Η προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ απομακρύνεται όλο και περισσότερο

Τανκς στο δρόμο, το κοινοβούλιο δέχεται επίθεση και πολεμικά αεροπλάνα βουίζουν πάνω από το Βόσπορο: το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα της Τουρκίας, στο οποίο σκοτώθηκαν τουλάχιστον 232 άνθρωποι, υπογράμμισε την ευθραυστότητα της δημοκρατίας σε μια χώρα που θεωρούσε ότι είχε αφήσει πίσω της τον στρατιωτικό τυχοδιωκτισμό.

Αλλά τα χαοτικά γεγονότα υπογραμμίζουν, επίσης, το πόσο μακριά παραμένει η Τουρκία από την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση -ένα αποτέλεσμα που υποστήριξε ως επικείμενη προοπτική η εκστρατεία υπέρ της αποχώρησης, με επικεφαλής τον Μπόρις Τζόνσον, νυν

Βρετανό υπουργό Εξωτερικών μόλις πριν από εβδομάδες. Αντ 'αυτού, η ευρεία καταστολή με επικεφαλής τον πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει αυξήσει την απόσταση μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ. Οι σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας δεν ήταν πιο δύσκολες απ' όταν η χώρα έγινε υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ το 2005. Μετά από μια δεκαετία αργών κινήσεων και συνομιλιών που άρχιζαν και διακόπτονταν, οι δύο πλευρές μπορεί να πλησίαζαν στην ώρα των αποφάσεων.

Η Τουρκία εγκατέλειψε τη θανατική ποινή το 2004, ως μέρος των επί δεκαετίες προσπαθειών της να ενταχθεί στην ΕΕ, αλλά ο Ερντογάν έχει δηλώσει ότι είναι έτοιμος να την επαναφέρει "αν ο λαός το απαιτεί". Ωστόσο, οι πολιτικοί της ΕΕ, με επικεφαλής την επίτροπο Εξωτερικής Πολιτικής Φεντερίκα Μογκερίνι, υπήρξαν σαφείς δηλώνοντας ότι οι ελπίδες της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ θα πρέπει να τελειώσουν αν η θανατική ποινή επιστρέψει στο τουρκικό κράτος.

Ο Μαρκ Πιερίνι, πρώην πρεσβευτής της ΕΕ στην Τουρκία, πιστεύει ότι οι σχέσεις βρίσκονται πλέον σε κρίσιμη καμπή. "Για όλα όσα η ΕΕ έχει να πει ή θέλει να πει, λόγω των κανόνων της - είτε πρόκειται για την ελευθερία της έκφρασης, είτε για την θανατική ποινή, είτε στον τεχνικό τομέα των δημοσίων συμβάσεων, είτε στην πολιτική ανταγωνισμού- σε όλους αυτούς τους τομείς, έχει κανόνες". Αλλά τώρα, λέει, η ΕΕ "έχει γίνει ένα εμπόδιο στην πορεία μιας εκτελεστικής προεδρίας". Ο ίδιος σημειώνει ότι η επιστροφή της θανατικής ποινής υποστηρίζεται από τα φιλοκυβερνητικά πλήθη στους δρόμους, ενώ ο Ερντογάν τόνισε ότι η θανατική ποινή είναι νόμιμη στις Ηνωμένες Πολιτείες. "Το αντίβαρο το οποίο μπορεί να αποτελεί η ΕΕ μπορεί να μην έχει καμία σημασία" λέει ο Πιερίνι.

Εν τω μεταξύ, ο Ευρωπαίος Επίτροπος αρμόδιος για τη διεύρυνση Γιοχάνες Χαν εξόργισε την τουρκική κυβέρνηση όταν είπε ότι οι λίστες των συλληφθέντων δικαστών φαινόταν να είχαν συνταχθεί εκ των προτέρων. Σαράντα οκτώ ώρες μετά το πραξικόπημα, οι τουρκικές αρχές συνέλαβαν 6.000 άτομα. Την Τρίτη, περίπου 35.000 στρατιώτες, αστυνομικοί, δικαστές και δημόσιοι υπάλληλοι είχαν τεθεί υπό κράτηση ή είχαν απολυθεί. Μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Χαν επέμεινε στην άποψή του: "Οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν είναι σε θέση να καταλήξουν σε μια λίστα όπως αυτή μέσα σε λίγες ώρες".

"Βλέπουμε ότι από το πραξικόπημα μπορεί να προκύψει και ένα αντι-πραξικόπημα" σχολιάζει ο Έλμαρ Μπροκ, πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σε μια έκτακτη σύνοδο την Τρίτη. Οι ευρωβουλευτές που συγκεντρώθηκαν για να εκφράσουν τις ανησυχίες τους σχετικά με την "πουτινοποίηση" της Τουρκίας, εξέφρασαν τους φόβους ότι η αυταρχική στροφή θα κάνει το μουσουλμανικό κράτος να μοιάζει περισσότερο τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, παρά με χώρα της ΕΕ.

