό υπό τις κυρώσεις των ΗΠΑ.

Ο Ομπάμα έχει προσπαθήσει μέσω της διπλωματίας για τα πυρηνικά να αποφύγει άλλον ένα δαπανηρό, επικίνδυνο πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Ο ίδιος δήλωσε πρόσφατα ότι ακόμη και αν οι ΗΠΑ λάμβαναν στρατιωτική δράση εναντίον των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, θα ήταν εν μέρει μόνο για να αναχαιτίσουν το πρόγραμμα της Τεχεράνης, και όχι για να το εξαλείψουν.

Η πυρηνική συμφωνία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια προτού αρχίσει να ισχύει πλήρως. Το Ιράν πρέπει να λάβει μια σειρά από συγκεκριμένα βήματα. Θα πρέπει να απενεργοποιήσει τα δύο τρίτα των μηχανών φυγοκέντρισης που χρησιμοποιούνται για τον εμπλουτισμό ουρανίου, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο για την πυρηνική ενέργεια ή πυρηνικά όπλα. Θα πρέπει να μειώσει τα αποθέματά της σε εμπλουτισμένο ουράνιο και να επανασχεδιάσει τον πυρηνικό αντιδραστήρα της στην πόλη Αράκ, έτσι ώστε να παράγει λιγότερο πλουτώνιο, το οποίο μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε ένα όπλο. Το πλούσιο σε πετρέλαιο Ιράν πάντα επέμενε ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι για εντελώς ειρηνικούς σκοπούς, όπως η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και ιατρικών ισοτόπων.

Μετά από χρόνια στασιμότητας, το Ιράν, επίσης, πρέπει να δημοσιοποιεί πληροφορίες σχετικά με πυρηνικές δραστηριότητες του παρελθόντος του, το οποίο πολλοί Δυτικοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι είχε ως στόχο την απόκτηση τεχνογνωσία για πυρηνικά όπλα. Το Ιράν πρέπει να εφαρμόσει προσωρινά μία συμφωνία με την οποία οι επιθεωρητές των Ηνωμένων Εθνών θα έχουν πολύ ευρύτερη πρόσβαση σε εγκαταστάσεις στο εσωτερικό της χώρας και τελικά να πάρει την έγκριση του Κοινοβουλίου για την εν λόγω συμφωνία.

Η πυρηνική συμφωνία θα προκαλέσει έντονη πολιτική συζήτηση στην Ουάσιγκτον, όπου το Κογκρέσο μπορεί να ψηφίσει εντός 60 ημερών για τη συμφωνία. Ως έσχατη λύση, η κυβέρνηση Ομπάμα μπορεί να βασίζεται στην υποστήριξη των Δημοκρατικών για να διατηρήσει το προεδρικό βέτο εάν το Κογκρέσο υπό τους Ρεπουμπλικάνους ψηφίσει να ανατρέψει τη συμφωνία.

Μεταξύ άλλων μέτρων, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ υποτίθεται ότι θα ακυρώσει τα προηγούμενα ψηφίσματα για την επιβολή κυρώσεων στο Ιράν και θα τα αντικαταστήσει με ένα νέο ψήφισμα. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να διατηρήσουν τα όρια σχετικά με το εμπόριο όπλων και τα πυραυλικά προγράμματα του Ιράν για ένα χρονικό διάστημα στο νέο ψήφισμα. Αξιωματούχοι είπαν ότι αν δεν υπάρχουν σημαντικά πολιτικά ή τεχνικά εμπόδια, το Ιράν θα μπορούσε να ολοκληρώσει τις αρχικές δεσμεύσεις του από το τέλος του έτους, ανοίγοντας το δρόμο για την αναστολή ή την άρση πολλών οικονομικών, ενεργειακών και εμπορικών κυρώσεων. Οι ΗΠΑ θα διατηρήσουν τις κυρώσεις κατά του Ιράν που συνδέονται με παραβιάσεις του σε δικαιώματα, δεσμούς με τρομοκρατικές ομάδες και την υποστήριξη στο καθεστώς της Συρίας, μεταξύ άλλων.

Ωστόσο, οι παρατηρητές προειδοποίησαν ότι λόγω της πολυπλοκότητας της συμφωνίας, η οποία περιέχει ένα κύριο κείμενο και πέντε λεπτομερή παραρτήματα και ανέρχεται σε περίπου 100 σελίδες, οι κίνδυνοι των διαφορών ως προς την εφαρμογή των όρων θα μπορούσαν να προκαλέσουν καθυστερήσεις ή ακόμη και να εκτροχιάσουν τη συμφωνία.

«Τα τεχνικά εμπόδια μπορούν να ξεπεραστούν με καλή θέληση και επιμέλεια, αλλά τα πολιτικά εμπόδια μπορεί να μετατραπούν σε δηλητηριώδη χάπια», δήλωσε ο Αλί Βαέζ, ανώτερος αναλυτής του Ιράν στον οργανισμό Crisis International. «Ούτε το Ιράν, ούτε οι ΗΠΑ έχουν εφαρμόσει ποτέ ένα τόσο πολύπλοκο quid pro quo. Σε μια ατμόσφαιρα δυσπιστίας, οι παρεξηγήσεις είναι αναπόφευκτες, συνεπώς η ανάγκη για τη διατήρηση της θετικής διπλωματικής ώθησης ακόμη και μετά τη διαπραγμάτευση είναι σφραγισμένη».

wsj.com

Διαβάστε περισσότερα