Οι φόβοι αυτοί έγιναν πιο βάσιμοι όταν αποκαλύφθηκε ότι ο Πούτιν μπορεί να συναντήσει τον Τούρκο ομόλογό του τον Αύγουστο, ως μέρος μιας προσέγγισης μεταξύ των δύο χωρών. "Ελπίζω ότι δεν πρόκειται να είναι μια γιορτή για δυνάστες", δήλωσε ο Μπροκ. Αλλά οι εντάσεις στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας δεν είναι κάτι καινούργιο. Τον Απρίλιο οι ευρωβουλευτές επέκριναν την οπισθοδρόμηση της Άγκυρας στον σεβασμό της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Από την πλευρά του, ο Ερντογάν απέρριψε θυμωμένα τις εκκλήσεις της ΕΕ για την αναθεώρηση της εθνικής αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας της Τουρκίας: "Θα ακολουθήσουμε τον δρόμο μας, κι εσείς τον δικό σας".

"Σε πολλά μέτωπα ήδη οδεύουμε προς μια πιο συναλλακτική σχέση με την Τουρκία", λέει ο Ιαν Λέσερ, διευθυντής εξωτερικής πολιτικής στο Γερμανικό Ταμείο Μάρσαλ στις Βρυξέλλες.

Οι προοπτικές για την συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για το προσφυγικό παραμένουν αμετάβλητες βραχυπρόθεσμα. "Στο εγγύς μέλλον, οι παράγοντες που θα τηρήσουν ή θα διαλύσουν τη συμφωνία αυτή εξακολουθούν να λειτουργούν. Μακροπρόθεσμα, καθίστανται ακόμη πιο αβέβαιοι".

Ακόμη και πριν από την απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος, κάποια μέρη της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας ήταν ήδη υπό αμφισβήτηση. Από την πλευρά της ΕΕ, η συμφωνία λειτουργεί καλά. Ο αριθμός των προσφύγων που κάνουν το επικίνδυνο ταξίδι στην ανατολική Μεσόγειο έχει μειωθεί σημαντικά (η δυτική Μεσόγειος είναι μια διαφορετική ιστορία). Από την τουρκική πλευρά, ο απολογισμός μπορεί να είναι λιγότερο ικανοποιητικός. Η ΕΕ έχει ανοίξει άλλο ένα ενταξιακό κεφάλαιο συνομιλιών των μελών, αλλά η πιο μεγάλη προσφορά για την κατάργηση της βίζας στην Σένγκεν έχει σταματήσει. Ο Γκίντερ Ετινγκερ, επίτροπος της Γερμανίας ο οποίος έχει τη συνήθεια να μιλάει αυθόρμητα, προέβλεψε ότι η κατάργηση της βίζας δεν θα συμβεί το 2016, πολύ πέρα από την προθεσμία για το καλοκαίρι. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε ήδη δηλώσει ότι θα μπλοκάρει το νόμο, αν η Τουρκία δεν πληροί τις προϋποθέσεις της ΕΕ για ταξίδια χωρίς βίζα - δηλαδή την αλλαγή στους αντιτρομοκρατικούς νόμους της Τουρκίας, στην οποία αντιτίθεται ο Ερντογάν.

Αλλά οι δημόσιες δηλώσεις της ΕΕ σχετικά με την Τουρκία αποφεύγουν να αναφέρουν το τι θα συμβεί στη συμφωνία για τη μετανάστευση, εάν η πορεία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ σταματήσει. Ένας εκπρόσωπος της Κομισιόν αρνήθηκε να βγάλει "τέτοια συμπεράσματα, όταν οι ίδιοι, οι ξένοι υπουργοί αδυνατούν να το πράξουν". Ο Πιερίνι θεωρεί πως το βασικό μέρος της συμφωνίας -η χρηματοδότηση της ΕΕ στην Τουρκία για τους πρόσφυγες-θα παραμείνει ανέπαφο, ακόμη και αν καθυστερήσουν οι ενταξιακές συνομιλίες. Η ένταξη της Τουρκίας δεν αποτελεί προτεραιότητα για τον Ερντογάν, επειδή "έρχεται σε αντίθεση με τα θεμελιώδη πολιτικά συμφέροντα της τουρκικής κυβέρνησης", ενώ προσθέτει πως και οι δύο πλευρές έχουν μεγαλύτερες προτεραιότητες από την κατάργηση της βίζας. Αντ' αυτού, θεωρεί ότι η προοπτική να εισέλθουν στην Τουρκία περισσότεροι Σύριοι πρόσφυγες, ως αποτέλεσμα τους ότι οι δυνάμεις του Μπασάρ αλ-Άσαντ πλησιάζουν στο Χαλέπι, θα ενθαρρύνει τις δύο πλευρές να διατηρήσουν το παζάρι.

Η υπόσχεση των 3 δις ευρώ για τους πρόσφυγες στην Τουρκία θα βοηθήσει στην τήρηση της συμφωνίας. Ακριβώς όπως η ΕΕ και η Τουρκία θα συνεχίσουν να συνεργάζονται για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, έτσι μπορεί και να επιβιώσει η συμφωνία για τη μετανάστευση. Είναι βολικό και για τις δύο πλευρές να την κρατήσουν ζωντανή". Όμως, η ΕΕ θα πρέπει να εγκαταλείψει τη φαντασίωση ότι η Τουρκία, υπό τη σημερινή ηγεσία, εξακολουθεί να βρίσκεται στον μακρύ δρόμο της ένταξης στην ΕΕ.

theguardian.com

Διαβάστε περισσότερα